9 bí quyết luộc bánh chưng Tết thơm ngon, xanh mướt tự nhiên

Sự phát triển của xã hội mang đến nhiều dụng cụ hỗ trợ gói bánh hiện đại, nhưng bánh chưng gói tay vẫn giữ được hương vị truyền thống đặc trưng. Gói bằng khuôn dễ khiến lá bị cắt vụn, lớp ngoài mỏng và các góc bánh dễ bị bục khi nấu. Để bánh có màu xanh đẹp tự nhiên, hãy dùng mặt trái của lá dong – mặt có gân nổi – thay vì mặt phải bóng mượt mà nhiều người thường nhầm lẫn. Khi gói bánh, cần dùng lực tay đều, vỗ nhẹ để định hình, giúp bánh vuông vức và chặt tay hơn.

Muốn bánh ngon và đẹp mắt, bước gói bánh là yếu tố then chốt. Có thể sử dụng khuôn để bánh đều hoặc khéo léo gói tay để giữ nét truyền thống. Dùng khoảng 6 lá dong đã được cắt gọn gàng, trải đều, cho lớp gạo nếp đầu tiên, tiếp đến đậu xanh và nhân thịt, rồi phủ thêm lớp gạo nếp. Gập lá lại một cách gọn gàng, buộc chặt lạt. Chiếc bánh hoàn hảo khi mở ra phải có màu xanh đẹp mắt, vuông vức, nhân nằm đúng tâm và đậm đà gia vị.

Ngày trước, người ta thường dùng nồi gang để nấu bánh chưng, giúp bánh có màu xanh đẹp và hương vị đậm đà. Ngày nay, tuy nồi gang ít phổ biến hơn, nhưng nồi tole – hay còn gọi là nồi tôn – lại là lựa chọn thay thế lý tưởng. Ưu điểm nổi bật của loại nồi này là tạo môi trường kiềm giúp bánh nhanh chín, giữ được màu xanh mướt tự nhiên của lá dong.

Theo kinh nghiệm dân gian, nồi tole tạo điều kiện lý tưởng để bánh chưng có màu sắc bắt mắt và hương vị hài hòa. Nên ưu tiên nấu bằng củi thay vì than hay gas, bởi lửa củi cháy đều, giữ nhiệt ổn định giúp bánh chín kỹ từ trong ra ngoài, thơm ngon và chuẩn vị truyền thống.

Cách sắp bánh trong nồi là bước quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng bánh. Trước khi xếp bánh, nên lót đáy nồi bằng cuống lá và những phần lá dư, vừa chống cháy vừa giúp bánh giữ màu xanh tự nhiên.

Khi xếp bánh cần đảm bảo độ chặt vừa phải – không lỏng lẻo khiến bánh dễ rời rạc, không chín đều, cũng không quá chặt khiến bánh dễ bục khi nở. Xếp bánh theo từng lớp đều đặn, ngay ngắn để bánh chín đều, hình dáng đẹp mắt.

Để chiếc bánh chưng đạt màu xanh đẹp mắt và hương vị trọn vẹn, khâu luộc bánh cần được thực hiện cẩn trọng. Hãy chèn chặt bánh trong nồi để tránh bung vỡ do gạo nở khi chín. Đừng quên tận dụng lá dong thừa cho vào nồi để tăng thêm hương thơm và màu sắc tự nhiên.

Lót đáy nồi bằng dây lạt hoặc sống lá giúp tránh cháy đáy và giữ nước luộc luôn xanh. Luôn duy trì nước sôi đều trong suốt quá trình nấu, tránh thêm nước lạnh – việc này dễ khiến bánh sống, khê. Hãy chuẩn bị sẵn thùng nước sôi bên cạnh để tiếp nước khi cần.

Nấu bánh bằng củi sẽ cho ngọn lửa ổn định, giúp bánh chín đều và ngon hơn. Giữ lửa đỏ liên tục, nấu ít nhất 10 – 12 tiếng. Nếu muốn bánh có màu xanh rền hơn, bạn có thể vớt bánh sau nửa thời gian, thay nước, rửa lại bằng nước lạnh rồi tiếp tục nấu – cách này giúp lá bánh giữ màu đẹp và bánh thêm phần hấp dẫn.

Sau khi bánh chưng được luộc chín, đừng bỏ qua bước ép bánh – đây là công đoạn then chốt giúp bánh khô ráo, dẻo ngon và bảo quản được lâu hơn. Với bánh tét, sau khi nấu nên rửa qua nước lạnh rồi lăn tròn nhẹ nhàng để bánh đều đặn, chắc tay.

Chờ bánh nguội bớt, vớt ra và xếp bánh thành từng lớp, sau đó dùng vật nặng ép xuống đều tay để lượng nước bên trong thoát hết. Nhờ vậy, bánh không bị nhão, phần gạo săn lại, nhân đậm vị – đạt đến độ dẻo ngon hoàn hảo cho mâm cỗ ngày Tết thêm tròn vị.

Lạt buộc bánh tuy nhỏ nhưng lại giữ vai trò quan trọng tạo nên vẻ đẹp hoàn chỉnh cho chiếc bánh chưng. Bạn có thể mua lạt làm sẵn ngoài chợ hoặc tự tay chọn những ống tre dài từ 70 – 90 cm, cạo sạch vỏ, rửa sạch và chẻ nhỏ theo kích thước mong muốn, sau đó phơi khô để tăng độ dẻo và bền chắc khi gói bánh.

Ở nhiều vùng quê, người ta thường dùng nứa bánh tẻ – loại nứa vừa đủ tuổi – để chẻ lạt, bởi nó mềm, dai và khó đứt. Loại nứa già tuy cứng nhưng lại giòn, dễ gãy. Tốt nhất nên chọn giang bánh tẻ để có những sợi lạt chắc tay, giúp bánh được buộc gọn ghẽ, vuông vắn và không bị bung khi nấu.

Bước lựa chọn nguyên liệu quyết định trọn vẹn hương vị và sắc màu của chiếc bánh chưng truyền thống. Để có được chiếc bánh hoàn hảo, cần lưu ý các nguyên liệu sau:

• Gạo nếp: Nên chọn loại nếp mùa hoặc nếp cái hoa vàng với hạt đều, bóng mẩy. Ngâm gạo trong nước lạnh từ 10 - 12 tiếng, sau đó vo sạch và để ráo, trộn chút muối vừa đủ để tăng vị đậm đà. Bạn cũng có thể ngâm gạo trong nước cốt lá nếp xay để tạo sắc xanh tự nhiên và mùi thơm đặc trưng.

• Đậu xanh: Phần nhân gần trung tâm bánh, chọn đậu nguyên vỏ để giữ vị thơm ngon và truyền thống. Ngâm đậu kỹ để dễ dàng tách vỏ hoặc dùng đậu đã tách sẵn. Hạt đậu vàng óng là biểu tượng cho sự thịnh vượng trong năm mới.

• Thịt và gia vị: Miếng thịt ba chỉ nửa nạc nửa mỡ thái đều, ướp vừa phải cùng hành khô thái nhỏ và hạt tiêu xay sẽ mang đến hương vị béo ngậy, thơm nồng khó quên. Thịt thái to bản, hòa quyện cùng gia vị sẽ giúp bánh chưng thêm đậm đà và hấp dẫn.

• Lá dong: Lá phải vừa phải, không quá to hay quá nhỏ, có màu xanh đậm bóng bẩy, cuống nhỏ và không quá non cũng không già. Lá nên được rửa sạch, lau nhẹ, phơi nơi thoáng mát tránh ánh nắng trực tiếp để giữ độ tươi ngon. Số lượng lá tùy theo thời tiết: trời mát dùng 6 lá, trời nóng nên 10 lá để bánh được bảo quản tốt hơn.

Ngâm nếp cùng nước giềng hoặc lá bồ ngót giã nhỏ tạo màu xanh tự nhiên và hương thơm đặc biệt cho vỏ bánh. Ngoài ra, bạn có thể ngâm gạo trong nước dứa từ 1 – 3 giờ để tăng độ thơm, tránh ngâm quá lâu kẻo gạo bị rã.

Trước khi gói, thêm một ít nước chanh giúp bánh mau chín nhưng không làm mất đi vị nguyên bản. Ở miền Trung, ngâm nếp với nước tro cũng là bí quyết tạo độ kiềm nhẹ giúp nếp trong, bánh có màu xanh ngọc bích đẹp mắt mà vẫn giữ trọn hương vị truyền thống.

Đặc biệt, nếp cần được đãi thật sạch nhiều lần cho đến khi nước trong mới giúp vỏ bánh trong và hạn chế chua sau khi nấu.

Khi pha trộn nguyên liệu, hãy hòa gạo nếp với muối trắng vừa phải để bánh sau khi nấu có vị đậm đà tinh tế. Phần nhân thịt cần được trộn đều với đậu xanh, hành khô, tiêu và một chút gia vị, nhưng nhớ giữ liều lượng hợp lý để bánh vừa ngon vừa có thể bảo quản lâu dài.

Trước khi gói, nên giã nhuyễn hoặc xay nhỏ lá riềng trộn cùng nếp, giúp bánh khi chín lan tỏa màu xanh tự nhiên từ trong ra ngoài cùng hương thơm dịu nhẹ, tạo nên trải nghiệm thưởng thức thật mới lạ và hấp dẫn.