8 Vị tiên huyền thoại trong văn hóa và Đạo giáo Trung Hoa

Trương Quả Lão, còn được biết đến với tên gọi Trương Quả, là một trong số ít những vị tiên trong Bát Tiên có xuất thân từ nhân vật lịch sử có thật, trái ngược với các vị tiên còn lại vốn chỉ tồn tại trong truyền thuyết. Theo các ghi chép trong Cựu Đường thư, Tân Đường thư và Đại Đường Tân ngữ, ông sống vào khoảng giữa đến cuối thế kỷ VII và mất khoảng giữa thế kỷ VIII. Ông được biết đến như một đạo sĩ lang bạt, sau này được dân gian huyền thoại hóa thành vị tiên kỳ diệu.

Trương Quả Lão nổi tiếng với tài thuật và am hiểu huyền học. Ông thường được mô tả cưỡi lừa ngược, và khi không sử dụng, ông gấp gọn con lừa lại rồi cất vào chiếc bị cói đeo sau lưng. Hình ảnh quen thuộc của ông còn bao gồm chiếc trống cơm và một ống sáo tre, vừa đi vừa gõ trống hát ca, biểu tượng cho sự minh triết, thông tuệ và vai trò của người cao niên trong gia đình.

Lam Thái Hòa là một trong những vị tiên đặc biệt và huyền bí nhất trong Bát Tiên, từng mang danh hiệu Phi Phát tiên nhân, và là sư huynh của Xích Cước đại tiên. Cho đến nay, giới tính thật sự của ngài vẫn là điều bí ẩn, góp phần làm tăng thêm vẻ kỳ diệu trong truyền thuyết. Người ta tin rằng Lam Thái Hòa từng sống vào thời nhà Đường, thường xuất hiện với vẻ ngoài khó phân định nam hay nữ – khi là cậu bé, lúc lại là bà lão, hay chàng thanh niên, thiếu nữ, đều mang theo một lẵng hoa tượng trưng cho sự thanh cao.

Trang phục của ngài đơn sơ nhưng ấn tượng: áo dài xanh thắt dây lưng đen, một chân đi giày, một chân trần. Ngài bất chấp thời tiết – mặc áo bông giữa hè không thấy nóng, khoác áo mỏng mùa đông vẫn không lạnh. Đôi phách gỗ luôn theo ngài, vừa gõ nhịp vừa ca hát giữa phố phường, thu hút ánh nhìn và lòng trắc ẩn của người qua lại. Những đồng tiền được tặng được ngài xâu lại, trở thành vật bất ly thân, biểu tượng của sự siêu thoát giữa đời thường.

Thiết Quải Lý, hay còn được biết đến với tên gọi Lý Thiết Quải, là một trong những vị tiên nổi bật và huyền bí nhất của Bát Tiên. Tuy đôi khi được mô tả với tính khí nóng nảy, gắt gỏng, nhưng ông lại vô cùng từ bi, luôn dang tay cứu giúp những người nghèo khó, bệnh tật bằng loại tiên dược kỳ diệu lấy từ quả bầu ông luôn mang theo bên mình.

Thiết Quải Lý không chỉ là vị tiên đầu tiên thành đạo mà còn là người giúp các vị tiên khác đạt đến cảnh giới siêu thoát. Hình ảnh của ông thường hiện lên như một ông lão ăn mặc rách rưới, râu tóc rối bời, khuôn mặt khắc khổ, mang trên đầu một đai vàng, tay chống thiết trượng, vai đeo bầu rượu. Ông thường xuất hiện với dáng vẻ của một kẻ hành khất, nhưng lại sở hữu năng lực phi thường để xoa dịu nỗi đau nhân thế.

Biểu tượng thiết trượng và quả bầu chứa tiên dược đã trở thành hình ảnh gắn liền với y học cổ truyền. Tại Trung Quốc, hình ảnh cây thiết trượng thường được treo trước tiệm thuốc như một biểu trưng của y thuật và lòng từ bi. Thiết Quải Lý – vị tiên xấu xí nhưng giàu lòng nhân ái, là minh chứng sống động cho sự dung hòa giữa hình hài khắc khổ và tâm hồn cao cả.

Hàn Tương Tử là vị tiên được truyền tụng với tài năng phi phàm về âm nhạc và phép thuật. Theo truyền thuyết, ông từng bái Lã Động Tân làm sư phụ để học đạo và tu luyện nghệ thuật âm nhạc thiêng liêng của Đạo giáo, được gọi là “Thiên Hoa Dẫn”, tương truyền chính ông là người sáng tác ra khúc nhạc ấy. Dân gian còn lưu truyền rằng ông là cháu của văn hào Hàn Dũ thời Đường, mang tên thật là Hàn Tương. Tuy nhiên, giữa hai nhân vật này tồn tại nhiều dị biệt, khiến nguồn gốc thật sự của ông vẫn là điều còn bỏ ngỏ.

Hàn Tương Tử nổi danh với tài thổi sáo điêu luyện. Tiếng sáo của ông không chỉ êm ái mà còn có năng lực kỳ diệu: khiến cây cối đâm chồi nảy lộc, thiên nhiên hồi sinh trong khoảnh khắc. Truyền thuyết kể rằng chỉ cần ông cất tiếng sáo, hoa lá sẽ nở rộ, cây cối vươn mình lớn nhanh một cách lạ kỳ. Hình ảnh quen thuộc của ông là chiếc bao tải đeo sau lưng, bên trong chứa đầy những mầm cây – biểu tượng của sinh sôi, thịnh vượng và cuộc sống tròn đầy.

Hà Tiên Cô, còn được gọi là Hà Quỳnh hay Hà Tú Cô, là vị tiên nữ duy nhất trong Bát Tiên của Đạo giáo, mang vẻ đẹp dịu dàng mà huyền bí. Hình ảnh quen thuộc của bà là người phụ nữ thanh tú tay cầm đóa sen – biểu tượng của sự tinh khiết và sức khỏe dồi dào. Trong nhiều truyền thuyết, Hà Tiên Cô còn được khắc họa với chiếc sênh, cây phất trần hoặc chiếc thìa tre, đôi khi có cả chim phượng hoàng theo sau, tăng thêm phần linh thiêng và cao quý.

Tương truyền thuở nhỏ bà có tên là Hứa Sinh – mang hình hài nam tử, nhưng về sau lại xuất hiện dưới hình dạng nữ nhi. Một số tài liệu cho rằng bà là người chuyển giới, điều này càng làm nổi bật hành trình tu luyện vượt qua số mệnh và định kiến. Tấm lòng hiếu thảo của Hà Tiên Cô đối với mẹ già bệnh tật đã giúp bà đắc đạo và trở thành tiên. Ngay từ bé, bà đã mang trên đầu sáu vòng xoáy – một điềm tướng kỳ lạ mà dân gian tin rằng báo hiệu số phận phi thường.

Sau khi thành tiên, Hà Tiên Cô luôn mang theo hoa sen và cây phất trần, biểu trưng cho sự thanh cao, từ bi và lòng hiếu nghĩa. Tượng bà được đặt trong nhà với mong cầu cuộc sống sung túc, gặp nhiều cát lành và an yên.

Hán Chung Ly, tên thật là Chung Ly Quyền, từng là một vị đại tướng lẫy lừng dưới triều Đông Hán. Ông được xem là người dẫn đầu trong nhóm Bát Tiên huyền thoại, mặc dù một số truyền thuyết khác cho rằng Lã Động Tân giữ vị trí ấy. Trong Đạo giáo, Hán Chung Ly được tôn xưng là "Chính Dương Chân Nhân" và được Toàn Chân giáo kính ngưỡng như một trong Bắc Ngũ Tổ.

Vị tiên này nổi bật với thân hình đẫy đà, bộ râu xoăn đặc trưng và chiếc áo khoác để hở bụng tròn đầy phúc hậu. Trong tay ông là chiếc quạt thần – bảo vật có thể hồi sinh người chết, biểu tượng thiêng liêng của sự sống dồi dào và trường thọ.

Truyền thuyết về Hán Chung Ly được lưu truyền từ thời Ngũ Đại Thập Quốc đến đầu triều Tống, và được ghi lại trong nhiều thư tịch cổ như Tuyên Hòa Niên Phổ, Tống Thư và Di Kiên Chí. Có tương truyền kể rằng khi ông chào đời, căn phòng liền tỏa ánh sáng rực rỡ, và ông khóc mãi không thôi suốt bảy ngày đầu đời. Ngày sinh của ông – mồng 15 tháng 4 âm lịch – được Đạo giáo cử hành trang trọng hằng năm như một ngày linh thiêng để tưởng nhớ vị tiên huyền thoại.

Lã Động Tân, tên thật là Lã Nham, tự là Hồi Đạo Xuân, là một trong những nhân vật huyền thoại nổi bật nhất trong Đạo giáo Trung Hoa. Ông được tôn kính như một trong "Ngũ Ấn Chủ Ngũ Văn Xương", biểu tượng cho tri thức và sự khai mở tâm linh. Phái Toàn Chân của Đạo giáo xem ông là một trong Ngũ Dương Tổ – bậc khai sáng của dòng Nội Đan – đồng thời là đại diện tiêu biểu của tư tưởng Tam giáo đồng lưu, dung hòa Nho, Phật, Đạo.

Trong tín ngưỡng dân gian, Lã Động Tân được ngưỡng vọng như vị thần giải mộng, thần bảo hộ khoa cử, thần của nghề tóc, luyện kim và võ thuật. Ông còn được xem là vị tiên trừ tai cứu nạn, ban phúc lành cho nhân gian. Ở miền Bắc Trung Quốc, người ta trìu mến gọi ông là Lã Tiên Ông, trong khi người dân Đài Loan kính xưng là Tiên Công hoặc Tiên Công Chủ. Ông thường được thờ cùng Quan Thánh Đế Quân, Nhạc Phi, Táo Quân và Vương Linh Quan trong nhóm Ngũ Ân Chủ linh thiêng.

Hình ảnh Lã Động Tân tay cầm phất trần và thanh kiếm pháp không chỉ tượng trưng cho năng lực xua trừ tà khí, chữa bệnh cứu người, mà còn là biểu tượng hộ mệnh mang lại bình an, sức khỏe và sự thịnh vượng cho gia đình.

Tào Quốc Cữu, vốn là con trai của Tào Thái hậu triều Tống, nên được tôn xưng là Quốc Cữu – người thuộc dòng hoàng tộc. Hình tượng ông thường được khắc họa trong bộ quan phục trang nghiêm, tay cầm thẻ bài bằng ngọc hoặc đôi khi là cặp phách thẻ – những vật biểu trưng cho sự thanh lọc không gian và nhịp điệu nghệ thuật. Ông được xem là vị tiên bảo hộ của giới nghệ sĩ, đặc biệt là trong lĩnh vực biểu diễn sân khấu, nên được suy tôn như ông tổ của nghề kịch.

Tào Quốc Cữu từng giao hảo với Lã Động Tân và Hán Chung Ly, sau này từ bỏ chốn phồn hoa quyền quý, tìm đến con đường tu luyện đạo pháp. Trong Bát Tiên, ông là người duy nhất khoác áo nhà quan, biểu tượng cho sự sang trọng, phẩm hạnh và thành đạt. Vì thế, ông còn là hình ảnh tượng trưng cho công danh hiển đạt, sự nghiệp hanh thông.

Về lai lịch, có nhiều truyền thuyết khác nhau. Có thuyết cho rằng ông là em trai của Từ Thánh Quang Hiến hoàng hậu – vợ của Tống Nhân Tông, quê tại Chân Định (nay thuộc Ninh Tấn, tỉnh Hà Bắc). Tuy nhiên, lại có tài liệu cho rằng ông xuất thân từ Từ Châu, tỉnh Giang Tô. Dù xuất thân từ đâu, hình tượng Tào Quốc Cữu vẫn là biểu tượng sống động của đức hạnh, nghệ thuật và sự thăng tiến trong cuộc sống.