Top 14 Làng nghề truyền thống nổi bật tại tỉnh Kiên Giang

Xã Phú Mỹ – mảnh đất khắc nghiệt nơi biên giới Kiên Giang, từng được ví von là nơi “chó ăn đá, gà ăn sỏi”, nhưng lại ẩn chứa sức sống mãnh liệt của loài cỏ bàng dẻo dai. Chính loại cỏ này đã trở thành nguồn nguyên liệu quý báu cho nghề đan đệm truyền thống, mang lại sinh kế cho bao thế hệ người dân, đặc biệt là đồng bào Khmer.

Sản phẩm đệm bàng được yêu thích bởi tính thân thiện môi trường, dễ sử dụng và mang nét đẹp thủ công độc đáo. Các mặt hàng hiện đã có mặt tại TP.HCM, miền Đông Nam Bộ và nhiều điểm du lịch nổi tiếng ở Hà Tiên. Không dừng lại ở đó, nghề đan cỏ bàng đang mở rộng thị trường ra các nước phát triển như Nhật Bản, châu Âu, Trung Quốc.

Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Phú Mỹ hiện đang tạo việc làm ổn định cho khoảng 200 lao động, trong đó người Khmer chiếm 90%. Thu nhập bình quân đạt khoảng 3 triệu đồng/người/tháng – một mức thu nhập đáng kể với cư dân vùng biên. Công ty cổ phần Sản xuất Kinh doanh Xuất nhập khẩu Vĩnh Long là đơn vị tiêu thụ chính với sản lượng lên đến 200.000 sản phẩm/năm, doanh thu dao động từ 6 - 7 tỷ đồng.

Địa chỉ: Phú Mỹ, Giang Thành, Kiên Giang

Giữa lòng thành phố Rạch Giá náo nhiệt vẫn tồn tại một xóm nghề lặng lẽ, đã hơn ba thế kỷ gìn giữ một tinh hoa thủ công – nghề đan đát từ tre trúc. Những sản phẩm như cần xé, tấm khênh từ tre nứa vẫn được bày bán khắp các chợ lớn như chợ 30/4, chợ Bắc Sơn, phục vụ đời sống thường nhật. Nhịp tay thoăn thoắt của người thợ như dệt nên ký ức một thời, khiến danh xưng "nghề của những đôi tay" càng thêm thuyết phục.

Từ thế kỷ XII, khi vùng đất này còn hoang sơ, nghề đan đát đã hiện diện bên ruộng đồng và biển cả, đi cùng hành trình lập làng, lập nghiệp. Ngày nay, tre nứa được thu mua từ vùng lân cận, sơ chế tỉ mỉ: cắt khúc, chẻ nan, lấy cật, vót đều... để làm nên những chiếc thúng, giỏ chuẩn mực cả về độ bền lẫn hình thức. Người thợ sử dụng các loại nan như lóng mốt, lóng hai... kết hợp tinh tế giữa nan đan và nan đát, tạo thành khung vuông hoàn chỉnh – biểu trưng cho sự khéo léo và truyền thống lâu bền.

Địa chỉ: Phi Thông, Rạch Giá, Kiên Giang

Hà Tiên – vùng đất ven biển trù phú, được thiên nhiên ưu ái ban tặng nguồn tôm cá dồi dào, đã nuôi dưỡng và gìn giữ một làng nghề đặc sắc: làm tôm khô. Vào thập niên 60 - 70, khi công nghệ bảo quản còn hạn chế, người dân nơi đây sáng tạo nên cách chế biến tôm khô để kéo dài thời gian sử dụng và phục vụ cho nhu cầu tiêu thụ ngoài tỉnh. Trải qua bao năm tháng, nghề này không chỉ được duy trì mà còn phát triển mạnh mẽ, trở thành sản phẩm đặc sản có giá trị xuất khẩu cao.

Tôm khô Hà Tiên được chế biến từ cả tôm sông lẫn tôm biển, đánh bắt chủ yếu ở vịnh Thái Lan và đầm Đông Hồ. Nghề diễn ra quanh năm nhưng nhộn nhịp nhất là từ tháng 10 đến tháng 12 Âm lịch – mùa cao điểm chuẩn bị hàng Tết. Lúc này, các phường Bình San, Tô Châu rộn ràng với không khí sản xuất, nơi những mẻ tôm tươi được nhanh chóng đưa lên bờ, sơ chế, phơi nắng và chế biến theo phương pháp truyền thống. Tùy thời điểm trong năm, nguyên liệu có thể là tôm bạc đất, tôm thẻ hoặc tôm sú – đều là những loại có chất lượng cao, màu sắc bắt mắt và hương vị đậm đà.

Địa chỉ: Tô Châu, Hà Tiên, Kiên Giang

Khác biệt với nhiều nghề truyền thống quanh năm, làng nghề làm bánh mứt từ dứa ở huyện Châu Thành chỉ thực sự rộn ràng vào dịp Xuân về. Nơi đây sở hữu nguồn nguyên liệu dứa tươi dồi dào, chất lượng tuyệt hảo, giúp tạo nên món dứa khô thơm ngọt, vị ngọt bùi đặc trưng, tuyệt vời khi dùng kèm với trà.

Hiện nay, người dân chủ yếu làm dứa khô theo hai phương pháp: phơi nắng tự nhiên và sấy. Đa số bà con người Hoa tại xã Bình An vẫn giữ phương pháp thủ công truyền thống, tạo nên sản phẩm đậm đà bản sắc. Ngoài ra, nước ép dứa tươi tại đây cũng nổi tiếng với hương vị tươi mát, thơm ngon. Mứt dứa với vị chua thanh xen lẫn ngọt dịu và hương thơm đặc trưng trở thành món quà ngày Tết không thể thiếu, góp phần làm nên sức sống bền bỉ của làng nghề.

Địa chỉ: Bình An, Châu Thành, Kiên Giang

Được mệnh danh là “những người thổi hồn vào đất,” những nghệ nhân làng nghề nặn nồi đất tại xã Nam Thái Sơn, huyện Hòn Đất đã biến từng mảng đất vô tri thành vô vàn dụng cụ thân thuộc phục vụ cuộc sống như nồi đất, bếp cà ràng, khuôn bánh khọt hay ơ kho quẹt. Mỗi sản phẩm mang trong mình vẻ đẹp riêng, góp phần làm đa dạng và phong phú cho vùng đất nghề truyền thống. Dù tuổi đã cao, nhiều cụ ông cụ bà vẫn giữ vững niềm đam mê nghề, truyền lại kiến thức và tình yêu dành cho đất, lửa, và từng nét hoa văn tinh xảo cho thế hệ mai sau.

Nguyên liệu chủ yếu là đất sét với tiêu chuẩn nghiêm ngặt về độ bóng, chịu nhiệt và kết dính. Quá trình tạo ra sản phẩm trải qua nhiều bước công phu, bắt đầu từ công đoạn nặn (tạo hình) trên khuôn gỗ hoặc đất nung, tiếp đó là công đoạn vỗ nhằm giữ form sản phẩm khi đất còn ướt dễ biến dạng, sau cùng là giai đoạn làm bóng và trang trí hoa văn để hoàn thiện sản phẩm mượt mà và tinh tế.

Địa chỉ: Nam Thái Sơn, Hòn Đất, Kiên Giang

Huyện Châu Thành, mảnh đất giàu truyền thống nghề nghiệp, không chỉ nổi tiếng với bánh mứt thơm ngon mà còn lưu giữ một nghề thủ công tinh tế: nghề dệt chiếu. Truyền thuyết kể rằng Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực đã từng đặt chân đến nơi đây, và khi ông bị xử trảm, người dân đón ông bằng những tấm chiếu trải dài, minh chứng cho tình nghĩa sâu đậm của miền Tây. Dù trải qua nhiều biến động, nghề dệt chiếu vẫn bền bỉ tồn tại, những người thợ kiên cường vẫn dùng cây cỏ lác để tạo nên những tấm chiếu vừa đẹp vừa bền bỉ cho cuộc sống.

Nghề dệt chiếu tuy không quá phức tạp nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ qua các bước cắt, phơi, nhuộm rồi dệt thành chiếu. Nghề này gồm hai kỹ thuật chính là dệt chiếu trơn và dệt chiếu hoa. Chiếu hoa lại chia thành dệt hoa và in hoa, nhằm tạo nên các họa tiết đa dạng, có thể là theo mẫu có sẵn hoặc đặt riêng theo ý khách. Một số loại chiếu hoa nổi bật gồm chiếu phệt, chiếu sọc Miên, chiếu hột mè, chiếu lảy…

Địa chỉ: Vĩnh Hòa Phú, Châu Thành, Kiên Giang

Không thể nhắc đến những nghề truyền thống của Kiên Giang mà bỏ qua nghề nấu nước mắm trên đảo ngọc Phú Quốc. Du khách đến với hòn đảo xinh đẹp này đều không quên mua một chai nước mắm làm quà, tinh túy hương vị biển cả đượm trong từng giọt nước mắm sóng sánh. Nghề làm nước mắm khởi nguồn từ việc ngư dân đánh bắt cá cơm về không thể ăn hết, từ đó sáng tạo ra cách bảo quản bằng cách ủ chượp cá với muối. Qua thời gian, nghề phát triển với những nhà thùng danh tiếng mọc lên như nấm sau mưa.

Dù nhiều loại cá có thể làm nước mắm, nhưng nước mắm Phú Quốc chỉ dùng cá cơm - trong đó chủ yếu là các giống Sọc Tiêu, Cơm Đỏ và Cơm Than cho chất lượng đậm đà nhất. Điểm đặc sắc là cá cơm được trộn muối ngay trên tàu lúc còn tươi, với tỉ lệ 3 cá 1 muối, đảm bảo cá không bị phân hủy, giữ lại hàm lượng đạm cao và không có mùi hôi khó chịu. Mùa đánh bắt cá kéo dài từ tháng 7 đến tháng 12, là thời điểm vàng để sản xuất nước mắm thơm ngon đặc trưng.

Địa chỉ: Dương Đông, Phú Quốc, Kiên Giang

Từ bao đời nay, nghệ thuật thủ công mỹ nghệ tại thị xã Hà Tiên được gìn giữ và phát triển rực rỡ dưới đôi bàn tay tài hoa của các nghệ nhân phường Đông Hồ. Những sản phẩm chế tác từ đồi mồi và đá huyền trở thành niềm tự hào với các mặt hàng như gương, lược, trâm cài đầu, rất được lòng du khách quốc tế. Bên cạnh vẻ đẹp trang trí và giá trị làm quà lưu niệm, người dân nơi đây còn tin rằng các sản phẩm từ đồi mồi, đá huyền mang lại may mắn và sức khỏe theo tín ngưỡng phong thủy.

Trước kia, Hà Tiên có nhiều cơ sở kinh doanh sản phẩm đồi mồi, nhưng nổi bật nhất là thương hiệu “Hà Tiên đồi mồi” của các dòng họ Phan và Nguyễn. Sự bền đẹp của sản phẩm được giữ gìn khi có thể đánh bóng lại, tái tạo vẻ nâu cà phê sáng bóng đầy tinh tế. Nếu có dịp ghé thăm Hà Tiên, đừng quên lựa chọn một món quà lưu niệm độc đáo mang đậm dấu ấn nơi đây.

Địa điểm: Đông Hồ, Hà Tiên, Kiên Giang

Lục bình là loài thủy sinh phổ biến, mọc hoang khắp các kênh rạch miền Tây. Trước đây, lục bình chủ yếu được dùng làm phân bón hoặc thức ăn cho vật nuôi. Nhưng giờ đây, nó đã trở thành nguồn cảm hứng để bà con ở xã Vĩnh Thắng, huyện Gò Quao và phường Vĩnh Hiệp, TP. Rạch Giá tạo dựng nên một nghề truyền thống đặc sắc. Nghề đan lục bình thủ công đã trở thành thương hiệu riêng biệt, thu hút sự quan tâm của nhiều người yêu nghề ở Kiên Giang. Vào mùa nông nhàn, người dân tận dụng những bãi bồi bên sông để trồng và đan lục bình, mang lại thu nhập ổn định và bền vững.

Đặc điểm nổi bật của lục bình là khi phơi khô có độ dẻo dai tuyệt vời, thích hợp chế tác thành nhiều sản phẩm thủ công tinh tế như tủ, kệ sách, bình hoa, giỏ xách... Không chỉ vậy, sự sáng tạo của người thợ còn được thể hiện qua việc dùng lá bắp phơi khô nhuộm màu, tạo nên những sản phẩm đa sắc màu, vừa tao nhã vừa sống động.

Địa chỉ: Vĩnh Thắng, Gò Quao, Kiên Giang

Bên cạnh các loại thủy hải sản quen thuộc như cá, tôm, cua, mực, vùng bãi cát đen ở phường Bình San và phường Pháo Đài còn ẩn chứa một đặc sản độc đáo mang tên cà xỉu. Loài sinh vật này bên ngoài giống như các loài hai mảnh vỏ như trai, sò, hến nhưng lại có phần râu và đuôi dài đặc trưng như côn trùng. Mùa thu hoạch cà xỉu rộ nhất từ tháng 6 đến tháng 8 hàng năm. Người dân thu lượm cà xỉu bằng phương pháp tương tự đánh bắt sò, sau đó làm sạch, tách thịt và phần đuôi để chế biến thành mắm.

Mắm cà xỉu chỉ sau một ngày muối là có thể dùng ngay. Để giữ được lâu hơn, cà xỉu được ngâm muối, mắm cùng các gia vị đặc trưng. Từ đó, người ta sáng tạo ra nhiều món ngon đậm đà hương vị biển cả. Ngày trước, trên các chuyến tàu ra khơi xa, ngư dân Hà Tiên thường chuẩn bị vài hũ mắm cà xỉu để ăn cùng cơm nóng. Ngày nay, nghề làm mắm cà xỉu đã trở thành một nghề truyền thống góp phần tạo nên nét ẩm thực riêng cho thị xã Hà Tiên.

Địa chỉ: Bình San, Hà Tiên, Kiên Giang

Hiện nay, nhiều gia đình tại xã Minh Hòa chuyên trồng hoa cảnh phục vụ thị trường Tết và quanh năm với đa dạng các loài hoa như phong lan, mai, bonsai, cúc vạn thọ… Diện tích trồng hoa dao động từ vài công đến hàng chục công, khiến nơi đây được mệnh danh là làng hoa thanh bình và đậm chất thơ. Nghề trồng hoa không chỉ dựa vào lợi nhuận mà còn là sự gắn bó, đam mê sâu sắc với từng cánh hoa, từng mầm cây.

Khâu ươm cây, tạo bầu và ngắt ngọn đều được chuẩn bị kỹ càng, nhưng điều quan trọng nhất chính là kinh nghiệm và tâm huyết của người làm nghề. Họ chăm sóc tỉ mỉ từng giai đoạn phát triển của cây, đảm bảo hoa nở đúng mùa, tươi đẹp và cuốn hút khách hàng.

Địa chỉ: Minh Hòa, Giồng Riềng, Kiên Giang

Dọc theo con đường dẫn vào xã Thạnh Hưng, huyện Giồng Riềng, những giàn bánh tráng phơi dưới ánh nắng như báo hiệu sự sống động của một làng nghề truyền thống. Những chiếc bánh tráng nóng hổi mới ra lò, thơm ngon đang được phơi khô để kịp cung ứng cho các thương lái. Dù chỉ vài chục hộ gia đình giữ nghề, không khí làng nghề vẫn luôn rộn ràng và sôi nổi. Làng bánh tráng Thạnh Hưng đã có lịch sử gần một thế kỷ, khởi nguồn từ những gia đình làm bánh phục vụ cho chính mình, rồi dần vang danh khắp vùng nhờ hương vị đặc trưng mềm dẻo, thơm ngát.

Yếu tố quyết định hương vị đặc sắc của bánh tráng Thạnh Hưng chính là khâu lựa chọn gạo ngon, ngâm kỹ trong 2 - 3 ngày, xay mịn thành bột để bánh đạt độ dai và mỏng lý tưởng. Tay nghề người tráng bánh cần sự nhẹ nhàng, nhanh nhẹn để tạo ra từng chiếc bánh tròn đều, mỏng mịn. Ngoài bánh tráng truyền thống dùng để cuốn thịt luộc, làng nghề còn nổi tiếng với các loại bánh tráng ngọt như bánh tráng phủ đường, phủ đậu xanh thơm lừng, rất thích hợp làm quà tặng cho người thân và bạn bè.

Địa chỉ: Thạnh Trung, Thạnh Hưng, Giồng Riềng, Kiên Giang

Nghề làm bánh phồng ở xã Vĩnh Phước B luôn rộn ràng nhất vào dịp Tết Âm lịch, nhưng với nhu cầu ngày càng tăng, bánh phồng được sản xuất quanh năm. Bánh phồng Phú Mỹ nổi bật với hương vị đặc trưng, làm từ nguồn nếp bản địa danh tiếng “nếp Phú Tân”. Chính nguồn nguyên liệu độc đáo này đã tạo nên vị thơm, béo, ngọt riêng biệt mà không nơi nào có được, giúp làng nghề duy trì sức sống qua bao năm tháng. Hai loại bánh phồng được ưa chuộng nhất là bánh phồng sữa và bánh phồng mè, thường được khách hàng đặt mua nhiều trong dịp Tết.

Nguyên liệu chủ yếu để làm bánh phồng là gạo và bột mì ngang, nhưng điểm khác biệt là gạo và khoai mì đều là giống đặc sản địa phương, mang lại hương vị thanh khiết và an toàn cho sức khỏe. Công đoạn giã bột bánh là phần thú vị nhất, thường diễn ra vào nửa đêm đến sáng sớm để bột nở đều. Công việc này cần sự phối hợp nhịp nhàng của hai người: một người giã bột bằng chày, người kia làm nhiệm vụ “vùa” - pha nước cốt dừa với đường và trộn vào bột. Sau đó, bánh được cán mỏng, trải trên chiếu lát rồi phơi dưới nắng cho đến khi khô. Nếu có dịp, hãy cùng người dân nơi đây trải nghiệm giã bánh – một nét văn hóa đặc sắc đầy vui nhộn và gắn kết.

Địa chỉ: Vĩnh Phước B, Gò Quao, Kiên Giang

Không chỉ có áo bà ba và khăn rằn, nón lá còn là biểu tượng thân quen của người phụ nữ miền Tây. Trải dài khắp vùng đồng bằng sông Cửu Long là những làng nghề chằm nón với lịch sử hàng trăm năm. Dù không nổi tiếng như làng nghề Thới Lai, Cần Thơ, làng nghề chằm nón xã Thạnh Đông vẫn mang trong mình nét duyên dáng riêng biệt. Chiếc nón lá, nón tơi – vật dụng che nắng che mưa, quạt tay đồng thời là biểu tượng văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam.

Phần lớn người làm nghề chằm nón là những người phụ nữ thuần hậu, từng quen với công việc đồng áng và nội trợ. Nghề không chỉ giúp họ tăng thêm thu nhập vào những lúc nhàn rỗi mà còn giữ gìn một phần văn hóa truyền thống lâu đời của huyện Tân Hiệp nói riêng và Kiên Giang nói chung. Những chiếc nón được chằm tỉ mỉ từ lá cọ phơi khô, giản dị nhưng tinh tế, chính là điều làm nên thương hiệu của xóm nón Thạnh Đông.

Địa chỉ: Thạnh Đông, Tân Hiệp, Kiên Giang