Top 10 Tài Nguyên Khoáng Sản Quan Trọng Nhất tại Việt Nam

Apatit là một nhóm khoáng vật phosphat quan trọng bao gồm hidroxylapatit, cloroapatit và floroapatit. Nó đóng vai trò không thể thiếu trong sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Tuy nhiên, do là tài nguyên không tái tạo, việc khai thác và sử dụng apatit cần phải được quản lý cẩn thận để tránh cạn kiệt. Ngành sản xuất phân bón lân là một trong những lĩnh vực tiêu thụ chính của apatit. Mỏ apatit tại Lào Cai là nguồn cung cấp chủ yếu, với các loại quặng được phân loại như sau:

• Quặng loại I: Quặng đơn khoáng, hàm lượng P2O5 từ 28-40%.
• Quặng loại II: Hàm lượng P2O5 từ 18-25%.
• Quặng loại III: Quặng apatit-thạch anh, hàm lượng P2O5 từ 12-20%, trung bình 15%.
• Quặng loại IV: Quặng apatit-thạch anh-dolomit, hàm lượng P2O5 từ 8-10%.

Đất hiếm là nhóm các nguyên tố có mặt với hàm lượng cực kỳ thấp trong vỏ trái đất, nhưng lại sở hữu vai trò quan trọng trong các ngành công nghiệp hiện đại. Trữ lượng đất hiếm của Việt Nam ước tính vào khoảng 10 triệu tấn, chủ yếu phân bố tại các mỏ quặng ở vùng Tây Bắc và vùng cát đen ven biển miền Trung. Đất hiếm bao gồm 17 nguyên tố hóa học khác nhau.

Đất hiếm có nhiều ứng dụng quan trọng trong các công nghệ tiên tiến như chế tạo nam châm vĩnh cửu, đèn cathode, phân bón vi lượng, xúc tác lọc hóa dầu, siêu dẫn, laser, và phát quang. Tuy nhiên, dù là tài nguyên vô cùng quý giá, đất hiếm lại chứa nhiều nguyên tố độc hại và có tính phóng xạ cao. Việc khai thác đất hiếm cần được thực hiện đúng quy trình kỹ thuật, nếu không sẽ gây ra ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Đá vôi là một nguyên liệu quan trọng trong ngành xây dựng, chủ yếu được sử dụng để sản xuất xi măng. Thành phần chính của đá vôi là CaCO3, cùng với một số tạp chất như SiO2, MgCO3, Al2O3, và Fe2O3. Tại Việt Nam, đá vôi phân bố chủ yếu ở các tỉnh phía Bắc và cực Nam.

Đá vôi tại các khu vực như Bắc Sơn và Đồng Giao có trữ lượng lớn, với tiềm năng khai thác cao. Hiện nay, đá vôi chủ yếu được sử dụng để sản xuất xi măng và làm vật liệu xây dựng cho các công trình giao thông. Tuy nhiên, việc khai thác đá vôi cho các ngành công nghiệp khác như sản xuất thủy tinh, luyện kim và hóa chất còn khá hạn chế.

Quặng đồng tồn tại trong thiên nhiên dưới nhiều dạng khác nhau như tinh thể, mẩu, cục hay tấm. Về mặt hóa học, đồng chủ yếu xuất hiện trong các quặng có chứa gốc sunfua. Đây là một tài nguyên vô cùng quan trọng đối với các ngành công nghiệp chế biến kim loại và điện tử.

Tại Việt Nam, quặng đồng phân bổ rộng rãi ở các tỉnh như Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh, Sơn La, Hà Bắc, Lâm Đồng, và Quảng Nam-Đà Nẵng. Quặng đồng ở đây được hình thành từ bốn nguồn gốc khác nhau: magma, trầm tích, thủy nhiệt và biến chất, mỗi loại quặng đều có những đặc điểm và giá trị riêng biệt.

Việt Nam sở hữu một nguồn tài nguyên quặng titan khá phong phú và đa dạng, phân bổ rộng khắp các vùng lãnh thổ. Các mỏ quặng titan chủ yếu tập trung tại hai tỉnh Thái Nguyên và Tuyên Quang, nơi chứa trữ lượng đáng kể của loại khoáng sản này.

Quặng titan tại Việt Nam chủ yếu có hai dạng:

• Quặng titan gốc trong đá tại Cây Châm, Phú Lương (Thái Nguyên), với trữ lượng khoảng 4,83 triệu tấn ilmenit.
• Quặng titan sa khoáng phân bổ ven biển, từ Móng Cái đến Vũng Tàu.
• Bên cạnh ilmenit, còn có các khoáng vật có giá trị kinh tế khác như monazit và zircon. Một số mỏ ilmenit tại Hà Tĩnh, Bình Thuận và Bình Định đã được khai thác và xuất khẩu ra nước ngoài.

Quặng urani là các khoáng vật chứa urani, một nguyên tố hóa học có tính phóng xạ đặc trưng. Urani có màu xám bạc và ánh kim loại, được xem là nguồn tài nguyên quan trọng cho ngành năng lượng hạt nhân.

Tại Việt Nam, nhiều tụ khoáng urani đã được phát hiện tại các khu vực như Đông Bắc Bộ, Trung Trung Bộ và Tây Nguyên. Tổng trữ lượng urani ước tính vào khoảng 218.000 tấn U308, đủ để cung cấp nguyên liệu cho các nhà máy điện hạt nhân trong tương lai.

Quặng sắt là khoáng sản chủ yếu chứa các khoáng vật kim loại, được khai thác trực tiếp từ các hầm mỏ và được chế biến để tách sắt ra khỏi đá. Hai loại quặng sắt phổ biến nhất là Hematite (Fe3O4), với hàm lượng sắt lên tới hơn 70%, và Magnetite (Fe2O3), có hàm lượng sắt thấp hơn. Bên cạnh đó, còn có các loại quặng khác như Limonite, Goethite và Siderite. Các mỏ quặng sắt ở Việt Nam phân bố rộng rãi, đặc biệt là tại Hà Tĩnh, Yên Bái, Thái Nguyên và Cao Bằng. Đặc biệt, khu vực đồng bằng ven biển Thạch Khê (Hà Tĩnh) có trữ lượng lớn lên tới 550 triệu tấn.

Quặng sắt được chia thành 4 loại chính: Skarn, nhiệt dịch, phong hóa và biến chất. Nước ta hiện đang khai thác và chế biến từ 300.000 đến 450.000 tấn quặng sắt mỗi năm.

Với diện tích biển rộng hơn 1 triệu km2, trong đó 500.000 km2 là khu vực tiềm năng cho ngành dầu khí, Việt Nam đang sở hữu trữ lượng lớn. Khoảng 25% trữ lượng dầu của Biển Đông nằm dưới đáy biển của nước ta. Mỗi ngày, Việt Nam có thể khai thác từ 30.000 đến 40.000 thùng dầu (tương đương với 20 triệu tấn mỗi năm).

Trong đó, khoảng 67% tổng trữ lượng dầu khí đã được phát hiện có khả năng thương mại. Các mỏ dầu khí chủ yếu tập trung ở các bể trầm tích như Sông Hồng, Phú Khánh, Trường Sa, Nam Côn Sơn, Cửu Long, Malay-Thổ Chu, và Tư Chính-Vũng Mây. Với sản lượng khai thác hiện tại, Việt Nam đứng thứ ba tại Đông Nam Á, chỉ sau Indonesia và Malaysia.

Với tiềm năng than khoáng phong phú, Việt Nam hiện đang sở hữu ba loại than chủ yếu. Than biến chất thấp (lignit và á bitum) phân bố trong bể than sông Hồng, có trữ lượng lên đến 36,96 tỷ tấn ở độ sâu 1700m, và ước tính đạt tới 210 tỷ tấn nếu khai thác ở độ sâu 3500m.

Than biến chất trung bình (bitum) xuất hiện ở các khu vực Thái Nguyên, sông Đà và Nghệ Tĩnh, với tổng trữ lượng khoảng 80 triệu tấn. Trong khi đó, than biến chất cao (anthracit) lại tập trung chủ yếu ở Quảng Ninh, Nông Sơn, Thái Nguyên, sông Đà với trữ lượng lên tới 18 tỷ tấn, trong đó mỏ than Quảng Ninh lớn nhất với hơn 3 tỷ tấn. Than khoáng tại Việt Nam không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước mà còn có giá trị xuất khẩu cao.

Bauxite, một loại quặng nhôm màu hồng, nâu, được hình thành từ quá trình phong hóa các đá giàu nhôm, chủ yếu xuất hiện trong môi trường nhiệt đới và quanh xích đạo. Quặng này thường được tìm thấy ở các khu vực đồi núi có nguồn gốc từ núi lửa.

Bauxite chia thành hai loại chính: diaspor và gibsit:

• Diaspor: Phân bố tại các tỉnh như Hà Giang, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hải Dương, Nghệ An, với trữ lượng khá nhỏ, chỉ khoảng 200 triệu tấn.
• Gibsit: Hình thành từ phong hóa đá bazan, chủ yếu xuất hiện ở Tây Nguyên với trữ lượng khoảng 2,1 tỷ tấn. Bauxite đã được khai thác thử nghiệm để sản xuất alumina tại các mỏ Tân Rai, Đăk Nông, Lâm Đồng và Nhân Cơ. Với trữ lượng lớn, chất lượng cao và phân bố thuận lợi, Việt Nam cần chú trọng khai thác và chế biến bauxite để phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.