Top 10 lưu ý quan trọng khi cúng ông Công ông Táo đầy đủ và chính xác

Ngày 23 tháng Chạp hàng năm là dịp lễ vô cùng quan trọng trong phong tục của người Việt. Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo thường được chuẩn bị rất chu đáo và trang nghiêm. Dù mỗi vùng miền có thể có những sự khác biệt trong cách cúng, nhưng một số lễ vật dưới đây hầu như ở đâu cũng có:

• 3 chiếc mũ Táo Quân: 2 chiếc có cánh chuồn cho hai ông, 1 chiếc không có cánh chuồn cho Táo bà. Màu sắc của những chiếc mũ này có thể thay đổi tùy theo ngũ hành của gia chủ, và thường được trang trí rất rực rỡ.
• Đồ vàng mã (mũ, áo, hia, vàng thoi bằng giấy) cùng với bài vị cũ để giúp gia đình gột rửa những điều xui xẻo, đón chào vận may mới. Sau đó, gia đình sẽ chuẩn bị bài vị mới để thỉnh ông Táo trở về.
• Gia đình có trẻ em thường sẽ cúng thêm một con gà luộc, với hy vọng cầu mong con cái khỏe mạnh, nhanh lớn và thành đạt.
• Đặc biệt, 3 con cá chép sống được coi là vật cúng quan trọng nhất. Tương truyền, cá chép sẽ hóa rồng và là phương tiện giúp ông Công ông Táo bay lên trời một cách suôn sẻ. Sau khi lễ cúng xong, cá sẽ được thả ra ao hồ để phóng sinh.

Bên cạnh những lễ vật chính, tùy vào phong tục của từng địa phương mà mỗi gia đình có thể bổ sung thêm những vật phẩm khác như: bánh kẹo, thèo lèo, hoa quả, hoặc các món ăn đặc trưng. Một số gia đình quan niệm rằng, ngoài các lễ vật quan trọng, bánh kẹo sẽ giúp ông Táo dễ dàng bẩm báo với Ngọc Hoàng, mang lại sự thuận lợi cho gia đình. Đối với các gia đình cúng chay, lễ vật như hoa quả cũng rất cần thiết.

Việc bổ sung lễ vật sẽ tùy theo phong tục mỗi nhà và điều kiện kinh tế của gia đình. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất khi cúng ông Công ông Táo là lòng thành kính của gia chủ. Dù mâm cỗ có ít hay nhiều, lòng thành kính là điều cốt yếu. Mâm lễ không chỉ thể hiện sự tôn trọng đối với các Táo, mà còn bày tỏ tâm đức và lòng biết ơn của gia chủ đối với các Táo đã phù hộ cho gia đình trong suốt một năm qua. Những lời cầu nguyện cho sức khỏe, tài lộc, gia đình hạnh phúc và một năm mới thịnh vượng sẽ được gửi gắm qua lễ vật và lòng thành của gia chủ.

Trong phong tục cúng ông Công ông Táo, mỗi vùng miền của Việt Nam lại có những món ăn đặc trưng riêng. Mặc dù vậy, những món mặn dưới đây gần như là lễ vật không thể thiếu ở mọi gia đình: một đĩa gạo, đĩa muối, thịt vai luộc, bát canh mọc, đĩa xào thập cẩm, đĩa giò, xôi gấc, chè kho, hoa quả (cầu, dừa, đủ, xài), ấm trà sen và ba chén rượu. Tùy theo điều kiện gia đình, ngoài những món cơ bản này, một số gia đình còn chuẩn bị thêm các món lễ mặn như xôi gà, chân giò luộc, các món từ nấm hay măng, hoặc lễ chay với trầu cau, hoa quả, giấy vàng mã để tiễn ông Táo.

Theo truyền thống, đối với những gia đình có trẻ nhỏ, người ta thường cúng thêm một con gà luộc. Gà phải là loại gà cồ mới tập gáy, với ngụ ý cầu mong đứa trẻ sau này sẽ mạnh mẽ, khỏe mạnh và đầy nghị lực như con gà cồ. Tuy nhiên, mỗi gia đình có thể tùy chỉnh lễ cúng sao cho phù hợp với điều kiện và phong tục của địa phương.

Vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm, người Việt tổ chức lễ cúng ông Công ông Táo bằng cách dâng 3 con cá chép, loài vật được coi là phương tiện giúp Táo Quân bay về trời. Cá chép, sinh sống chủ yếu trong nước ngọt, có mối liên hệ sâu sắc với đời sống vật chất và tinh thần của người dân Việt. Theo truyền thuyết, cá chép có thể hóa thành rồng, điều này khiến cá chép trở thành phương tiện lý tưởng cho ông Táo thay vì ngựa hay trâu bò. Một số quan niệm khác cho rằng cá chép tượng trưng cho mặt trăng, linh khí của trời đất, nên được chọn làm phương tiện cho ông Táo lên Thiên Đình.

Sau khi cúng xong, các gia đình sẽ phóng sinh cá chép, thả chúng vào ao, hồ hay sông với niềm tin rằng “cá hóa rồng”, vượt qua vũ môn, giúp Táo Quân bay về trời. Hình ảnh cá vượt vũ môn không chỉ tượng trưng cho sự thăng hoa mà còn là biểu tượng của sự kiên trì và nỗ lực để vượt qua thử thách và đạt đến thành công. Việc phóng sinh cá chép trong lễ tiễn ông Công ông Táo về trời là nét đẹp văn hóa, thể hiện sự từ bi và lòng tôn kính của người Việt.

Tại một số nơi, truyền thống cúng ông Táo thường kèm theo việc đốt giấy tiền vàng mã, như một cách để gửi lộ phí cho Táo Quân lên trời. Người dân tin rằng việc gửi nhiều sẽ giúp ông Táo có đủ điều kiện để làm việc thuận lợi trên thiên đình. Tuy nhiên, hiện nay, vấn đề ô nhiễm môi trường đang là một mối lo lớn, và thói quen này lại khiến tình trạng ô nhiễm thêm trầm trọng. Thậm chí, việc thả cá cùng với túi ni lông xuống hồ hay sông có thể gây ra tác hại không nhỏ đến thiên nhiên. Vì vậy, hãy nhớ vứt rác đúng nơi quy định, không thả bừa bãi để giữ gìn môi trường xanh sạch.

Đồng thời, việc đốt vàng mã để gửi cho ông Táo vốn chỉ là truyền thống dành cho những linh hồn đã khuất. Do ông Công, ông Táo là các vị thần của Thiên Đình, nên theo các chuyên gia, việc đốt vàng mã cho họ không có tác dụng gì. Thực tế, không ít gia đình đã chi hàng triệu đồng vào vàng mã với hy vọng cầu phúc, nhưng lại gây lãng phí và ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường. Nếu muốn đốt, hãy chỉ đốt một lượng vàng thoi giấy cần thiết và lưu ý đừng lãng phí quá mức.

Theo truyền thống, người Việt thường tổ chức lễ cúng ông Táo ngay tại nhà mình, với việc chọn nhà bếp làm nơi thực hiện nghi lễ. Tuy nhiên, đây là một quan niệm không chính xác. Các chuyên gia phong thủy khuyên rằng lễ cúng ông Công ông Táo nên được tổ chức tại bàn thờ của Táo Quân, hoặc nếu không có, có thể thực hiện tại bàn thờ thần linh hay tổ tiên, thậm chí là ngoài trời. Việc cúng tại bếp không chỉ sai về mặt phong thủy mà còn không phù hợp với truyền thống.

Nếu bạn đang sống trong nhà thuê hoặc chung cư, không cần phải tự cúng vì gia chủ đã làm lễ. Tuy nhiên, nếu bạn ở nhà riêng, hãy tự thực hiện lễ cúng để thể hiện lòng thành kính đối với Táo Quân và tổ tiên của mình.

Khi tiến hành lễ cúng Táo Quân, ngoài việc chuẩn bị lễ vật, một bài khấn trang nghiêm và chính xác là vô cùng quan trọng để bày tỏ nguyện vọng của gia chủ cho năm cũ và năm mới. Lưu ý, không nên sử dụng câu "Nam mô A Di Đà Phật" trong bài khấn vì ông Táo là thần, không phải Phật, do vậy cần có bài khấn riêng biệt:

Kính lạy Thượng Đế

Kính lạy Ngũ Đế, Đông phương Thanh Đế, Nam phương Xích Đế, Tây phương Bạch Đế, Bắc phương Hắc Đế, Trung ương Hoàng Đế.

Kính lạy thượng đàm thần tướng thiên thiên tướng Trung đàm thần tướng thiên thiên binh Hạ đàm thần tướng thiên thiên mã Kính lạy sơn thần, long thần, thổ địa, thổ công táo quân, thổ kỳ lai sàng chứng giám.

Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp năm... Bính Thân. Là ngày Táo Quân về trời bẩm báo.

Tín chủ con tên là... sinh ngày... tháng... năm... nguyên quán... địa chỉ thường trú...

Với lòng thành kính, con xin dâng lễ vật và thỉnh cầu kính mời Thượng Đế, Ngũ Đế, các vị Thần Tướng, Thiên Tướng, Thiên Binh, Thiên Mã, cùng chư vị thần tiên, chứng giám cho con làm lễ tiễn Táo Quân về trời.

Kính lạy Thổ thần, thổ công Táo Quân, thổ kỳ lai sàng chứng giám. Trong năm qua, nhờ sự che chở của các ngài, gia đình con được bình an, hạnh phúc. Nay con thành tâm cầu xin Thượng Đế, Ngũ Đế và chư vị thần linh ban phúc cho gia đình con, quê hương con luôn mạnh khỏe, thịnh vượng, và an khang.

Con cầu xin các ngài chứng giám tấm lòng thành của con.

Kính chúc các ngài vạn tuế! (Con xin đa tạ, con xin đa tạ, con xin đa tạ)
Sau khi khấn xong, hãy vái 9 lần, lùi bước rồi mới quay lưng đi.

Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, Táo Quân vốn xuất phát từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão Giáo Trung Quốc. Về sau, hình tượng này đã được người Việt hóa, trở thành câu chuyện dân gian nổi tiếng về ba vị thần: Thổ Công (thần đất), Thổ Địa (thần nhà) và Thổ Kỳ (thần bếp). Dù thế, người dân vẫn quen gọi chung là Táo Quân hay ông Táo.

Sự tích ông Táo được truyền lại qua câu chuyện sau: Thị Nhi và Trọng Cao là một đôi vợ chồng trẻ, dù yêu thương nhau nhưng lại mãi không có con. Một ngày, Trọng Cao vì một lý do nhỏ mà đánh đuổi vợ đi. Thị Nhi bỏ nhà ra đi, lang thang qua nhiều nơi và gặp Phạm Lang, một người đàn ông khác, rồi kết hôn với anh ta. Trọng Cao, sau khi hối hận, bắt đầu tìm kiếm vợ. Sau nhiều ngày lang thang, không có tiền, Trọng Cao phải ăn xin dọc đường, cho đến khi tình cờ gặp được Thị Nhi trong một nhà dân. Thị Nhi nhận ra người chồng cũ, và sau khi mời anh vào nhà, bữa cơm lại trùng hợp với sự trở về của Phạm Lang. Để tránh nghi ngờ, Thị Nhi giấu Trọng Cao dưới đống rạ. Tuy nhiên, khi Phạm Lang nổi lửa đốt đống rạ, Thị Nhi vội lao vào cứu người chồng cũ. Cả ba đều tử nạn trong đám cháy. Ngọc Hoàng cảm thương, ban cho họ chức vị vua bếp, trong đó Thổ Công là người quản lý bếp, Thổ Địa cai quản ngôi nhà, và Thổ Kỳ lo việc chợ búa.

Trong tâm thức người Việt, ông Táo, hay còn gọi là Táo Quân, là vị thần gắn bó mật thiết với mọi gia đình. Ngài không chỉ là người chứng kiến mọi sự kiện, mà còn là người định đoạt phúc báo, vận may, và quyết định những điều lành hay dữ đến với các thành viên trong gia đình. Phúc đức, theo quan niệm của người Việt, là những chuẩn mực về đạo đức, cách đối nhân xử thế, giúp gia đình sống hòa thuận và mang lại những điều tốt lành cho mọi người xung quanh. Táo Quân không chỉ gánh vác vai trò này mà còn truyền đạt những công việc làm tốt và chưa tốt của gia chủ cho Ngọc Hoàng, đồng thời cầu xin Ngọc Hoàng ban cho gia đình những phúc lộc trong năm mới.

Vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, theo truyền thống, Táo Quân cưỡi cá chép hóa rồng bay lên Thiên Đình để báo cáo mọi việc của con người trong suốt năm qua, giúp Thiên Đình quyết định hình phạt và khen thưởng. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, vào đêm Giao Thừa, Táo Quân trở về trần gian để tiếp tục công việc trông coi bếp lửa gia đình.

Lễ cúng ông Công ông Táo vì thế đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa tâm linh của người Việt. Vào ngày này, mọi gia đình chuẩn bị mâm cúng để bày tỏ lòng thành kính với các vị thần, cũng như để cầu mong sự may mắn và tài lộc cho năm mới. Đây cũng là dịp các gia đình tụ họp, sum vầy sau một năm vất vả. Chính vì vậy, vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch hàng năm, người Việt lại nô nức chuẩn bị lễ cúng, cầu chúc cho gia đình một năm mới bình an, thịnh vượng, đồng thời bỏ lại những điều không may mắn của năm cũ.

Ngày cúng ông Công ông Táo của người Việt được xác định vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch mỗi năm. Đây là dịp để Táo Quân lên trời báo cáo với Ngọc Hoàng về tất cả mọi sự việc đã diễn ra trong gia đình trong suốt năm qua. Tuy nhiên, do bận rộn với công việc thường ngày, nhiều gia đình chọn cúng ông Táo vào tối ngày 22 tháng Chạp, để kịp chuẩn bị cho ngày chính thức.

Thực tế, với những gia đình không thể làm lễ vào đúng ngày 23, họ có thể linh động cúng vào buổi sáng, trước 12 giờ trưa. Đây là thời gian được khuyến cáo để tránh việc cúng trễ, gây khó khăn cho ông Công ông Táo trong việc hoàn thành nhiệm vụ lên chầu Ngọc Hoàng. Việc cúng sớm còn giúp tạo điều kiện thuận lợi để các Táo quân sớm lên thiên đình, tránh việc bị chậm trễ trong việc báo cáo.