6 Loài rùa độc đáo trên thế giới bạn có thể chưa biết

Rùa cổ ngắn bụng đỏ là loài rùa dễ thương, thường được nuôi làm cảnh. Mai của chúng có màu cam nổi bật ở viền và phần giữa bụng, màu sắc này sẽ phai dần khi rùa lớn lên. Loài rùa này sinh sống chủ yếu dưới nước và chỉ lên bờ khi cần làm tổ hoặc tắm nắng. Đặc biệt, khi phơi nắng, cổ của rùa sẽ chuyển động khiến nước mắt chảy xuống miệng và họng, trong khi chúng vẫn giữ miệng mở và ngậm lại, giống như hành động của chó. Chế độ ăn của chúng bao gồm côn trùng và các loài thân mềm nhỏ. Rùa bụng đỏ (Red-bellied Side-necked Turtle) là một loài rùa nước ngọt khá mới mẻ trong cộng đồng yêu thích rùa cảnh. Thuộc họ Rùa Cổ Bên, chúng có khả năng gập cổ sang một bên khi gặp nguy hiểm thay vì rụt cổ vào trong mai như các loài khác.

Loài rùa này rất nhút nhát, chỉ cảm thấy an toàn khi ở dưới nước. Nếu sống chung với các loài khác, chúng sẽ hiếm khi quấy rầy. Tuy nhiên, cần tránh việc tắm rửa chúng quá nhiều vì sẽ khiến chúng căng thẳng. Rùa bụng đỏ chủ yếu phân bố ở Florida và Georgia, Mỹ. Chúng khá năng động và có thể thích nghi nhanh chóng với môi trường mới. Ban ngày, chúng sẽ dành nhiều thời gian đi lại trên bờ và tắm nắng.

Rùa mai mềm Thượng Hải, còn gọi là rùa mai mềm khổng lồ sông Dương Tử (danh pháp khoa học: Rafetus swinhoei), có thể là loài rùa nước ngọt lớn nhất thế giới. Loài rùa này đã được liệt kê trong danh sách cực kỳ nguy cấp của IUCN từ năm 2006 và là một trong những loài rùa hiếm hoi nhất hiện nay. Trong số 4 cá thể còn sống vào năm 2010, một cá thể đã từng sống tại Hồ Gươm và được biết đến như loài đặc biệt, đôi khi gọi là Rafetus leloii (rùa Hồ Gươm). Đặc điểm nổi bật của loài này là đầu dài và miệng giống như mõm lợn. Kích thước của chúng có thể vượt quá 100 cm chiều dài, hơn 70 cm chiều rộng và cân nặng lên đến 120–140 kg. Mai của rùa có thể dài hơn 50 cm và đầu dài trên 20 cm. Con đực thường nhỏ hơn con cái nhưng có đuôi to và dài hơn.
Rùa mai mềm Thượng Hải trước đây phân bố rộng rãi ở khu vực sông Dương Tử, Thái Hồ, và các vùng giáp ranh giữa Giang Tô và Chiết Giang ở miền Đông Trung Quốc. Một cá thể gần đây cũng được phát hiện tại sông Đà, tỉnh Hòa Bình, Việt Nam. Tuy nhiên, mẫu vật cuối cùng được phát hiện trong tự nhiên ở Trung Quốc là vào năm 1972 tại Cá Cựu. Con rùa này sau đó được chuyển đến vườn thú Thượng Hải. Cá thể tại Hồ Gươm, Hà Nội, Việt Nam vẫn được nhìn thấy và ghi lại qua ảnh trong những năm gần đây.

Rùa bức xạ, loài rùa có mai đẹp nhất hành tinh, là một giống rùa đặc biệt đến từ Madagascar và đang bị săn lùng ráo riết. Không chỉ nổi bật với vẻ ngoài ấn tượng, loài rùa này còn sở hữu những đặc điểm độc đáo khiến nhiều người phải trầm trồ. Rùa bức xạ, với tuổi thọ có thể lên đến 188 năm, được xếp vào nhóm động vật hoang dã đang có nguy cơ tuyệt chủng. Mai của chúng cao vòm, được trang trí với những đường nét hình sao vàng giống như những tia sáng mặt trời, từ đó loài rùa này được gọi là Rùa Bức Xạ. Một số cá thể còn có những chỗ lồi lên trên mai. Cùng với đó, chúng có đầu ngắn và các chi lớn phủ một lớp màu vàng đặc trưng.

Trong mùa giao phối, rùa đực thường thể hiện những hành vi kỳ lạ như lắc đầu và ngửi chân sau của con cái. Một số con đực còn áp lên mai con cái để giữ cho chúng không bỏ đi. Dù có tính cách chậm chạp, nhưng chúng lại khá thích phơi nắng và luôn thu hút sự chú ý từ người nuôi. Việc chăm sóc Rùa Bức Xạ không khó nếu bạn hiểu được thói quen của chúng, như thói quen phơi nắng, ăn uống và hoạt động đều đặn. Khi bạn nắm vững điều này, bạn sẽ dễ dàng nhận biết khi chúng gặp vấn đề sức khỏe. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, sự thu hẹp môi trường sống và nạn săn bắt để lấy mai hoặc làm thú nuôi đang đẩy loài rùa này tới nguy cơ tuyệt chủng.

Rùa cổ dài phương Đông, hay còn được gọi là rùa cổ rắn phương Đông, nổi bật với cổ dài đặc biệt, có thể đạt chiều dài ngang bằng với mai của nó. Loài rùa này thường sống ở các hồ nước ngọt ở miền Nam Australia. Là loài ăn thịt, chúng có chế độ ăn đa dạng, bao gồm côn trùng, giun, ếch, cá nhỏ và động vật giáp xác. Khi gặp nguy hiểm, rùa cổ dài phương Đông tiết ra một chất lỏng có mùi hôi đặc trưng trong phạm vi một mét, làm các loài động vật khác tránh xa, vì thế chúng còn được gọi là 'kẻ bốc mùi'.

Mai của rùa cổ dài phương Đông có màu đen, đôi khi là nâu, với rãnh sâu ở giữa và các đường viền đen nổi bật. Phần dưới mai có màu kem hoặc vàng, với các đường chỉ khâu đen chạy dọc. Cổ của chúng dài, hẹp và chiếm khoảng 60% chiều dài mai, có những nốt sần nhỏ trên bề mặt. Đầu của chúng khá hẹp, đặc biệt là ở con cái, với kích thước lớn hơn con đực và cơ thể sâu hơn. Mức độ phát triển này có sự khác biệt tùy thuộc vào khu vực sống, với kích thước tối đa có thể đạt tới 28,2 cm ở con cái và 24,9 cm ở con đực tại sông Murray, hoặc 21,6 cm và 18,8 cm tại thung lũng Latrobe. Sự khác biệt này có thể liên quan đến môi trường sống và điều kiện tự nhiên của từng khu vực.

Rùa đầu to thường sống trong các khu vực núi rừng của Đông Nam Á, với đặc điểm nổi bật là mai màu nâu nhạt và bề mặt tương đối mịn màng. Điều đặc biệt ở loài rùa này là phần đầu của chúng rất lớn, không thể rụt vào trong mai như các loài rùa khác. Để bảo vệ mình khỏi các va chạm, đầu của chúng được phủ một lớp vỏ sừng cứng. Rùa đầu to sống chủ yếu tại những khe suối có dòng nước chảy chậm, thường hoạt động vào lúc chiều tối hoặc ban đêm để tìm kiếm thức ăn, bao gồm động vật thân mềm và động vật giáp xác nhỏ. Đặc điểm dễ nhận diện của loài này là đuôi rất dài, tương đương với chiều dài thân, đầu lớn và không thể thu vào mai, và hàm trên tạo thành một móc, khiến chúng còn được gọi là 'rùa mỏ vẹt'. Xương sọ của chúng cũng đặc và rất dày.

Tại Việt Nam, rùa đầu to có mặt ở các khu bảo tồn như Vườn quốc gia Hoàng Liên, Ba Bể, Phong Nha – Kẻ Bàng, Tam Đảo và các khu vực miền Trung (Quảng Trị) và Tây Nguyên. Loài này phân bố rộng rãi ở các khu vực rừng núi đá vôi, nhưng số lượng hiện nay đang giảm mạnh do mất dần rừng nguyên sinh và tình trạng săn bắt trái phép. Mặc dù các chương trình bảo tồn như ở Vườn quốc gia Cúc Phương đã được triển khai, nhưng việc bảo vệ và tái sinh loài rùa này vẫn gặp rất nhiều khó khăn. Rùa đầu to hiện đang nằm trong Sách đỏ động vật Việt Nam, với mức độ đe dọa hạng R.

Rùa mũi lợn là loài rùa nước ngọt đặc biệt, duy nhất có cấu trúc chân chèo giống như rùa biển. Chúng thường cư trú tại các khu vực ở Australia và New Guinea. Điểm nổi bật nhất của loài này là chiếc mũi độc đáo, có hình dáng giống mũi lợn, giúp chúng dễ dàng hít thở khi nổi lên khỏi mặt nước hoặc khi di chuyển trên cạn. Hơn nữa, chiếc mũi này cũng giúp rùa mũi lợn săn mồi dưới nước hiệu quả hơn. Tuy nhiên, sự săn bắt quá mức của con người đã khiến số lượng loài rùa này giảm mạnh hơn một nửa chỉ trong vòng 50 năm qua. Loài rùa nước ngọt này mang nhiều đặc điểm hình thái, sinh thái và hành vi khác biệt, và nó không giống với các loài rùa nước ngọt khác, vì chân chèo của chúng giống với rùa biển hơn.

Điều đặc biệt nữa là lớp vỏ của rùa mũi lợn là lớp da mềm, thay vì vỏ cứng như các loài rùa khác. Mõm của chúng dài và có lỗ mũi lớn, giống như một con lợn, điều này cũng lý giải cho tên gọi của loài này. Mai của rùa mũi lợn có màu xám hoặc ôliu, và con đực có đuôi dài và hẹp hơn so với con cái. Rùa mũi lợn có thể dài tới 70 cm và trọng lượng của chúng có thể vượt quá 20 kg. Loài rùa này là một nhân chứng về tiến hóa và địa lý, với sự phân bố hiện tại của chúng phản ánh một thời kỳ khi Australia còn nối liền với New Guinea. Hiện nay, chúng phân bố chủ yếu ở các vùng đất thấp phía nam New Guinea (Papua Indonesia và Papua New Guinea) cùng khu vực đông bắc của Lãnh thổ phía Bắc, Úc. Rùa mũi lợn là loài ăn tạp, ăn thực vật, trái cây, động vật không xương sống và cá, và chúng cũng ăn cả động vật có vú chết. Với khả năng bơi lội tuyệt vời nhờ chân chèo, chúng không giống bất kỳ loài rùa nước ngọt nào khác.