Khám phá 10 dòng sông dài nhất Việt Nam

Sông Đồng Nai là con sông nội địa dài nhất Việt Nam, bắt nguồn từ cao nguyên Langbiang (Lâm Đồng), với chiều dài tổng cộng 586km. Đây là dòng sông có lưu lượng nước dồi dào, cung cấp thủy năng quý giá cho nhà máy thủy điện Đồng Nai. Sông chảy qua nhiều tỉnh thành như Lâm Đồng, Đắk Nông, Bình Phước, Đồng Nai, Bình Dương, TP. Hồ Chí Minh và đổ ra biển Đông tại huyện Cần Giờ.

Thượng nguồn sông Đồng Nai còn được gọi là sông Đa Dâng, xuất phát từ cao nguyên Lâm Viên, chảy uốn lượn theo hướng đông bắc - tây nam, vượt qua núi non đến bình nguyên ở Tà Lài (Tân Phú, Đồng Nai). Sông là ranh giới tự nhiên giữa các huyện và tỉnh như Đắk R'Lấp (Đắk Nông) với Bảo Lâm - Cát Tiên (Lâm Đồng), giữa Cát Tiên và Bù Đăng (Bình Phước), giữa Tân Phú và Đạ Tẻh. Cù Lao Phố trên dòng Đồng Nai từng là nơi cộng đồng người Minh Hương sinh sống sầm uất, trước khi vùng đất này được chính thức xác lập đơn vị hành chính vào năm 1698 dưới thời Đàng Trong. Phần hạ lưu từ chỗ hợp lưu với sông Sài Gòn đến khi phân lưu thành Soài Rạp và Lòng Tàu thường được gọi là sông Nhà Bè, trong sách xưa còn có tên là "Phước Bình".

Sông Mã là dòng sông xuyên quốc gia giữa Việt Nam và Lào, với chiều dài tổng cộng 512 km, trong đó 410 km chảy trên lãnh thổ Việt Nam và 102 km thuộc địa phận Lào. Lưu vực sông rộng tới 28.400 km², phần lớn nằm ở Việt Nam với 17.600 km². Địa hình quanh lưu vực cao trung bình 762 m, độ dốc lớn 17,6%, mật độ sông suối đạt 0,66 km/km². Sông Mã chảy chủ yếu qua vùng rừng núi và trung du, bồi đắp nên châu thổ Thanh Hóa – vựa lúa lớn thứ ba cả nước. Dòng sông men theo vùng trũng giữa hai dãy núi Su Xung Chảo Chai và Pu Sam Sao, nơi các phụ lưu quan trọng đều bắt nguồn từ đây.

Sông Mã khởi nguồn từ các suối nhỏ ở xã Mường Lói, huyện Điện Biên, nơi biên giới Việt - Lào. Bản Pu Lau nằm trên sống núi, chia đôi hai lưu vực: Nậm Nứa đổ về phía tây bắc thuộc hệ Mê Kông, còn Nậm Ma – đầu nguồn sông Mã, hay còn gọi là suối Sẻ – chảy về đông bắc. Sông đi qua địa phận Điện Biên Đông, tiếp nhận thêm nhiều dòng suối nhỏ từ Háng Lìa, rồi trở lại Việt Nam qua cửa khẩu Tén Tằn (Mường Lát, Thanh Hóa). Từ đây, sông xuôi về Mường Lát, Quan Hóa, trong đó có đoạn nhỏ là ranh giới tự nhiên giữa hai tỉnh Thanh Hóa và Hòa Bình.

Sông Lam (còn gọi là Ngàn Cả, sông Cả, Nậm Khan hay Thanh Long Giang) là một trong hai con sông lớn nhất của Bắc Trung Bộ Việt Nam. Khởi nguồn từ cao nguyên Xiêng Khoảng bên Lào, sông chảy chủ yếu qua Nghệ An và phần cuối hợp lưu cùng sông La tạo thành ranh giới giữa Nghệ An và Hà Tĩnh trước khi đổ ra biển tại cửa Hội. Chiều dài tổng thể của sông Lam theo Bách khoa toàn thư Việt Nam là khoảng 512 km, trong đó đoạn chảy trên đất Việt dài khoảng 361 km.

Lưu vực sông rộng 27.200 km², trong đó 17.730 km² thuộc Việt Nam. Với độ cao trung bình của lòng sông là 294 m, độ dốc trung bình 18,3% và mật độ sông suối đạt 0,60 km/km², sông Lam từ biên giới Việt - Lào đến cửa Rào trải qua nhiều ghềnh thác, lên đến hơn 100 ghềnh hiểm trở. Từ cửa Rào trở xuống hạ lưu, sông đủ sâu để tàu thuyền nhỏ di chuyển thuận tiện vào mùa nước. Tổng lượng nước đạt 21,90 km³, tương ứng lưu lượng trung bình 688 m³/s, với mùa lũ kéo dài từ tháng 6 đến tháng 11, chiếm khoảng 74-80% tổng lượng nước năm.

Sông Chảy là dòng sông miền Bắc bắt nguồn từ sườn tây nam đỉnh Tây Côn Lĩnh (2.419 m) và sườn đông bắc đỉnh Kiều Liên Ti (2.402 m) trên vùng núi phía tây bắc tỉnh Hà Giang. Dòng sông dài khoảng 319 km, chảy qua các tỉnh Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái rồi hòa vào sông Lô tại Đoan Hùng, Phú Thọ.

Khúc sông có dòng chảy phức tạp, lòng hẹp sâu, sườn dốc và nhiều thác ghềnh hiểm trở. Trên địa bàn Hà Giang, sông uốn lượn theo hướng đông - tây qua các huyện Vị Xuyên, Hoàng Su Phì, Xín Mần, rồi tới huyện Si Ma Cai của Lào Cai. Đoạn sông dài khoảng 5 km còn tạo thành biên giới tự nhiên giữa tỉnh Lào Cai và Vân Nam, Trung Quốc. Sông Chảy nổi tiếng là thắng cảnh thiên nhiên quyến rũ dành cho du khách yêu thích sinh thái. Vào mùa nước cạn, đoạn sâu nhất chỉ khoảng 3 m, bạn có thể thả mình trên những chiếc thuyền sắt, ngược dòng khám phá khung cảnh thơ mộng. Dọc hai bên bờ là những ngôi nhà mộc mạc của đồng bào Mông, Dao, Dáy... Thỉnh thoảng bắt gặp các bè tre nhẹ nhàng trôi theo dòng nước khai thác cát, xa xa là con đường lên Bắc Hà vắt vẻo như vệt trắng trên sườn núi.

Sông Lô là một phụ lưu quan trọng bên tả ngạn sông Hồng, bắt nguồn từ Trung Quốc và chảy qua các tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang và Phú Thọ của Việt Nam. Đoạn chảy trên đất Việt dài khoảng 274 km (theo các nguồn khác nhau từ 264 đến 277 km), nằm trong số năm con sông dài nhất miền Bắc cùng với Hồng, Đà, Cầu và Đáy.

Đoạn sông từ ngã ba Việt Trì đến cảng Tuyên Quang dài 156 km có thể đón nhận các tàu thuyền vận tải trọng tải từ 100 đến 150 tấn quanh năm. Từ thành phố Tuyên Quang đến Hà Giang, tàu thuyền nhỏ hơn có thể vận hành trong mùa mưa. Bên cạnh vai trò giao thông thủy, sông Lô còn là nguồn sống thiết yếu cho sản xuất nông nghiệp, thủy sản và cung cấp nước sinh hoạt cho cộng đồng dân cư hai bên bờ.

Sông SêrêPôk, hay còn gọi là Srêpôk, là một nhánh quan trọng của dòng Mekong, bắt nguồn từ cao nguyên Đắk Lắk, tiếp tục qua Đắk Nông và vươn mình qua các tỉnh Ratanakiri, Stung Treng của Campuchia. Đặc biệt, dòng sông này có nét độc đáo khi chảy ngược lên thượng nguồn, trước khi hòa vào Mekong xuôi về miền Tây Nam Bộ. Sông SêrêPôk chảy qua vùng Gia Lai và thành phố Buôn Ma Thuột, dài tổng cộng 406 km, trong đó phần sông trên đất Việt khoảng 126 km, là nguồn sống và tài nguyên quý giá cho khu vực.

Dòng sông không chỉ cung cấp nguồn nước dồi dào cho nông nghiệp và sinh hoạt, mà còn góp phần phát triển du lịch và thủy điện. Cảnh sắc hữu tình cùng nhiều thắng cảnh như thác nước Dray Nur, được mệnh danh là “nàng thơ” hùng vĩ, đã làm say lòng biết bao du khách. Sông SêrêPôk còn gắn bó mật thiết với đời sống và văn hóa bản địa, tạo nên nét đặc sắc không thể thiếu của vùng đất Tây Nguyên.

Sông Thái Bình, hay còn gọi là Hàm Giang, Phú Lương, là dòng sông trọng yếu trong mạng lưới sông ngòi miền Bắc Việt Nam, cùng với hệ thống sông Hồng tạo nên xương sống của đồng bằng sông Hồng. Dù mang tên tỉnh Thái Bình, sông chỉ lướt qua một đoạn ngắn gần 5 km tại hai xã An Tân và Thụy Trường, huyện Thái Thụy, còn lại dòng chảy chính trải rộng qua các tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh, Hải Dương và Hải Phòng.

Với chiều dài gần 100 km, sông Thái Bình giữ vai trò then chốt trong sự phát triển nông nghiệp và thủy sản vùng miền Bắc. Lòng sông rộng, đáy bằng phẳng cùng phù sa bồi đắp dày đặc khiến nơi đây thường xuyên chịu cảnh ngập lụt, đồng thời mở ra cơ hội thuận lợi cho giao thương đường thủy và du lịch sinh thái.

Sông Mê Kông - một trong những dòng sông hùng vĩ nhất hành tinh, bắt nguồn từ cao nguyên Thanh Tạng thuộc tỉnh Thanh Hải, Trung Quốc, rồi xuyên qua nhiều quốc gia như Lào, Myanmar, Thái Lan, Campuchia trước khi đổ ra Biển Đông tại Việt Nam. Với chiều dài 4.350 km, đứng thứ 12 thế giới, và lưu lượng trung bình 13.200 m³/s, mùa lũ có thể lên đến 30.000 m³/s, sông Mê Kông là huyết mạch thủy văn khu vực.

Xuất phát từ Phnom Penh, dòng sông chia làm hai nhánh lớn: bên phải là sông Ba Thắc (hay Hậu Giang tại Việt Nam) và bên trái là Mê Kông (hay Tiền Giang), chảy qua vùng đồng bằng sông Cửu Long rộng lớn, mỗi nhánh dài khoảng 220-250 km. Sông còn được biết đến với tên gọi thân thương là sông Lớn hay sông Cái tại Việt Nam. Các nhà khoa học và người yêu thiên nhiên săn tìm những sinh vật độc đáo như cá úc, cá trê, cá đuối gai độc khổng lồ, cá nhái răng nhọn và cá chép lớn có thể dài hơn 1,8 m và nặng trên 90 kg. Hệ sinh thái đa dạng với cá chiên, cá lăng quý hiếm cùng cá hô và cá chép khổng lồ, cũng tạo nên sức hút lớn cho du lịch câu cá.

Sông Hồng trải dài tổng cộng 1.149 km, bắt nguồn từ Trung Quốc, len lỏi qua Việt Nam và cuối cùng hòa mình vào Biển Đông. Đoạn chảy trên đất nước ta dài khoảng 510 km, là biểu tượng sinh thái và văn hóa của nền nông nghiệp lúa nước Việt Nam. Nơi sông Hồng chạm mốc đầu tiên vào đất Việt là xã A Mú Sung, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai, với độ cao 73 m so với mực nước biển. Khi đến Yên Bái, cách Lào Cai 145 km, độ cao giảm còn 55 m, vùng giữa hai tỉnh là nơi sông uốn lượn qua 26 ghềnh thác nước chảy xiết đầy uy lực. Từ Việt Trì trở đi, độ dốc giảm dần, dòng nước nhẹ nhàng hơn, mở ra vùng đồng bằng sông Hồng màu mỡ.

Dòng sông có lưu lượng nước trung bình rất lớn, lên đến 2.640 m³/s tại cửa sông, với tổng thể tích nước chảy qua hàng năm đạt 83,5 tỷ m³. Dòng chảy này thay đổi theo mùa, khi mùa khô chỉ còn khoảng 700 m³/s, nhưng vào mùa mưa, con số có thể lên tới đỉnh điểm 30.000 m³/s, tạo nên sức sống mãnh liệt cho miền Bắc Việt Nam.

Sông Đà, còn gọi là sông Bờ hay Đà Giang, là nhánh phụ lớn nhất của sông Hồng, dài khoảng 927 km (có tài liệu ghi chênh lệch từ 910 đến 983 km) với diện tích lưu vực lên tới 52.900 km². Dòng sông bắt nguồn từ dãy núi Vô Lượng, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc, chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam và hòa vào sông Hồng tại Phú Thọ. Đoạn sông chảy qua Việt Nam dài khoảng 527 km (có ghi chênh lệch đến 543 km), bắt đầu từ biên giới Việt-Trung ở huyện Mường Tè, Lai Châu, rồi uốn lượn qua các tỉnh Tây Bắc như Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Phú Thọ trước khi đổ vào ngã ba Hồng Đà tại huyện Tam Nông, Phú Thọ.

Ở đoạn đầu trong lãnh thổ Việt Nam, sông Đà còn được gọi là Nậm Tè, chảy dọc biên giới tiếp nhận phụ lưu Tiểu Hắc tại Mù Cá, Mường Tè. Dòng phụ lưu Tiểu Hắc nhập vào Việt Nam tại xã Ka Lăng, Mường Tè, rồi chảy theo biên giới phía Tây để hội nhập với dòng chính ở Mù Cả. Với lưu lượng nước lớn, sông Đà cung cấp khoảng 31% lượng nước cho sông Hồng và là nguồn thủy điện chủ lực của Việt Nam. Lưu vực sông chứa đựng tiềm năng tài nguyên phong phú với nhiều khoáng sản quý hiếm cùng hệ sinh thái đa dạng và phong phú.