12 Loại Trái Cây Được Ưa Chuộng Trong Mâm Ngũ Quả Tết Cổ Truyền Miền Bắc

Trong những ngày đầu xuân, bàn thờ tổ tiên của mỗi gia đình Việt thường hiện diện bánh chưng xanh, gà luộc, bánh mứt và đặc biệt là mâm ngũ quả. Trái cây không chỉ là biểu tượng cho sự tròn đầy, viên mãn sau một năm lao động mà còn là lời cầu chúc cho tương lai sung túc, ấm no.

Xoài – một loại quả quen thuộc – luôn có mặt trong mâm ngũ quả vì sự dễ ăn, phù hợp với mọi thế hệ. Người ta yêu thích cả xoài xanh giòn mát lẫn xoài chín ngọt thanh. Đặc biệt, từ "xoài" khi đọc lái thành "xài" mang theo thông điệp cầu mong một năm mới tiền bạc rủng rỉnh, cuộc sống sung túc và các mối quan hệ gia đình luôn hòa hợp, gắn kết.

Quả bưởi từ lâu đã trở thành biểu tượng của sự viên mãn trong ngày Tết. Với hình dáng tròn đầy, màu sắc tươi tắn và hương vị ngọt mát, bưởi không chỉ mang lại cảm giác thanh mát đầu năm mà còn là lời cầu chúc cho sự thịnh vượng, may mắn. Lớp vỏ bưởi dày còn được tận dụng làm chất khử mùi, nguyên liệu chế biến hoặc đơn giản là nét duyên của truyền thống xưa. Ngày nay, những quả bưởi tạo hình hồ lô, khắc chữ Tài – Lộc càng làm tăng thêm giá trị và vẻ đẹp phong thủy, trở thành món quà biếu sang trọng dịp xuân về.

Đặt chính giữa mâm ngũ quả, ẩn mình dưới nải chuối xanh là trái bưởi căng tròn, da bóng, cuống lá còn tươi – lựa chọn không thể thiếu của các bà, các mẹ. Không chỉ mang thông điệp về sự đủ đầy, bưởi còn là biểu tượng cho phúc lộc dồi dào, một năm mới suôn sẻ, mọi sự như ý. Sự sáng tạo của người làm vườn cũng đã đem lại cho quả bưởi nhiều hình dáng độc đáo, góp phần làm phong phú và nâng tầm giá trị truyền thống trong mâm ngũ quả ngày Tết.

Quả Phật thủ không dùng để ăn trực tiếp như nhiều loại trái cây khác, nhưng lại có giá trị đặc biệt trong phong tục ngày Tết. Với hương thơm thanh nhẹ, dễ chịu, phần thịt xốp bên trong còn được sử dụng như một vị thuốc dân gian giúp giảm ho, hỗ trợ tiêu hóa và cả chữa đau ngực khi nấu cùng cháo. Điều làm nên sự quý giá của Phật thủ chính là hình dáng như bàn tay Phật đang dang rộng – biểu tượng của sự bảo hộ, an lành và hạnh phúc cho cả gia đình trong năm mới.

Những quả Phật thủ vàng óng, ngón tay vươn rộng, chồng lớp lên nhau như những tầng che chở, mang đến ý nghĩa sâu xa về sự sung túc, phát tài. Theo quan niệm dân gian, càng nhiều “ngón tay”, quả càng tượng trưng cho đông con cháu, phúc đức đầy nhà. Mùi hương dịu dàng của quả cũng góp phần làm không gian Tết thêm phần thanh tịnh, ấm cúng. Bởi thế, Phật thủ không chỉ là một loại quả bày mâm mà còn là lời gửi gắm ước mong cho năm mới an nhiên, viên mãn.

Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, mâm ngũ quả tượng trưng cho lòng thành kính của con người dâng lên đất trời và tổ tiên vào dịp Tết cổ truyền. Năm loại quả không chỉ thể hiện sự kết tinh của đất trời và công sức lao động mà còn gửi gắm những lời cầu chúc an lành cho năm mới. Táo là một trong những loại quả được nhiều gia đình lựa chọn để góp mặt trong mâm ngũ quả ấy, mang theo ý nghĩa về sự may mắn, thành công và phúc lộc tròn đầy.

Táo có hai loại phổ biến là táo bột và táo đá. Táo đá được nhiều người ưa thích bởi vị giòn ngọt, thanh mát. Màu đỏ rực rỡ của vỏ táo tượng trưng cho sự cát tường, thịnh vượng, là mong muốn của gia chủ về một năm mới làm ăn phát đạt, con cháu học hành giỏi giang, gia đình hòa thuận, gặp nhiều điều lành. Trong không khí rộn ràng của ngày Tết, quả táo như điểm xuyết thêm sắc màu hy vọng cho mâm lễ sum vầy.

Mâm ngũ quả trên bàn thờ ngày Tết mang sắc màu tượng trưng cho ngũ phúc: giàu sang, thọ mệnh, sức khỏe, bình an và hạnh phúc, hay theo ngũ hành với Kim (trắng), Mộc (xanh), Thủy (đen), Hỏa (đỏ), Thổ (vàng). Chính vì thế, người miền Bắc thường chọn lựa năm loại quả với màu sắc hài hòa để thể hiện trọn vẹn ý nghĩa sâu sắc ấy.

Quả đào – biểu tượng cho sự trường thọ và sức sống dồi dào, được nhiều người yêu thích. Hình ảnh quả đào từ lâu đã đi vào truyền thuyết với lời kể về đào tiên trong "Tây Du Ký", dù trong thực tế, đào hiện diện quanh năm. Quả đào trong mâm ngũ quả mang theo ước vọng về một năm mới mạnh khỏe, không bệnh tật, đồng thời cũng biểu trưng cho sự thăng tiến, thành công và phúc lộc tràn đầy trong cuộc sống.

Vào dịp Tết, mâm ngũ quả không chỉ đơn thuần là vật phẩm trang trí mà còn là lời cầu chúc chân thành gửi tới tổ tiên. Trong đó, quả đu đủ được lựa chọn không chỉ bởi sắc màu rực rỡ mà còn bởi ý nghĩa sâu sắc về sự đầy đủ, thịnh vượng cả về vật chất lẫn tinh thần. Đu đủ – tên gọi hàm ý sự sung túc, đủ đầy, là mong ước cho một năm mới an khang, hạnh phúc.

Tại Việt Nam, sự đa dạng vùng miền tạo nên những nét riêng biệt trong cách bày mâm ngũ quả, nhưng điểm chung vẫn là ước nguyện cuộc sống ấm no, phát đạt và bình an. Một điểm đặc biệt là nải chuối xanh mướt, tượng trưng cho hành Mộc, với hình dáng các quả bao bọc tựa bàn tay nâng đỡ, bảo vệ, mang ý nghĩa sự gắn kết, đùm bọc yêu thương. Trên mâm ngũ quả, nải chuối như che chở cho các loại quả khác, trong đó có quả đu đủ đặt bên trên, hàm chứa lời chúc phúc tròn đầy, bền vững.

Bộ ba quả cam, quýt, quất không chỉ nổi bật bởi sắc vàng rực rỡ mà còn mang trong mình những ý nghĩa sâu sắc về may mắn và thịnh vượng. Hương thơm dịu nhẹ cùng vị ngọt thanh khiết khiến những trái cây này trở thành biểu tượng xua đuổi vận đen, thu hút năng lượng tích cực. Quả cam, quýt, quất đã đồng hành cùng bàn thờ gia tiên từ bao đời, tượng trưng cho sự thành công, sức khỏe dồi dào và mong ước con cháu học hành đỗ đạt, sự nghiệp phát triển thuận lợi.

Theo quan niệm phong thủy, màu sắc rực rỡ của cam, quýt, quất thu hút nguồn năng lượng dương mạnh mẽ, giúp bảo vệ gia đình khỏi những điều không may. Vì vậy, không chỉ xuất hiện trên mâm ngũ quả, nhiều gia đình còn bày 9 quả cam, quýt, quất trong phòng khách hoặc bếp nhằm gia tăng sự thịnh vượng, an lành trong năm mới.

Mâm ngũ quả không chỉ là nét đẹp truyền thống mà còn là biểu tượng của thành quả lao động và niềm hy vọng cho một năm mới đầy may mắn, sung túc. Quả nho thể hiện sự giàu sang phú quý, tượng trưng cho sự thịnh vượng và thành công. Người xưa tin rằng nho có khả năng biến hung thành cát, giúp hóa giải những vận hạn, đem lại tài lộc và bình an cho gia đình.

Trong phong thủy, chùm nho được xem là biểu tượng của sự sinh sôi nảy nở, tài lộc dồi dào và sự đoàn viên gia đình. Không chỉ mang ý nghĩa thịnh vượng hiện tại, quả nho còn gợi mở cho sự thành công trong tương lai gần, đồng thời được dùng để thúc đẩy vận khí tốt và hóa giải những điều không may. Vì thế, nho thường xuất hiện trang trọng trên bàn thờ và trong mâm ngũ quả ngày Tết như một lời chúc cho một năm mới tràn đầy may mắn và sung túc.

Dưa hấu với sắc xanh mướt của vỏ và sắc đỏ thắm của ruột tượng trưng cho sự sung túc và tràn đầy sức sống. Quả dưa căng mọng, ngọt dịu là biểu tượng của may mắn và thịnh vượng. Đặc biệt, dưa hấu ruột vàng cũng ngày càng được ưa chuộng nhờ gam màu vàng rực rỡ tượng trưng cho tài lộc. Ngày nay, dưa hấu còn được tạo hình độc đáo với những mẫu khắc chữ thư pháp “Phúc”, “Lộc”, “Tài” cùng nhiều họa tiết nghệ thuật tinh tế, tạo nên món quà Tết vừa ý nghĩa vừa đẹp mắt.

Mỗi miền đất nước có cách lựa chọn mâm ngũ quả riêng, nhưng dưa hấu và bưởi luôn là cặp đôi không thể thiếu trong mâm cỗ Tết truyền thống. Dưa hấu còn mang trong mình câu chuyện về ý chí kiên cường và tự lực cánh sinh của ông cha ta qua truyền thuyết Mai An Tiêm, khiến nó trở thành biểu tượng của sức sống mãnh liệt và sự bền bỉ. Vì vậy, dưa hấu được nhiều gia đình trân trọng đặt trên bàn thờ tổ tiên, gửi gắm hy vọng về một năm mới an khang thịnh vượng.

Nải chuối luôn là lựa chọn không thể thiếu trong những dịp lễ trọng như mồng một, ngày rằm bởi vẻ đẹp đơn sơ nhưng đậm đà ý nghĩa. Màu vàng tươi của chuối tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý. Hình dáng nải chuối tựa như bàn tay mở rộng, đón lấy ánh nắng và giọt sương ngọt ngào, đồng thời che chở và ôm ấp những quả khác quanh mình.

Sự mộc mạc, giản đơn ấy mang trong mình ý nghĩa tâm linh sâu sắc: bàn tay ấy đón nhận phúc lộc, may mắn, đồng thời tượng trưng cho sự đoàn kết, gắn bó của con cháu trong gia đình, cùng nhau chào đón năm mới an lành, ấm áp. Những nải chuối xanh mướt, căng bóng cũng là lời nguyện cầu cho một năm mới thuận lợi, phát tài phát lộc.

Vào những ngày cuối năm, khi bàn thờ gia tiên được lau chùi trang nghiêm, các gia đình bắt đầu chuẩn bị mâm ngũ quả tinh tế, vừa đẹp mắt vừa đong đầy ý nghĩa để dâng lên tổ tiên, mong cầu một năm mới an khang, thịnh vượng. Mâm ngũ quả không chỉ là sự kết hợp hài hòa của năm sắc màu đại diện cho ngũ hành Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, mà còn là biểu tượng của sự hòa hợp vũ trụ theo quan niệm người Việt và văn hóa Á Đông.

Trong những loại quả ấy, quả lê nổi bật với vị ngọt thanh tao, dịu nhẹ và giòn tan, tạo nên nét riêng biệt khó quên. Màu vàng ấm áp của lê như lời chúc phát tài, phát lộc, đồng thời biểu trưng cho sự hanh thông, thuận lợi trong mọi việc của năm mới.

Thanh long tại Việt Nam nổi bật với hai loại chính: thanh long trắng và thanh long đỏ, trong đó loại đỏ thường có vị ngọt đậm đà và giá trị cao hơn. Màu đỏ rực rỡ của quả tượng trưng cho sự may mắn và sức khỏe dồi dào. Vỏ quả thanh long với những vảy đặc trưng như rồng uốn lượn, biểu hiện cho sự hội tụ phúc lộc và thuận lợi trong mọi việc của gia chủ.

Được xem như 'rồng xanh', thanh long mang ý nghĩa cát tường và thịnh vượng. Cây thanh long đặt trong nhà dịp xuân mang đến tài lộc, sức khỏe và vận may cho cả gia đình. Đây cũng là món quà tinh thần đầy ý nghĩa, thay lời chúc an khang gửi trao trong mùa Tết. Vì thế, thanh long luôn được chọn làm loại quả trang trọng trên mâm ngũ quả, gửi gắm mong ước may mắn và phát đạt đến mọi thành viên trong gia đình.