Top 10 Phong tục đặc sắc trong ngày Tết Đoan Ngọ tại Việt Nam

Bánh ú tro là một món ăn đặc trưng không thể thiếu trong ngày Tết Đoan Ngọ. Để tạo ra những chiếc bánh ú tro thơm ngon, người làm bánh phải lựa chọn rất kỹ lưỡng nguyên liệu. Gạo nếp phải thật dẻo, thơm và được ngâm trong nước tro tàu, trong khi lá gói bánh phải là lá dong, không thể thay bằng lá chuối.

Bánh được gói thành từng chùm nhỏ, mỗi chùm thường có từ 7 đến 10 chiếc và được luộc chín. Vào dịp này, cha mẹ hay ông bà thường chuẩn bị rất nhiều bánh để khi con cháu, họ hàng tụ họp, cả gia đình sẽ cùng nhau thưởng thức bánh ú, uống nước lá mát và tận hưởng những phút giây quây quần, sum vầy bên nhau.

Tết Đoan Ngọ diễn ra vào thời điểm khí dương mạnh mẽ, khi Mặt Trời ở gần nhất với mặt đất, tỏa ra nguồn năng lượng dồi dào. Chính vì thế, đây là dịp để cầu mong sự bình an, hạnh phúc, và sự thuận lợi trong mọi việc. Vào ngày này, mọi người thường thực hiện những hành động mang ý nghĩa tích trữ phúc khí và tài lộc cho cả năm.

Tết Đoan Ngọ cũng là dịp để thăm hỏi và bày tỏ lòng tri ân với người thân, thầy cô, và những người có công với mình như thầy thuốc, thầy dạy nghề. Đặc biệt, trong quá khứ, có một phong tục dành cho các chàng trai đã hỏi vợ nhưng chưa cưới, họ phải đi sêu nhà vợ tương lai, mang theo các lễ vật như chim ngồi, ngỗng, gạo nếp, đậu xanh, đậu đen, đường đen và trái cây để thể hiện lòng tôn kính và sự chu đáo với gia đình nhà gái.

Tết Đoan Ngọ tại Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa lễ hội mà còn được xem là ngày để tiêu diệt sâu bọ và thờ cúng tổ tiên. Người Việt gọi ngày này là 'Tết giết sâu bọ', bởi vào mùa chuyển tiết, dịch bệnh thường dễ phát sinh. Để ngăn ngừa bệnh tật, dân gian đã truyền lại nhiều phong tục, trong đó có việc tắm nước lá tự nhiên.

Vào ngày 5 tháng 5, sau khi ăn cơm rượu để trừ sâu bọ, mọi người sẽ tắm bằng nước đun từ những loại lá quen thuộc như mùi, tía tô, kinh giới, sả, và tre. Những lá này không chỉ giúp làm sạch cơ thể mà còn có tác dụng trị cảm mạo, nhờ vào tính chất dược liệu của lá mùi.

Theo quan niệm xưa, việc tắm nước lá giúp cơ thể thơm tho, sảng khoái, dễ chịu, đồng thời xua đuổi bệnh tật. Ngoài ra, nước lá thơm còn được dùng để gội đầu và xông hơi, mang lại cảm giác thư giãn tuyệt vời cho mỗi người.

Từ lâu, tại các vùng quê Việt Nam, phong tục hái lá mùng 5 đã trở thành một nét đẹp văn hóa gắn liền với Tết Đoan Ngọ. Người xưa tin rằng, vào giờ Ngọ (từ 11 giờ đến 13 giờ) ngày 5 tháng 5 âm lịch, dương khí đạt đến cực điểm, khi ấy lá cây thu nhận được tinh hoa của đất trời, có thể chữa được nhiều căn bệnh.

Những loại lá được hái trong dịp này rất phong phú và đa dạng, tùy theo từng vùng miền, nhưng phổ biến nhất là ngải cứu, đinh lăng, ích mẫu, tía tô, bồ công anh, sen, vòng, vối… Những lá này sẽ được phơi khô để sử dụng dần. Mặc dù phong tục hái lá mùng 5 ngày nay không còn phổ biến như trước, nhưng người dân vẫn giữ thói quen mua các loại lá này để uống hoặc nấu nước tắm. Vào ngày 5/5, từ chợ quê đến chợ phố, không khí mua bán lá mùng 5 lại nhộn nhịp, tấp nập hơn bao giờ hết.

Trong ngày Tết Đoan Ngọ xưa, một phong tục thú vị mà người dân thường thực hiện là nghi lễ khảo cây. Mỗi vùng miền lại có cách thức khác nhau, nhưng tất cả đều diễn ra đúng vào giờ Ngọ. Những cây được khảo thường là những cây ăn quả trong vườn, nhưng lại ra ít hoặc không ra quả, hoặc bị sâu bệnh hại.

Để thực hiện lễ khảo cây, cần có hai người. Một người sẽ trèo lên cây để 'đóng vai' cây ăn quả, trong khi người còn lại đứng dưới gốc cây, cầm dao và hỏi cây tại sao lại không ra quả, dọa sẽ chặt bỏ. Người trên cây sẽ giả giọng cây, van xin được tha và hứa sẽ ra nhiều quả hơn. Lễ khảo cây như một cách để cầu mong mùa màng bội thu, cây cối sum suê, xanh tốt.

Tết Đoan Ngọ, hay còn gọi là Tết Đoan Dương, diễn ra vào đúng giờ Ngọ, ngày 5 tháng 5 âm lịch hàng năm. Đây là dịp lễ truyền thống của người Á Đông, liên quan mật thiết đến sự tuần hoàn của thiên nhiên và khí hậu. Trong ngày này, nhiều phong tục được thực hiện, bao gồm việc giết sâu bọ, phóng sinh, tắm nước lá... Tất cả những nghi thức này không chỉ mang lại sự thanh tịnh, mà còn mang đến may mắn cho cả năm.

Vì Tết Đoan Ngọ được coi là một ngày lành trong năm, phóng sinh trở thành một hành động ý nghĩa, không chỉ giúp chúng sinh được tự do, mà còn mang lại phước lành và may mắn cho người thực hiện. Phong tục này thể hiện lòng nhân ái, sự quan tâm đến sinh linh và lòng từ bi của con người đối với vạn vật.

Theo quan niệm xưa, trong cơ thể con người, đặc biệt là hệ tiêu hóa, thường có sự tồn tại của những loài sâu bọ. Nếu không được loại bỏ, chúng sẽ sinh sôi và gây hại cho sức khỏe. Những loài sâu bọ này chỉ lộ diện vào ngày 5 tháng 5 âm lịch, vì vậy người xưa đã có phong tục trừ khử chúng vào ngày này. Tuy nhiên, một số tục lệ có yếu tố tâm linh đang dần bị lãng quên trong đời sống hiện đại.

Vào ngày Tết Đoan Ngọ, người Việt thường chọn những loại trái cây có vị chua như mận, xoài, cam, bưởi… với hy vọng sẽ tiêu trừ được mầm bệnh. Những trái cây này cũng xuất hiện trên mâm cúng của nhiều gia đình, như một biểu tượng của sự tươi mới và mong ước về một mùa màng bội thu. Đồng thời, việc thưởng thức trái cây đầu mùa còn thể hiện sự cầu chúc cho một cuộc sống viên mãn, đủ đầy, với cây cối đơm hoa, kết trái.

Theo tín ngưỡng cổ truyền, để loại trừ sâu bọ và bệnh tật trong cơ thể, người xưa thường thực hiện nghi thức ăn uống vào ngày 5 tháng 5. Cơm rượu nếp cẩm, món ăn được làm từ gạo nếp cẩm lên men với rượu, không chỉ có hương vị ngọt ngào mà còn được biết đến như một phương thuốc tự nhiên, giúp phục hồi sức khỏe, chữa trị suy nhược cơ thể, giảm cơn khát và hỗ trợ giảm mồ hôi trộm.

Vào dịp Tết Đoan Ngọ, các thành viên trong gia đình thường cùng nhau ăn cơm rượu nếp cẩm sau khi đã tắm rửa sạch sẽ, như một cách thức truyền thống thể hiện mong muốn đẩy lùi bệnh tật và tăng cường sức khỏe, giúp gia đình luôn khỏe mạnh và tràn đầy năng lượng.

Ở những vùng quê, đặc biệt vào dịp Tết Đoan Ngọ, người dân thường tụ tập đi hái lá thuốc vào đúng giờ Ngọ. Đây là thời điểm mà dương khí đạt đến mức mạnh nhất trong năm, khi ánh nắng mặt trời tỏa ra sức sống tràn đầy.

Mọi người trong làng thường đi nhóm nhỏ, thu lượm những loại cây cỏ có tác dụng chữa bệnh như bệnh ngoài da hay các bệnh về tiêu hóa. Sau khi hái xong, lá thuốc sẽ được đem đun sôi để tắm hoặc xông hơi, giúp thanh lọc cơ thể và ngừa bệnh tật.