Top 10 lễ hội Xuân nổi bật tại Việt Nam

Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương, hay còn gọi là Lễ hội Đền Hùng, là một dịp đặc biệt để người dân Việt Nam tưởng nhớ công lao dựng nước của các vua Hùng. Lễ hội này được tổ chức vào ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm tại Đền Hùng, Việt Trì, Phú Thọ, và thu hút sự tham gia của đông đảo người dân trong và ngoài nước.

Theo sử sách, vua đầu tiên của Việt Nam là Kinh Dương Vương, người sáng lập ra triều đại Hồng Bàng. Vị vua này truyền ngôi cho con trai Lạc Long Quân, người kết hôn với Âu Cơ, sinh ra 100 người con, trong đó 50 người theo mẹ lên núi, 50 người theo cha xuống biển. Con trai trưởng được phong làm vua, lấy tên là Hùng Vương và xây dựng nên đất nước Văn Lang với Phong Châu (nay là Phú Thọ) là thủ đô. Từ đó, triều đại Hùng Vương đã kéo dài qua 18 đời vua và gần 2000 năm trị vì.

Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương đã trở thành một ngày lễ Quốc gia, chính thức được quy định từ năm 2007. UNESCO cũng công nhận “Tín ngưỡng thờ cúng Vua Hùng” là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Mỗi năm, các lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, và Quốc hội tham gia dâng hương tại Đền Hùng, cùng với nhân dân và các cơ quan ban ngành tổ chức lễ hội. Nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc như nấu bánh chưng, giã bánh dày, hát Xoan, và các trò chơi thể thao như thi đấu bóng chuyền, bơi chải trên sông Lô cũng được tổ chức.

Ngày 10 tháng 3 âm lịch đã trở thành một ngày giỗ Quốc gia, với nhiều hoạt động diễn ra từ Bắc vào Nam, nhằm tưởng nhớ công ơn của các vua Hùng trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Đây là một dịp để tôn vinh lịch sử và văn hóa dân tộc, tăng cường sự đoàn kết giữa các dân tộc Việt Nam.

Hội Lim, một lễ hội nổi tiếng tại Bắc Ninh, là một sự kiện văn hóa lâu đời với nhiều giai thoại và truyền thuyết phong phú. Một trong những câu chuyện gắn liền với hội là sự tích về Trương Chi và Mỵ Nương, với dòng sông Tiêu Tương chảy qua các làng quê vùng Lim, là dấu tích của một tình yêu bất diệt. Hội Lim có một lịch sử phát triển mạnh mẽ, từ lễ hội của các làng xã nhỏ, nó đã trở thành hội lớn của tổng Nội Duệ, nơi tôn vinh những giá trị văn hóa đặc sắc.

Lễ hội này bắt nguồn từ các làng thuộc tổng Nội Duệ, bao gồm các xã như Nội Duệ, Khánh, Nam, Xuân Ổ, và phường hát cửa đình Tiên Du. Nhờ công lao của viên quận công Đỗ Nguyên Thụy, người đã đóng góp không chỉ tiền của mà còn công sức để xây dựng và gìn giữ các di tích, Hội Lim được tổ chức vào tháng Giêng hàng năm. Mùa lễ hội này là dịp để cộng đồng tôn vinh những giá trị truyền thống của vùng Kinh Bắc, với những nghi thức như hát trống quân, hát chèo, hát ca trù, và đặc biệt là hát Quan họ, một nghệ thuật truyền thống đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể.

Với trung tâm là đồi Lim và chùa Lim, nơi thờ ông Hiếu Trung Hầu, hội diễn ra trong khoảng ba ngày từ 12 đến 14 tháng Giêng âm lịch, với ngày chính hội vào 13 tháng Giêng. Lễ hội bắt đầu bằng một nghi thức rước, trong đó những người tham gia mặc trang phục truyền thống sắc màu rực rỡ. Các nghi lễ tôn vinh các thành hoàng làng, danh thần và liệt nữ tại các đền thờ như đền Cổ Lũng, lăng Hồng Vân. Bên cạnh phần lễ, hội còn có các trò chơi dân gian đặc sắc như đấu võ, đấu vật, đu tiên, thi dệt cửi, và các cuộc thi nấu cơm, cùng phần biểu diễn hát Quan họ đầy cảm xúc.

Hội Lim là dịp tuyệt vời để du khách khám phá nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt, đặc biệt là các giá trị tinh tế của dân tộc Kinh Bắc qua trang phục, nghi thức và những âm điệu quan họ sâu lắng. Đây là một lễ hội đầy sức sống mùa xuân, là nơi con người và thiên nhiên hòa quyện trong những sắc màu tuyệt vời của văn hóa Việt Nam.

Chỉ cách trung tâm thị xã Tây Ninh khoảng 11km về phía Tây Bắc, núi Bà Đen không chỉ là danh thắng nổi tiếng mà còn là một vùng đất linh thiêng, nơi những truyền thuyết và tín ngưỡng dân gian được truyền tụng qua bao thế hệ. Trên đỉnh núi, đền thờ Linh Sơn Thánh Mẫu - Bà Đen, được sắc phong là một trong những vị thần quan trọng nhất, thu hút hàng nghìn du khách hành hương mỗi năm. Lễ hội tại đây được chia thành hai sự kiện chính: hội Xuân núi Bà vào 18 và 19 tháng Giêng và hội Vía Bà tổ chức trong ba ngày 4, 5, 6 tháng Năm.

Vào những ngày đầu năm, khi đất trời vào xuân, núi Bà Đen trở thành điểm đến lý tưởng cho những ai muốn tìm về cội nguồn tín ngưỡng. Mặc dù lễ hội chính thức diễn ra vào tháng Giêng, nhưng trong suốt hai tháng đầu năm, lượng du khách đổ về đây không ngừng. Mọi người đến không chỉ vì tín ngưỡng, mà còn để thưởng ngoạn cảnh đẹp thiên nhiên và không khí lễ hội đặc sắc.

Chuyến hành hương lên núi Bà là một thử thách không hề đơn giản. Du khách phải vượt qua con đường dốc, đến lưng chừng núi để lễ tại đền Linh Sơn Thánh Mẫu, sau đó tiếp tục hành trình đến chùa Phật, nơi tĩnh lặng và thanh thản. Càng lên cao, không gian càng mờ ảo trong những làn mây và khung cảnh rộng lớn của hồ Dầu Tiếng hiện ra dưới chân núi, khiến người ta cảm thấy như đang bước vào cõi thần tiên. Nhiều người đến đây mang theo những gói giấy đỏ chứa gạo hoặc tiền lẻ như một cách xin lộc đầu năm, mong muốn một năm mới đầy may mắn và thịnh vượng.

Lễ hội núi Bà Đen không chỉ là dịp để du khách trải nghiệm không khí lễ hội linh thiêng, mà còn là dịp để hòa mình vào những nghi thức Phật giáo trang nghiêm, kết hợp với những hoạt động dân gian vui tươi, mang lại những lời cầu chúc cho một năm an lành và hạnh phúc. Đây chính là bản sắc văn hóa đặc trưng của vùng đất Nam bộ, nơi tinh hoa của tín ngưỡng và đời sống dân gian hòa quyện với nhau.

Lễ hội Bà Chúa Xứ, hay còn gọi là lễ Vía Bà, diễn ra hằng năm từ đêm 23/4 đến 27/4 âm lịch tại Miếu Bà Chúa Xứ, phường Núi Sam, thị xã Châu Đốc, tỉnh An Giang. Lễ hội này bao gồm năm nghi lễ đặc sắc: Lễ tắm Bà, Lễ thỉnh sắc Thoại Ngọc Hầu về Miếu Bà, Lễ Túc Yết, Lễ xây chầu, và Lễ Chánh tế.

• Lễ tắm Bà: Tổ chức vào đêm 23 rạng sáng 24 tháng 4, lễ này tuy gọi là tắm nhưng thực chất là lau chùi và thay áo cho tượng Bà. Nước tắm tượng được pha chế với hương thơm, trong khi bộ y phục cũ của Bà sẽ được cắt nhỏ, phát cho khách thập phương như lá bùa hộ mệnh, giúp cầu bình an và sức khỏe. Lễ tắm Bà kéo dài khoảng một giờ, sau đó mọi người có thể tự do dâng hương, lễ bái.
• Lễ thỉnh sắc Thoại Ngọc Hầu: Vào lúc 15 giờ ngày 24, các bô lão trong làng và Ban quản trị lăng miếu sẽ mặc trang phục chỉnh tề, sang lăng Thoại Ngọc Hầu để rước bài vị của ông về Miếu Bà. Lễ này nhằm tưởng nhớ công lao to lớn của Thoại Ngọc Hầu trong việc khai hoang mở đất.
• Lễ Túc Yết: Tổ chức vào lúc 0 giờ ngày 25 tháng 4, lễ này được cúng bởi các bô lão và Ban quản trị lăng miếu với những vật phẩm đặc biệt như heo trắng, xôi, trái cây và gạo muối. Sau khi dâng hương và tế lễ, các giấy vàng bạc được đốt để hoàn tất nghi thức.
• Lễ xây chầu: Sau lễ Túc Yết, ông chánh bái sẽ làm lễ xây chầu, trong đó ông sẽ dùng nhành dương liễu vảy nước xung quanh bàn thờ và đọc lời cầu nguyện. Sau đó, chương trình hát bộ sẽ bắt đầu với các tuồng cổ như Trần Bình Trọng, Sát Thát, Lưu Kim Đính...
• Lễ Chánh tế: Diễn ra vào lúc 4 giờ sáng ngày 26 tháng 4, lễ này giống như lễ Túc Yết, và kết thúc với việc đưa sắc Thoại Ngọc Hầu về Sơn Lăng vào chiều ngày 27.

Phần hội của lễ hội cũng diễn ra sôi động với những tiết mục nghệ thuật dân gian như múa lân, múa mâm thao, múa đĩa chén, thu hút đông đảo du khách tham gia. Lễ hội Bà Chúa Xứ không chỉ là dịp thể hiện tín ngưỡng dân gian mà còn là sự kết hợp tinh tế giữa văn hóa đặc trưng của vùng Nam Bộ, mang lại niềm vui và hy vọng cho người dân địa phương và du khách khắp nơi.

Chùa Bà, tọa lạc tại số 04 đường Nguyễn Du, thành phố Thủ Dầu Một và phường Phú Chánh, thị xã Tân Uyên, là ngôi chùa nổi bật tại Bình Dương, được xây dựng bởi bốn ban người Hoa để thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu, vị thần bảo vệ biển cả và dân làng. Dù không có nhiều lễ hội như những vùng khác, nhưng Bình Dương vẫn sở hữu những lễ hội đặc sắc, tiêu biểu là Lễ hội Chùa Bà tổ chức vào ngày rằm tháng Giêng âm lịch hàng năm tại Thiên Hậu Cung, ngôi chùa gắn liền với tín ngưỡng dân gian của người Việt gốc Hoa tại đây.

Lễ hội bắt đầu vào đêm rằm tháng Giêng, khi đèn lồng và cờ đỏ trang hoàng rực rỡ từ cổng tam quan đến điện thờ, tạo nên không khí linh thiêng và rộn ràng. Mười hai chiếc lồng đèn lớn, tượng trưng cho 12 tháng trong năm, được treo dọc theo sân chùa, tô điểm thêm vẻ đẹp ngày hội. Vào lúc nửa đêm 14 tháng Giêng, lễ cúng vía Bà được tiến hành trang trọng, với sự tham gia của đông đảo người Việt gốc Hoa từ khắp các tỉnh. Họ đến đây để cầu phúc, sức khỏe và tài lộc cho năm mới.

Vào ngày 15 tháng Giêng, lễ rước kiệu Bà được tổ chức với nghi thức cổ truyền, trong đó kiệu Bà được rước xung quanh thành phố Thủ Dầu Một, kèm theo đội múa lân và các nghi thức cúng tế tại các ngôi chùa, cũng như các gia đình dọc đường đi. Đây là một trong những lễ hội quan trọng nhất ở Bình Dương, thu hút hàng trăm nghìn du khách và tín đồ hành hương.

Chợ Viềng Nam Định chỉ diễn ra duy nhất một lần trong năm, vào đêm mùng 7 và mùng 8 tháng Giêng. Chợ được tổ chức tại các huyện Nam Trực, Vụ Bản và thành phố Nam Giang, tỉnh Nam Định, trong đó nổi bật nhất là chợ Viềng Nam Trực và chợ Viềng Vụ Bản. Mỗi năm, vào những ngày này, chợ thu hút rất đông du khách từ mọi nơi đến tham gia. Với quan niệm ‘mua may bán rủi’ đầu năm, những người đến chợ không mặc cả, tạo nên không khí lễ hội nhẹ nhàng, vui vẻ, giúp mọi người thêm niềm tin vào một năm mới an lành và thịnh vượng.

Truyền thuyết kể lại rằng, khi hai vị tướng quân tiến quân qua Nam Giang, ngựa của họ bị hỏng vó phải dừng lại. Người dân làng Vân Tràng, nổi tiếng với nghề rèn thủ công, đã giúp họ rèn lại móng ngựa và binh khí. Trong lúc chờ đợi, các tướng quân ra lệnh tổ chức một buổi lễ chiến thắng, thu hút nhân dân các làng lân cận mang trâu, bò đến ăn mừng. Lễ hội này được tổ chức vào đêm mùng 7 và sáng mùng 8 tháng Giêng để tưởng nhớ sự kiện lịch sử này, đồng thời là dịp để người dân giao lưu, trao đổi nghề truyền thống.

Tục truyền, từ “Viềng” trong tên chợ Viềng mang nghĩa ‘về’, ‘sum vầy’, tượng trưng cho sự hội tụ của người dân từ mọi miền, cùng chung vui, cầu chúc cho một năm mới thịnh vượng và an lành.

Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn, một trong những vị tướng vĩ đại nhất của dân tộc, là người đã chỉ huy quân đội Đại Việt đánh bại quân Nguyên-Mông trong ba cuộc kháng chiến. Trong các lần chiến đấu này, ông được phong làm Tiết chế, chỉ huy cả quân thủy và quân bộ. Dưới sự lãnh đạo tài ba của ông, quân dân Đại Việt đã giành chiến thắng vang dội tại các trận Chương Dương, Hàm Tử, Vạn Kiếp, Bạch Đằng, đánh đuổi quân xâm lược Nguyên-Mông ra khỏi đất nước.

Với những chiến công hiển hách, Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn được nhân dân tôn vinh như một vị thánh, người được gọi là Đức Thánh Trần. Đền thờ ông được dựng lên tại nhiều nơi, trong đó có đền Xuân Đài ở xã Nga Thủy. Hàng năm, vào dịp ngày sinh và ngày mất của ông, người dân tổ chức lễ hội để tưởng nhớ công lao của người anh hùng dân tộc này.

Đức Thánh Trần đã trở thành một biểu tượng quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh của người dân Việt Nam. Việc thờ cúng ông không chỉ đơn giản vì ông là vị tướng tài ba mà còn vì ông đã trở thành một vị thánh, người bảo vệ đất nước, được nhân dân kính trọng và ngưỡng mộ.

Lễ hội giỗ Đức Thánh Trần được tổ chức với những nghi thức cúng tế trang trọng, giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc qua nhiều thế hệ. Các nghi lễ chính thức gồm có dâng hương, hoa, lễ vật để tưởng nhớ công lao của người anh hùng kiệt xuất. Sau lễ cúng, lễ vật sẽ được chia lộc thánh, mang lại sự an lành, thịnh vượng cho cộng đồng.

Lễ hội đền Đức Thánh Trần diễn ra hằng năm từ mùng 8 đến mùng 10 tháng Giêng Âm lịch, thu hút đông đảo du khách tham gia. Đây là dịp để tưởng nhớ công đức của Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn, đồng thời giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử, khơi dậy niềm tự hào dân tộc và nguyện cầu cho một năm mới bình an, hạnh phúc.

Lễ hội chùa Hương, hay còn gọi là Trẩy hội chùa Hương, là một trong những lễ hội lớn nhất tại Việt Nam, tọa lạc ở xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Nơi đây, trong khu thắng cảnh Hương Sơn, là điểm hành hương nổi tiếng, nơi mà tín đồ Phật giáo tưởng nhớ và hành lễ trước tượng Quan Thế Âm Bồ Tát. Mỗi năm vào dịp xuân về, những cánh hoa mơ trắng xóa trên núi rừng Hương Sơn, hàng triệu phật tử từ khắp nơi cùng với du khách thập phương lại kéo về đây để cầu nguyện, dâng hương, hoặc chỉ đơn giản là hòa mình vào thiên nhiên, nơi mà những dấu vết của Phật thoại vẫn còn đậm đà.

Lễ hội chùa Hương bắt đầu từ ngày mùng 6 tháng Giêng Âm lịch, thời điểm mà người dân mở cửa rừng, cũng là ngày khai hội chùa Hương, kéo dài cho đến hết tháng 3 Âm lịch. Đây là một sự kiện quan trọng không chỉ về mặt văn hóa mà còn về mặt tín ngưỡng của người dân Việt Nam. Chùa Hương nổi tiếng không chỉ bởi vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn bởi sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người trong các công trình chùa, đền, và hang động, tạo nên một quần thể thắng cảnh hùng vĩ và độc đáo.

Với vẻ đẹp của núi non, sông nước hòa quyện, nơi đây không chỉ là một điểm hành hương mà còn là nơi để con người cảm nhận được giá trị sâu sắc của đạo Phật. Cảnh sắc nơi đây đã khơi gợi cảm hứng cho những thi nhân, các vị vua, và trí thức, từ xưa đến nay. Chùa Hương đã để lại những dấu ấn đặc biệt trong tâm thức người Việt, một biểu tượng sống động của văn hóa tín ngưỡng Phật giáo, phản ánh sự kính trọng và niềm tin vào Phật pháp.

Chùa Hương không chỉ là một di tích văn hóa tôn giáo, mà còn là tài sản tinh thần của dân tộc, nối dài mạch sống của một truyền thống văn hóa và tín ngưỡng Phật giáo đã tồn tại qua bao thế hệ. Nơi đây luôn thu hút những người con Phật và những ai mong muốn tìm thấy sự bình an trong tâm hồn.

Lễ hội Yên Tử bắt đầu từ ngày mùng 9 tháng Giêng và kéo dài suốt ba tháng mùa xuân, thu hút hàng vạn Phật tử và du khách hành hương lên đỉnh núi Yên Tử. Lễ hội này không chỉ là dịp để tưởng nhớ và tôn vinh Đức Phật, mà còn là hành trình tìm về với thiên nhiên kỳ vĩ, tách biệt khỏi cuộc sống trần tục. Mỗi năm, người dân và du khách từ khắp nơi hành hương đến chùa Đồng, dâng hương và cầu nguyện giữa không gian tĩnh lặng, huyền bí của đất Phật. Trên đường lên, du khách sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng những ngôi chùa cổ kính, những ngọn tháp sừng sững, xen lẫn với dòng suối trong vắt và những khu rừng xanh mát. Khi lên tới đỉnh, du khách như chạm vào cổng trời, từ đây có thể phóng tầm mắt ra khắp vùng biển miền Đông Bắc, một cảnh tượng tuyệt đẹp khi trời quang mây tạnh.

Yên Tử, nằm cách trung tâm thị xã Uông Bí (Quảng Ninh) khoảng 14 km, từ lâu đã nổi tiếng với vẻ đẹp huyền bí. Trước kia, núi Yên Tử còn được gọi là núi Voi, vì hình dáng giống con voi khổng lồ. Trong sách sử, Yên Tử còn mang tên Bạch Vân Sơn, vì quanh năm mây mù bao phủ, tạo nên vẻ đẹp thanh thoát, kỳ bí.

Yên Tử không chỉ là một ngọn núi đẹp mà còn là trung tâm Phật giáo thiền phái Trúc Lâm của nước ta. Quần thể di tích Yên Tử rộng lớn hiện nay bao gồm 11 ngôi chùa và hàng trăm am tháp, với chùa Đồng nằm trên đỉnh cao nhất, ở độ cao 1.068 m so với mực nước biển. Đây là nơi mà du khách có thể cảm nhận như mình đang bước đi trong mây, giữa không gian thánh thiện. Một trong những công trình nổi bật là ngọn tháp 3 tầng bằng đá, được xây dựng từ năm 1758, là ngọn tháp cổ nhất tại đây. Khu Tháp Tổ gắn liền với những huyền thoại về các vua Trần và thiền phái Trúc Lâm, khiến cho mỗi bước chân tại Yên Tử như là một hành trình xuyên qua lịch sử và văn hóa.

Hơn 1.000 năm trước, Yên Tử đã được coi là “phúc địa thứ tư của Giao Châu”, và trong điển thờ đã ghi nhận núi Yên Tử là một trong những danh sơn của đất nước, là nơi linh thiêng mà Phật tử luôn hướng về.

Lễ khai ấn đền Trần diễn ra vào đêm 14 và đầu ngày 15 tháng Giêng tại khu di tích đền Trần, phường Lộc Vương, TP. Nam Định, mang đậm dấu ấn lịch sử từ thế kỷ XIII. Vào thời nhà Trần, lễ khai ấn là nghi lễ long trọng đánh dấu sự bắt đầu một năm làm việc của triều đình sau những ngày Tết. Từ năm 1239, vua Trần đã thực hiện nghi lễ tế tiên tổ tại phủ Thiên Trường, mở tiệc chiêu đãi, phong chức cho những quan quân có công lao. Lễ khai ấn này tạm ngừng trong thời kỳ kháng chiến chống Nguyên-Mông, và chỉ được phục hồi vào năm 1262 dưới sự chỉ đạo của Thượng hoàng Trần Thánh Tông.

Hòm ấn được đặt trang nghiêm trên ban thờ, chứa hai con dấu: một có khắc chữ “Trần Miếu”, còn một khắc “Trần Triều Tự Điển, Tứ phúc vô cương” theo kiểu chữ triện. Vào đúng giờ tý (12 giờ đêm), lễ khai ấn bắt đầu, với người cao tuổi nhất của làng thay mặt dân làng thực hiện nghi lễ. Hòm ấn được rước đi theo nhịp trống chiêng, ánh đèn nến lung linh, tiến vào đền Thiên Trường, nơi diễn ra phần lễ tiếp theo. Cuối cùng, những tờ giấy vàng sẽ được đóng dấu son đỏ, phát cho người tham dự, và được treo tại nhà để cầu phúc, cầu may mắn và tránh nạn trong năm.

Lễ khai ấn tại đền Cố Trạch và Thiên Trường vẫn được dân làng Tức Mạc duy trì mỗi năm. Mặc dù nghi thức lễ có phần đơn giản hơn xưa, nhưng vẫn giữ được nét linh thiêng. Sau lễ khai ấn, còn có lễ hội lớn diễn ra vào dịp từ 15 đến 20 tháng 8 âm lịch hàng năm, với nhiều nghi thức truyền thống và sinh hoạt văn hóa dân gian đặc sắc. Các đám rước, kiệu, trống nhạc lễ và các vị bô lão tham gia lễ dâng hương tại đền Thiên Trường thờ 14 vị vua Trần và đền Cố Trạch thờ Trần Hưng Đạo. Sau đó là các trò chơi dân gian như múa rồng, múa sư tử, đấu vật, hội chọi gà và múa bài Bông, một điệu múa mừng chiến thắng của quân dân thời Trần, do thái sư Trần Quang Khải sáng tác và truyền dạy.

Lễ hội khai ấn đền Trần không chỉ tái hiện các nghi lễ cổ xưa mà còn nuôi dưỡng lòng yêu nước, tinh thần bất khuất và ghi nhớ công lao của các anh hùng dân tộc, giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam.