Khám Phá Top 10 Làng Nghề Truyền Thống Lâu Đời Nhất Miền Bắc Việt Nam

Làng Gốm Gia Thủy, thuộc huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình, có lịch sử phát triển nghề gốm kéo dài gần 50 năm. Nghề gốm tại đây bắt nguồn từ những nghệ nhân gốm gốc Thanh Hóa, nhờ vào chất đất sét đặc biệt phù hợp với việc chế tác gốm. Dù trải qua nhiều biến cố, nghề gốm Gia Thủy vẫn phát triển mạnh mẽ và được tiêu thụ rộng rãi trong nước cũng như xuất khẩu. Quá trình sản xuất gốm đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận, từ việc lọc đất sét cho đến các công đoạn tạo hình. Những sản phẩm gốm, đặc biệt là bình, vò, chum sành, ngày càng được ưa chuộng vì tác dụng đặc biệt khi ngâm rượu, giúp khử độc và làm dịu nồng độ rượu. Sự phát triển của nghề gốm Gia Thủy ngày càng mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế.

Với những công đoạn cầu kỳ, người thợ gốm Gia Thủy không chỉ tạo ra sản phẩm mà còn gửi gắm vào đó cả tâm hồn và sự đam mê, tạo ra những sản phẩm gốm không chỉ có giá trị sử dụng mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa sâu sắc.

Làng hoa Hạ Lũng Hải Phòng, chỉ cách trung tâm thành phố Hải Phòng khoảng 6 km, nằm tại phường Đằng Hải, quận Hải An, là một trong những làng hoa nổi tiếng và có truyền thống lâu đời bậc nhất nơi đây. Mỗi khi nhắc đến Hạ Lũng, người dân Hải Phòng đều tự hào với hình ảnh những cánh đồng hoa bạt ngàn, rực rỡ sắc màu. Các thợ trồng hoa tại đây, với kinh nghiệm lâu năm, luôn chăm chút kỹ lưỡng từng khóm hoa, tạo nên một không gian ngập tràn sắc thắm, thu hút du khách từ khắp nơi.

Với truyền thống trồng hoa bắt đầu từ những năm 1960-1970, làng hoa Hạ Lũng đã trở thành điểm nhấn về sắc màu trong mỗi mùa Tết. Những loài hoa phổ biến như cúc, cúc vạn thọ, thược dược, lay ơn… được trồng trên những mảnh đất bạt ngàn, thể hiện sức sống mãnh liệt. Đặc biệt, hoa cúc họa mi ở đây mang trong mình vẻ đẹp thuần khiết và tinh tế, nổi bật giữa các loài hoa sắc màu.

Mặc dù diện tích trồng hoa hiện nay đã bị thu hẹp do sự phát triển đô thị, nhưng vẫn còn khoảng 30% hộ gia đình duy trì nghề trồng hoa trên tổng diện tích 30ha. Mặc dù diện tích không còn lớn như trước, những vườn hoa ở Hạ Lũng vẫn luôn được chăm sóc tỉ mỉ, mỗi bông hoa như thể vươn mình trong ánh nắng, phả vào không gian những làn hương ngọt ngào, dịu nhẹ.

Vào những ngày giáp Tết, nếu bạn có dịp ghé thăm Hải Phòng, đừng quên đến Hạ Lũng để hòa mình vào không gian hoa tươi, lưu lại những khoảnh khắc tuyệt đẹp cùng cảnh sắc nơi đây.

Nằm cách Hà Nội khoảng 40 km, Làng Hương Cao Thôn, thuộc xã Bảo Khê, thành phố Hưng Yên, là một trong những làng nghề làm hương trầm lâu đời và lớn nhất của Việt Nam. Làng Cao Thôn, hay còn gọi là Thôn Cao, tọa lạc bên bờ tả sông Hồng, sở hữu cảnh quan thanh bình, trong lành, là nơi khởi nguồn của nghề làm hương truyền thống. Theo các bậc cao niên, nghề làm hương ở đây được bà Đào Thị Khương, người con của làng, truyền dạy và bà được tôn vinh là tổ nghề hương của vùng. Hiện nay, bà được thờ tại nhà thờ tổ họ Đào, làng Cao Thôn.

Ngành nghề này đã tồn tại suốt bốn mùa trong năm, tạo công ăn việc làm cho khoảng 600 lao động trong làng và các vùng lân cận. Nghề làm hương tại Cao Thôn không phân biệt độ tuổi hay giới tính, ai cũng có thể tham gia vào quy trình sản xuất. Mỗi năm, làng sản xuất gần 10 triệu nén hương. Đây là nơi hội tụ của tinh hoa nghề thủ công, với những công đoạn tỉ mỉ, khéo léo của người thợ.

Với truyền thống nghề nghiệp lâu dài, Cao Thôn cũng trở thành một điểm đến thu hút du khách trong hành trình khám phá Hưng Yên. Các du khách có thể tham gia vào các hoạt động sản xuất hương, trực tiếp tạo ra những nén hương và thắp lên để cảm nhận sự tinh tế của sản phẩm. Ngoài ra, làng còn giữ gìn được vẻ đẹp của những ngôi đình, chùa cổ, tạo nên một không gian hoài niệm, làm say lòng mọi du khách.

Rượu Làng Vân, được ủ từ nếp cái hoa vàng, từ lâu đã nổi danh là “mỹ tửu” của xứ Kinh Bắc, từng được dâng tiến vua và mang danh vương tửu. Dù người dân làng Vân cũng chưng cất rượu từ các loại nguyên liệu khác, nhưng chỉ có loại rượu từ nếp cái hoa vàng mới mang lại giá trị đích thực, được xem là tinh hoa của nghề nấu rượu nơi đây.

Với lịch sử hàng trăm năm, nghề nấu rượu tại Làng Vân được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, với bí quyết gia truyền được gìn giữ cẩn thận. Dù nay không còn dùng rượu để tiến cống, nhưng thương hiệu rượu Làng Vân vẫn khiến những ai yêu thích loại rượu đặc biệt này cảm thấy mê mẩn. Quá trình chế biến rượu làng Vân rất cầu kỳ, từ việc chọn lựa nếp cái hoa vàng, đến men độc đáo chỉ có ở Làng Vân, rồi công đoạn ủ, chưng cất được thực hiện tỉ mỉ, đảm bảo mang đến một sản phẩm không chỉ ngon mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa sâu sắc.

Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của thị trường hiện nay, rượu Làng Vân vẫn khẳng định được chỗ đứng vững chắc nhờ chất lượng vượt trội. Sản phẩm được tiêu thụ mạnh mẽ trong và ngoài nước, xuất hiện trong các nhà hàng, khách sạn lớn nhỏ, thậm chí cả những quán bình dân. Nhắc đến rượu Vân Bắc Giang là người ta nghĩ ngay đến một dòng rượu cao cấp, tinh tế, mang đậm hương vị và lịch sử của đất Kinh Bắc.

Kiêu Kỵ, một làng quê bình dị nằm ven dòng sông Hồng, xưa kia nổi tiếng với nghề trồng lúa nước và nghề phụ dát bạc quỳ vào mùa nông nhàn. Tuy nhiên, với sự phát triển của xã hội, nghề dát vàng bạc quỳ dần trở thành nghề chính, mang lại thu nhập chủ yếu cho đa số các hộ dân trong làng.

Trong những năm gần đây, nghề dát quỳ vàng bạc ở Kiêu Kỵ chia thành hai loại chính: quỳ vàng bạc cựu và quỳ vàng bạc tân. Quỳ vàng bạc cựu làm từ bạc thật, trong khi quỳ vàng bạc tân được làm từ thiếc. Công đoạn làm vàng quỳ phức tạp và đòi hỏi tay nghề cao hơn bạc quỳ, vì vậy, không phải gia đình nào cũng có thể sản xuất được. Hiện tại, chỉ có một vài hộ gia đình giữ được nghề làm quỳ vàng, trong khi nghề làm bạc quỳ đã trở thành công việc của hàng trăm hộ dân. Những nghệ nhân như Lê Bá Trung và Lê Văn Vòng đã truyền dạy nghề cho nhiều thế hệ.

Để duy trì và phát triển nghề truyền thống, các nghệ nhân vẫn tổ chức lớp dạy nghề cho các thanh niên trong làng, đồng thời hợp tác với Sở Công Thương và Trung tâm Khuyến Nông Hà Nội để phát triển nghề. Nhờ vậy, nghề dát vàng bạc quỳ của làng Kiêu Kỵ vẫn tồn tại và phát triển mạnh mẽ cho đến nay.

Làng Cự Đà, cách trung tâm Hà Nội khoảng 20km, không chỉ nổi tiếng với những ngôi nhà cổ kính giữ nguyên vẻ đẹp truyền thống của vùng Đồng bằng Bắc Bộ mà còn là nơi sản xuất miến lớn nhất miền Bắc. Được biết đến với nghề làm miến và nghề làm tương, làng Cự Đà hiện có khoảng 400 hộ dân sống chủ yếu nhờ vào hai nghề này.

Theo các bậc cao niên trong làng, nghề làm miến từ dong riềng đã có từ nhiều thập kỷ trước. Miến Cự Đà nổi bật với sợi miến vàng óng hoặc trắng mịn, khi nấu lên vừa giòn vừa dai, tạo nên hương vị đặc biệt. Miến Cự Đà không bị nở trương hay nát dù có nấu lâu trên bếp, làm hài lòng các bà nội trợ.

Nếu có dịp đến thăm làng Cự Đà vào những ngày nắng đẹp, bạn sẽ không chỉ thấy những thương lái đến mua hàng mà còn thấy những nhiếp ảnh gia, khách du lịch đến để ghi lại những khoảnh khắc tuyệt vời. Những sợi miến óng vàng như những mành miến trải dài trên dây phơi, tạo nên một cảnh tượng độc đáo dưới ánh nắng mùa hè, giữa không gian cổ kính của làng.

Làng Văn Lâm, thuộc xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, là nơi phát triển rực rỡ của nghề thêu ren truyền thống, với những sản phẩm tinh xảo đã được công nhận bởi Hiệp hội làng nghề thủ công truyền thống Việt Nam. Trải qua bao thế hệ, người dân nơi đây vẫn giữ gìn và phát huy nghề thêu với những sản phẩm độc đáo phục vụ cả thị trường trong nước và quốc tế.

Làng nghề nằm trong khu vực Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Tràng An, ngay gần khu du lịch Tam Cốc - Bích Động, mang đến những cơ hội quý báu để giới thiệu nghề thêu ren truyền thống và các sản phẩm tinh tế đến với du khách và bạn bè quốc tế.

Trước đây, thêu ren Văn Lâm chủ yếu phục vụ các nghi lễ văn hóa tâm linh, như thêu trang phục cho đội tế, các vật dụng thờ cúng trong đình, đền. Qua thời gian, nghề thêu tại đây đã có những thay đổi đáng kể, từ các sản phẩm truyền thống sang những mẫu mã hiện đại, phục vụ cho nhu cầu đời sống thường ngày của người dân như khăn trải bàn, khăn ăn, rèm cửa, hay thậm chí các loại tranh thêu nghệ thuật.

Ngày nay, sản phẩm thêu ren Văn Lâm không chỉ giới hạn trong các sản phẩm thờ cúng mà còn mở rộng ra các vật dụng trang trí nội thất như rèm, khăn trải bàn, chăn ga gối đệm, và quần áo thời trang. Các sản phẩm tranh thêu của làng cũng rất được ưa chuộng, đặc biệt là tranh tùng cúc trúc mai, tranh sơn thủy hữu tình và tranh mừng thọ. Sản phẩm thêu ren Văn Lâm đã có mặt tại nhiều quốc gia trên thế giới, và xuất khẩu hiện chiếm phần lớn trong tổng sản lượng của làng.

Làng lụa Hà Đông, hay còn gọi là Làng lụa Vạn Phúc Hà Đông, tọa lạc tại phường Vạn Phúc, quận Hà Đông, cách trung tâm Hà Nội chỉ khoảng 10km. Nơi đây từ lâu đã nổi tiếng với nghề dệt lụa tơ tằm, một nghề thủ công tinh xảo và là niềm tự hào của người dân Việt. Lụa Vạn Phúc không chỉ được biết đến qua các sản phẩm mỹ nghệ mà còn là một phần của di sản văn hóa, từng được chọn làm vải may quốc phục dưới triều đại các vua Nguyễn.

Làng lụa Vạn Phúc nằm bên bờ sông Nhuệ, nơi vẫn giữ được vẻ đẹp thanh bình của làng quê xưa, với những chiếc giếng làng in bóng hoa sen và cây đa cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Mỗi chiều, không khí náo nhiệt lại tỏa ra từ chợ làng, tạo nên một khung cảnh rất đỗi bình dị và thân quen. Nghề dệt lụa Vạn Phúc, với những khung dệt cổ, vẫn được duy trì song song với các phương pháp hiện đại, đảm bảo giữ được tinh hoa truyền thống đồng thời đáp ứng nhu cầu của thị trường hiện đại.

Lụa Vạn Phúc lần đầu được giới thiệu tại các hội chợ quốc tế tại Marseille (1931) và Paris (1938), nơi sản phẩm này được đánh giá cao như một tuyệt tác tinh xảo của Đông Dương thuộc Pháp. Lụa Vạn Phúc đã chinh phục thị trường thế giới và được ưa chuộng tại nhiều quốc gia như Pháp, Thái Lan, Indonesia. Từ năm 1958 đến 1988, lụa Vạn Phúc chủ yếu được xuất khẩu sang các quốc gia Đông Âu, và kể từ năm 1990, các sản phẩm của làng lụa đã vươn ra khắp thế giới, mang lại nguồn ngoại tệ quý báu cho đất nước. Hiện nay, khu phố lụa Vạn Phúc đã trở thành điểm đến quen thuộc của du khách với hàng trăm cửa hàng lụa tơ tằm, đáp ứng nhu cầu mua sắm ngày càng tăng của du khách trong và ngoài nước.

Làng tranh Đông Hồ, thuộc Thuận Thành, Bắc Ninh, nằm bên dòng sông Đuống êm đềm, là một trong những ngôi làng có nghề làm tranh dân gian nổi tiếng nhất Việt Nam. Tranh Đông Hồ với những đường nét tinh tế, sắc màu sống động đã trở thành biểu tượng văn hóa dân gian, ghi dấu ấn đậm nét trong đời sống tinh thần của người dân Việt qua nhiều thế hệ. Những bức tranh Đông Hồ khắc gỗ truyền thống không chỉ được yêu mến trong nước mà còn nổi tiếng khắp nơi trên thế giới.

Sự đặc sắc của tranh Đông Hồ không chỉ nằm ở hình ảnh sinh động mà còn ở chất liệu giấy và màu sắc độc đáo. Giấy tranh được làm thủ công từ vỏ sò điệp, kết hợp với hồ làm từ bột gạo, bột sắn, tạo nên một bề mặt mịn màng, chuẩn bị cho quá trình in ấn. Màu sắc của tranh rất tự nhiên, được chế tác từ nguyên liệu thiên nhiên như than tre, lá chàm, hoa hòe, gỗ vang, với chỉ bốn gam màu cơ bản, không pha trộn, thể hiện sự khéo léo và tinh xảo của các nghệ nhân.

Tranh Đông Hồ không chỉ đơn thuần là những tác phẩm nghệ thuật mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa dân gian sâu sắc. Du khách đến làng Đông Hồ không chỉ để ngắm nhìn những bức tranh mà còn có cơ hội tham gia vào quá trình in tranh, trải nghiệm cảm giác tự tay tạo ra một tác phẩm nghệ thuật truyền thống. Bên cạnh đó, tranh Đông Hồ cũng là món quà lưu niệm đầy ý nghĩa, luôn được du khách trong và ngoài nước săn đón mỗi khi đến thăm mảnh đất Bắc Ninh.

Làng nghề dệt cói Kim Sơn thuộc huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, từ lâu đã nổi danh với nghề trồng cói và làm đồ cói tinh xảo. Nơi đây, đất và người hòa quyện với nhau, tạo nên những sản phẩm giản dị nhưng đậm đà bản sắc văn hóa, mang đến vẻ đẹp mộc mạc nhưng vô cùng tinh tế.

Đối với người dân Kim Sơn, nghề trồng cói và dệt cói đã trở thành một phần không thể tách rời của cuộc sống. Cây cói trở thành người bạn đồng hành suốt đời, nuôi sống bao thế hệ và cũng là nguồn cảm hứng sáng tạo cho những sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Các sản phẩm cói ở Kim Sơn không chỉ phục vụ nhu cầu sinh hoạt trong nước mà còn được xuất khẩu ra thế giới, góp phần mang hình ảnh đất nước Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.

Sản phẩm cói mỹ nghệ Kim Sơn đã vươn ra hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ, khẳng định giá trị và chất lượng vượt trội của những sản phẩm làm từ bàn tay khéo léo của người thợ nơi đây. Niềm đam mê và sự tận tâm của người dân Kim Sơn, dù trải qua bao thăng trầm lịch sử, vẫn luôn giữ vững ngọn lửa nghề, tiếp tục phát triển và làm rạng danh nghề truyền thống của mảnh đất Hoa Lư.