Top 10 Đặc Sản Nổi Tiếng Nhất Đất Bắc Giang

Bánh đa, bánh tráng không chỉ phổ biến ở xứ Kinh Bắc (Bắc Giang) mà còn lan rộng khắp các vùng miền trên cả nước. Tuy nhiên, bánh đa Kế của Bắc Giang mang một hương vị đặc trưng, không lẫn với bất kỳ loại bánh đa nào khác. Chiếc bánh to, màu sắc đặc biệt khiến nó nổi bật, gợi nhớ hình ảnh chiếc nón thúng quai thao duyên dáng của người quan họ. Bắc Giang cũng có nhiều nơi làm bánh đa như bánh đa dừa Thổ Hà (Việt Yên), bánh đa Mai, nhưng bánh đa truyền thống nguyên gốc phải kể đến là bánh đa của làng Kế.

Bánh đa Kế là món ăn bình dị, chứa đựng biết bao công sức của người nông dân Kinh Bắc xưa. Qua bao thăng trầm lịch sử, dù nhiều món ăn truyền thống khác mai một vì thiên tai, chiến tranh, dịch bệnh hay không được truyền lại, thì bánh đa Kế vẫn được bảo tồn và phát triển qua các thế hệ.

Bánh đa Kế nổi bật bởi vị bùi thơm của lạc, vừng, khoai lang hòa quyện cùng gạo đặc sản vùng trung du miền núi, dưới bàn tay khéo léo của người làm bánh, đã tạo nên thương hiệu riêng của Bắc Giang. Dù đơn giản, song để tạo ra chiếc bánh hoàn chỉnh đòi hỏi sự tỉ mỉ và công phu tuyệt vời.

Tại Yên Thế, gà đồi chính hiệu luôn để lại ấn tượng sâu sắc với câu nói: “Yên Thế đệ nhất gà đồi. Thịt thơm, săn chắc, ăn một lần là nhớ mãi”. Món gà ngon nhất khi luộc vừa tới, giữ được độ chắc giòn của thịt, ăn kèm với muối lá chanh thơm nồng và dùng nước luộc ngọt thanh để chấm với cơm. Gà đồi Yên Thế vinh dự nằm trong Top 4 sản phẩm thực phẩm tốt nhất Đông Nam Á (ASEAN Best Food), khẳng định thương hiệu mạnh trên thị trường quốc tế lẫn trong nước. Đây là giống gà thả tự nhiên trên các đồi cao và vùng đất rộng, được người dân nuôi dưỡng bằng phương pháp truyền thống.

Gà đồi tự do chạy nhảy trên vườn đồi, bắt côn trùng, ban đêm thường ngủ trên cành cây cao hoặc mái chuồng. Vì vậy, gà nhanh nhẹn, mắt sáng long lanh, lông mượt mà, chân thon dài, da vàng ươm, móng cùn do vận động nhiều. Thức ăn chủ yếu là ngô, tạo nên thịt gà thơm ngon, săn chắc. Không đâu có thể sánh bằng chất lượng gà đồi Yên Thế. Hãy đến với Yên Thế, Bắc Giang để tận hưởng đặc sản trứ danh này!

Một trong những đặc sản khác không thể bỏ qua khi đến Bắc Giang chính là cua da. Loài cua này chỉ sinh sống trên các ghềnh đá ven sông Cầu, nơi địa hình hiểm trở. Mùa cua da sinh sôi, phát triển là khi trời trở lạnh, chỉ kéo dài trong khoảng hai tháng mùa đông lạnh nhất.

Cua da chỉ xuất hiện rộ vào khoảng đầu đông, tức tháng 9 và 10 âm lịch, tại các ghềnh đá dọc sông Cầu thuộc một số xã ven huyện Yên Dũng. Du khách đến Bắc Giang vào mùa đông sẽ được thưởng thức món ăn đặc biệt này. Cua da thường được chế biến dưới nhiều hình thức như rang muối, nấu canh, nhưng hấp bia là ngon nhất. Mùi thơm của bia kết hợp với vị ngọt đậm đà của cua hấp giữ được độ ẩm, không bị khô. Khi ăn chấm cùng muối tạt hoặc bột canh hải sản sẽ càng thêm tuyệt vời.

Bắc Giang còn sở hữu một loại bánh đặc biệt mang tên bánh vắt vai, món ăn độc đáo của đồng bào dân tộc Cao Lan tại Lục Ngạn. Để làm ra chiếc bánh thơm ngon, ngọt bùi này, phải trải qua nhiều công đoạn công phu: gạo nếp được nghiền nhỏ bằng cối đá; lá ngải cứu sau khi luộc cùng nước vôi trong để giảm vị chát, đắng, được nghiền nhỏ trộn đều với bột nếp. Bánh sau khi nặn và gói xong sẽ được hấp cách thủy trong khoảng hai tiếng, rồi vớt ra để ráo, sẵn sàng dùng. Chiếc bánh được cuốn trong lá chuối và hấp, khi còn nóng sẽ dẻo thơm khó quên.

Vào tháng 3 âm lịch hoặc dịp gần Tết, bạn có thể dễ dàng tìm mua bánh vắt vai trong các chợ quê Lục Ngạn, hoặc được người Cao Lan mời thưởng thức trong những lễ hội truyền thống. Du khách đến với mảnh đất Bắc Giang sẽ không thể quên hương vị đặc sắc của bánh vắt vai, biểu tượng văn hóa ẩm thực của đồng bào Cao Lan nơi đây.

Một trong những đặc sản Bắc Giang được yêu thích để làm quà không thể không nhắc đến cam Bố Hạ. Giống cam này thuộc loại cam sành, thường chín rộ vào tháng 12 âm lịch, đúng dịp cận Tết Nguyên Đán – thời điểm người dân Bắc Giang dâng loại cam này lên tổ tiên như một nét đẹp truyền thống.

Cam Bố Hạ có quả tròn dẹt, màu vàng nâu rực rỡ, cùi dày, da hơi sần, rất bắt mắt. Điểm làm nên sức hút của cam là hương thơm đặc trưng, vị ngọt đậm đà, tép mọng nước, ruột vàng đỏ cùng hàm lượng dinh dưỡng dồi dào. Loại cam này mang vị ngọt dịu, chua thanh, giàu vitamin C giúp tăng sức đề kháng và nhiều lợi ích sức khỏe khác cho người thưởng thức. Nếu có dịp về Bắc Giang vào dịp Tết, đừng quên mua cam Bố Hạ làm quà tặng người thân, bạn bè nhé.

Với người dân xã Hoàng Vân, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang, nham cá đã trở thành món ăn truyền thống không thể thiếu trong mỗi bữa cơm gia đình sum họp. Món ăn này cũng được đưa vào thực đơn khai vị tại nhiều nhà hàng trong tỉnh. Cách làm nham cá giống với món gỏi miền Nam, kết hợp từ trám đen, thịt ba chỉ, cá chép, rau thơm, khế chua, lạc rang, rau húng cùng hành tiêu, chanh, ớt và các gia vị khác. Hương vị đặc biệt của món nham đến từ vị bùi béo của trám đen quyện cùng các nguyên liệu tươi ngon.

Khi chế biến, người đầu bếp sẽ tách vỏ trám, lấy cùi rồi thái nhỏ. Thịt ba chỉ được chọn kỹ, vừa có nạc vừa có mỡ, được bóp muối, rửa sạch, ướp nước mắm và bột ngọt khoảng một giờ trước khi hấp chín hoặc áp chảo vàng ươm hấp dẫn. Cá chép được rán giòn, nhẹ nhàng gỡ xương để giữ vị ngọt và giòn.

Tiếp theo, tất cả nguyên liệu được trộn đều cùng rau thơm, khế chua xắt mỏng, nêm nếm gia vị vừa miệng. Để món ăn thêm phần hấp dẫn, hành phi vàng được trộn chung, rồi nham được bày ra đĩa, rắc lạc rang giã nhỏ. Khi thưởng thức, dùng kèm nước tương giúp tăng hương vị mặn mà, chua ngọt hài hòa khó quên.

Xuôi về phương Bắc, ghé thăm những làng nghề truyền thống, bạn sẽ cảm nhận được dấu ấn văn hóa ngàn năm trên mảnh đất Kinh Bắc. Những hình ảnh ấy đã đi vào thơ ca, nhạc họa, khắc họa bức tranh đa sắc màu đậm chất xưa cũ của vùng đất Bắc Bộ. Nổi bật trong bức tranh ấy là làng cổ Thổ Hà – danh thắng nổi tiếng với nghề làm bánh đa nem truyền thống.

"Ai về Kinh Bắc quê em,
Mà nghe quan họ, mà xem làng nghề.
Sông Cầu in bóng trăng thề,
Người đi người ở người về với ai."

Chỉ cách Hà Nội khoảng 45 phút đi xe theo quốc lộ 1A, làng Thổ Hà thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, Bắc Giang mang trong mình không gian bình yên đặc trưng. Cảnh vật cây đa, bến nước, con đò tạo nên dấu ấn không thể phai mờ, gợi nhớ nét đặc trưng cổ kính của miền Bắc quê hương.

Với bí quyết riêng biệt, bánh đa Thổ Hà đã vang danh khắp vùng. Hơn 400 hộ gia đình gắn bó với nghề, cùng tinh thần chịu khó của người dân, đã làm nên thương hiệu bánh đa mộc mạc được yêu thích khắp nơi. Đến làng cổ Thổ Hà, hình ảnh những phên bánh đa phơi khắp các ngõ ngách mang đến cảm giác thân quen, mộc mạc khó quên.

Quả vải thiều Lục Ngạn nổi bật với lớp vỏ mỏng đỏ tươi, hạt nhỏ và cùi dày, khi thưởng thức có vị ngọt đậm đà khiến ai cũng muốn nếm thêm lần nữa. Nằm cách trung tâm thành phố Bắc Giang khoảng 40 km về phía Đông, huyện miền núi Lục Ngạn được thiên nhiên ban tặng nhiều cảnh đẹp như hồ Khuôn Thần, Cấm Sơn hay đập Làng Thum. Khí hậu ôn hòa với nhiệt độ trung bình thấp đã tạo nên điều kiện lý tưởng cho cây vải phát triển, khiến Lục Ngạn trở thành địa danh nổi tiếng với sản vật này.
Khi xuân về, khoảng tháng 3, Lục Ngạn khoác lên mình chiếc áo trắng tinh khôi của những cánh hoa vải phủ đầy đồi núi, xen lẫn những mái nhà giản dị của người dân. Đến mùa thu hoạch từ cuối tháng 5 đến đầu tháng 7, khắp nơi nơi lại rộn ràng nhộn nhịp bởi vải thiều chín đỏ mọng trĩu cành, tạo nên bức tranh thiên nhiên sống động và hấp dẫn.

Vải thiều Lục Ngạn được trồng từ những năm 90 thế kỷ trước bởi bàn tay cần cù của người dân gốc Hải Dương. Từ những đồi đất khô cằn, họ đã biến vùng đất này thành những vườn vải bạt ngàn, mang lại cuộc sống no đủ và ấm áp. Sản phẩm vải thiều không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn được xuất khẩu rộng rãi ra thị trường quốc tế. Nếu có cơ hội, hãy đến với Lục Ngạn để tự tay hái từng quả vải chín mọng, tận hưởng hương vị ngọt ngào đặc trưng của vùng đất này.

Người làng Vân, cùng với người dân Bắc Giang, tự hào giữ gìn nghề nấu rượu làng Vân truyền thống, trải qua hàng trăm năm lịch sử. Dưới các triều đại phong kiến, loại rượu này từng là lễ vật tiến vua, đồng thời là thức uống không thể thiếu trong những yến tiệc cung đình quyền quý: "Vân hương mỹ tửu lừng biển Bắc, Chiến công Như Nguyệt rạng trời Nam". Rượu làng Vân nổi danh với hương thơm đậm đà từ nếp cái hoa vàng, cùng hơn 35 vị men thuốc bắc bí truyền tạo nên nét đặc sắc khó nhầm lẫn. Qua quá trình ủ kỹ, rượu trở nên mềm mại, loại bỏ hoàn toàn vị cay nồng của cồn và aldehyde, mang đến trải nghiệm thưởng thức nhẹ nhàng mà sâu sắc.

Trong thời đại rượu ngoại đa dạng, khi đến với đất Kinh Bắc, thưởng thức rượu làng Vân bên bạn bè mới cảm nhận được sự “say” thật sự — không chỉ say bởi men rượu thơm nồng, mà còn say bởi tình cảm, bởi cái nghĩa đậm đà qua những cái bắt tay ấm áp, qua tiếng quan họ say đắm, gọi mời của những liền anh liền chị Bắc Giang giàu lòng hiếu khách từ bao đời nay.

Chỉ khi về với Bắc Giang, thưởng thức rượu làng Vân mới thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa của chữ “Mỹ tửu” và văn hóa uống rượu đầy tinh tế. Bởi rượu không chỉ dừng lại ở vị ngon, mà còn là cách ứng xử tinh tế trong mỗi chén rượu, lý do vì sao rượu làng Vân từng được chọn làm thứ lễ vật quý giá trong chốn cung đình xa hoa, quyền quý hàng trăm năm trước.

Men theo quốc lộ 31, cách thành phố Bắc Giang khoảng 40km về phía đông, bạn sẽ đến thôn Thủ Dương, xã Nam Dương, huyện Lục Ngạn, nơi nổi tiếng với nghề làm mì gạo Nam Dương hay còn gọi là mì Chũ vang danh gần xa. Ấn tượng đầu tiên chính là sắc trắng tinh khôi của những phên bánh tráng được phơi khắp nơi, tựa như một nét duyên thầm in dấu trên từng ngôi nhà, vườn cây của người dân địa phương.

Để tạo nên sợi mì vừa dai, vừa ngọt bùi, người dân làng Thủ Dương trải qua nhiều công đoạn công phu. Quan trọng nhất là khâu chọn nguyên liệu – gạo bao thai Hồng, trồng trên vùng đồi Chũ, tạo ra sợi mì dẻo dai, trắng nõn và thơm nức đặc trưng. Những hạt gạo căng mẩy được ngâm trong 6-8 tiếng rồi nghiền thành bột dẻo, lọc kỹ càng, ủ qua đêm để đạt chất lượng tốt nhất.

Mỗi mẻ mì cần ít nhất ba người đảm nhiệm các công đoạn riêng biệt: người tráng bánh kiểm soát độ chín, người cắt bánh tạo độ đều, người phơi, ủ và thái thành sợi mì mảnh mai. Đặc biệt, việc cuộn và bó mì thành những bó đều đặn, mềm mại như mái tóc thiếu nữ là nghệ thuật tinh tế, thường do phụ nữ đảm nhiệm, để tạo nên sản phẩm vừa chắc, vừa đẹp. Từ nguyên liệu đến thành phẩm, quy trình kéo dài hơn 36 tiếng đồng hồ để cho ra đời sợi mì Chũ đặc sản, mềm dẻo, thanh mảnh và thơm ngon khó quên.