Top 14 sự thật kỳ thú nhất về loài bọ ngựa

Bọ ngựa là những thợ săn bậc thầy trong thế giới côn trùng với đầu hình tam giác đặt trên cổ dài linh hoạt. Chúng có thể xoay đầu đến 180 độ, giúp quan sát toàn cảnh nhờ hai mắt kép sắc nét và ba mắt đơn bổ trợ.

Màu sắc chủ đạo của bọ ngựa thường là xanh lá hoặc nâu, hòa mình hoàn hảo vào lá cây nơi chúng sinh sống, giúp chúng trở thành bậc thầy ngụy trang khi nằm rình mồi. Hai chân trước trang bị những chiếc gai sắc nhọn, phản xạ nhanh như chớp, dùng để giữ chặt và bắt gọn con mồi.

Đặc biệt, bọ ngựa phong lan (Hymenopus coronatus) với hình dáng tinh tế như những cánh hoa phong lan thực thụ, sử dụng ngụy trang này để dụ dỗ và tóm gọn con mồi một cách hoàn hảo. Loài này sinh sống chủ yếu trong rừng mưa Đông Nam Á, đặc biệt ở Malaysia và Indonesia, được xem là bậc thầy về ngụy trang trong thế giới động vật.

Dù đôi chân trước của bọ ngựa trông dữ dằn và đầy uy lực, nhưng thực chất chúng không dùng để phòng thủ mà chủ yếu dựa vào khả năng ngụy trang tuyệt vời, hòa mình vào thiên nhiên để tránh bị phát hiện.

Khi đối mặt với nguy hiểm, một số loài bọ ngựa sẽ giương cánh rộng, phô diễn thân hình lớn hơn nhằm đánh lừa và làm đối thủ phải chùn bước.

Bọ ngựa có thể cắn nhưng không có độc, và là con mồi dễ dàng của nhiều loài động vật ăn thịt như ếch nhái, rắn, bò sát, thậm chí cả chó mèo – điều này cần lưu ý nếu bạn nuôi chúng làm thú cảnh.

Mùa thu là thời điểm bọ ngựa bước vào mùa sinh sản rộn ràng nhất. Sau khi giao phối, con cái thường ăn thịt con đực để bổ sung dưỡng chất giúp tăng khả năng đậu trứng. Những túi trứng được chúng khéo léo gắn dưới lá hoặc trên cành cây, sẵn sàng trải qua mùa đông lạnh giá và chờ đợi ánh nắng ấm áp của mùa xuân đến để nở ra thế hệ mới.

Vòng đời của bọ ngựa bắt đầu từ quả trứng, sinh trước mùa đông. Sau khi thụ tinh, bọ ngựa cái đẻ từ 100 đến 400 trứng, được bảo vệ trong một lớp vỏ chắc chắn gọi là ootheca, gắn chặt trên cành cây, chống chọi với thời tiết khắc nghiệt. Khi mùa xuân đến, những ấu trùng nhỏ xíu sẽ từ từ phá vỡ lớp vỏ trứng, bắt đầu cuộc sống mới.

Ấu trùng mới nở dài khoảng 4mm và trải qua nhiều lần lột xác để phát triển thành bọ ngựa trưởng thành. Quá trình này kéo dài trong vài tháng, đòi hỏi ấu trùng phải ăn rất nhiều để tích lũy năng lượng.

Hành vi ăn thịt bạn tình của bọ ngựa cái sau giao phối tuy có vẻ khắc nghiệt, nhưng không làm gián đoạn quá trình sinh sản của con đực. Con cái sẽ đẻ hàng trăm quả trứng trong tổ, từ đó nở ra những chú bọ ngựa con y hệt phiên bản thu nhỏ của cha mẹ mình.

Bọ ngựa trải qua vòng đời biến thái không hoàn toàn với ba giai đoạn chính: trứng, ấu trùng và trưởng thành. Thời gian phát triển phụ thuộc nhiều vào nhiệt độ môi trường.

Giai đoạn trứng bắt đầu trước mùa đông, khi con cái đã giao phối và đẻ từ 100 đến 400 quả trứng. Những quả trứng được bảo vệ cẩn thận trong túi ootheca gắn trên cành cây, giúp chống lại khí hậu khắc nghiệt. Vào giữa mùa xuân, khi nhiệt độ tăng, ấu trùng sẽ phá vỡ lớp vỏ trứng và chào đời.

Ấu trùng khi mới nở có màu nhợt nhạt và thường ở gần vỏ trứng trong thời gian đầu, tranh giành thức ăn bằng cách ăn thịt lẫn nhau. Chúng bắt đầu săn những côn trùng nhỏ như ruồi giấm và trải qua nhiều lần lột xác để phát triển kích thước, thường là khoảng 6 lần trước khi tiến vào giai đoạn tiếp theo. Ấu trùng rất dễ bị các loài ăn thịt như dơi, chim, và nhện săn bắt, nên không phải tất cả đều sống sót.

Giai đoạn vị thành niên là giai đoạn trước khi trưởng thành hoàn toàn, khi bọ ngựa có hình dạng giống trưởng thành nhưng các chức năng vẫn chưa hoàn chỉnh. Chúng thường lột xác nhiều lần, chậm chạp và ít ăn hơn, dễ bị tổn thương và thường tìm nơi an toàn để tránh kẻ thù. Quá trình này kết thúc vào đầu mùa hè khi chúng trở nên khỏe mạnh và thực sự trưởng thành.

Bọ ngựa trưởng thành có kích thước từ 2,5 đến 15 cm tùy loài, con cái thường to hơn và bụng lớn hơn con đực. Chúng không chỉ săn bắt côn trùng nhỏ mà còn các loài nhỏ hơn như chim, thằn lằn, chuột và ếch cây. Hành vi giao phối đặc biệt là con cái thường cắt đứt đầu con đực sau khi giao phối, coi đây là cách để tăng khoái cảm và sau đó ăn phần còn lại của bạn tình. Sau khi đẻ hàng trăm quả trứng ở nơi an toàn, con cái sẽ kết thúc vòng đời của mình, để lại thế hệ mới tiếp nối hành trình sinh tồn.

Màu sắc cơ thể bọ ngựa thường mang tính ngụy trang tuyệt vời, hòa quyện với sắc thái của cây cối và môi trường xung quanh. Ba màu chủ đạo của chúng như đã đề cập thường xuất hiện ở những vùng cây to và bụi rậm hơn là những nơi có cây thân thảo mỏng manh.

Phân bố:

• Tại Việt Nam: Loài bọ ngựa xuất hiện rộng khắp, từ Lạng Sơn, Quảng Ninh đến Ninh Bình, Quảng Bình... Đây là loài duy nhất thuộc bộ Mantodea được ghi nhận trong Sách Đỏ Việt Nam, minh chứng cho sự quý hiếm và cần bảo vệ.
• Trên thế giới: Chúng sinh sống ở nhiều vùng khí hậu khác nhau, từ ôn đới đến nhiệt đới, trải dài trên các châu lục như châu Âu, châu Á, châu Phi, và thậm chí Bắc Mỹ cùng Australia.

Bọ ngựa đóng vai trò tích cực trong hệ sinh thái khi tiêu diệt nhiều loài côn trùng gây hại, đặc biệt là các loại rệp cây (Aphididae). Bên cạnh đó, chúng góp phần làm đẹp cho thiên nhiên. Tuy nhiên, đôi khi chúng cũng bắt cả ong mật và những loài côn trùng có lợi khác.

Phần lớn bọ ngựa đều có ích, hỗ trợ bảo vệ mùa màng bằng cách kiểm soát sâu bọ mà không gây thiệt hại cho cây trồng. Ở Trung Quốc, sự tinh nhanh trong cách săn mồi của bọ ngựa còn truyền cảm hứng cho môn võ Đường Lang Quyền nổi tiếng.

Hiện nay, hơn 2000 loài bọ ngựa được ghi nhận sinh sống tại các khu vực nhiệt đới, trong khi chỉ có 18 loài xuất hiện tại Bắc Mỹ. Họ Mantidae chiếm khoảng 80% tổng số loài thuộc bộ Mantodea.

Ở Mỹ, việc tìm thấy một loài bọ ngựa bản địa là điều khá hiếm. Ví dụ, bọ ngựa Trung Quốc (Tenodera aridifolia) lần đầu tiên được phát hiện gần Philadelphia, Pennsylvania, cách đây gần 80 năm, với kích thước ấn tượng lên đến 10cm.

Bọ ngựa Châu Âu (Mantis religiosa) có màu xanh nhạt và kích thước chỉ bằng một nửa so với bọ ngựa Trung Quốc, từng được phát hiện ở Rochester, New York, cách đây gần một thế kỷ.

Hiện cả hai loài này đều có mặt tại Hoa Kỳ, cho thấy khả năng thích nghi đáng kinh ngạc của chúng.

Đặc biệt, bọ ngựa, gián và mối được cho là có cùng tổ tiên chung, điều này đã được nhiều nhà côn trùng học thừa nhận qua các nghiên cứu về mối quan hệ tiến hóa giữa các loài côn trùng này.

Khi bạn bất ngờ tiến sát từ phía sau, bọ ngựa sẽ làm bạn ngỡ ngàng với khả năng quay đầu ngược 180 độ để nhìn bạn – một điều hiếm có ở thế giới côn trùng. Nhờ khớp nối linh hoạt giữa đầu và ngực, cùng khuôn mặt dài và đôi chân trước luôn vươn ra trước, bọ ngựa hiện lên vừa huyền bí vừa khiến người ta cảm thấy e dè.

Sinh sống chủ yếu ở nhiều quốc gia châu Á, loài côn trùng săn mồi này được cho là có mối liên hệ gần gũi với gián, châu chấu và dế. Khả năng xoay đầu rộng mở tầm quan sát, cùng với bộ ba con mắt nhỏ nằm giữa hai mắt chính, giúp bọ ngựa nhanh chóng phát hiện kẻ thù và con mồi để ứng phó kịp thời. Thêm vào đó, khả năng ngụy trang tuyệt vời khiến chúng như tan biến giữa những tán lá xanh mướt.

Bọ ngựa còn nổi tiếng với hành vi ăn thịt đồng loại, đặc biệt là bọ ngựa cái sẽ săn đuổi và ăn thịt con đực sau khi giao phối – một nét sinh tồn độc đáo trong thế giới côn trùng.

Bọ ngựa sở hữu đôi mắt to sáng, làm việc phối hợp như những thám tử thị giác tinh tế, nhưng chỉ có một chiếc tai duy nhất nằm dưới bụng, gần chân trước. Chính vị trí đặc biệt này khiến chúng không thể xác định được hướng phát ra âm thanh, mà chỉ cảm nhận được những âm tần siêu âm, ví dụ như tiếng dơi phát ra khi dò tìm con mồi bằng sóng siêu âm.

Nghiên cứu cho thấy bọ ngựa có khả năng phản ứng nhanh với tiếng siêu âm, khi bay mà nghe thấy sóng của dơi, chúng sẽ ngay lập tức ngừng bay, rơi tự do và ẩn náu trong các bụi cây để tránh kẻ săn mồi.

Tuy nhiên, không phải loài bọ ngựa nào cũng dùng đến tai này, nhất là những loài ít bay, chúng không phải lo sợ những kẻ thù trên không như dơi.

Fossil đầu tiên của bọ ngựa có niên đại từ kỷ Phấn trắng, khoảng 146-66 triệu năm trước. Những hóa thạch nguyên thủy này cho thấy bọ ngựa cổ không có pronotum dài hay cổ thon như hiện nay, và thiếu các gai trên chân trước vốn là đặc điểm nổi bật của bọ ngựa hiện đại.

Thật vậy, bọ ngựa cái thỉnh thoảng sẽ ăn thịt bạn tình của mình. Trong một số trường hợp, con cái có thể tấn công và tiêu diệt con đực trước khi cuộc giao phối kết thúc. Thú vị ở chỗ, bộ não của con đực được điều khiển bởi các phần tách biệt: phần kiểm soát sự ức chế và phần thực hiện hành động giao phối, khiến chúng trở thành những người tình tận tâm.

Tuy nhiên, hầu hết các vụ ăn thịt bạn tình xảy ra trong môi trường phòng thí nghiệm. Trong thiên nhiên, các nhà khoa học ước tính chỉ khoảng 30% bọ ngựa đực bị con cái nuốt sống khi giao phối.

Bọ ngựa là những thợ săn kiên nhẫn, thường mai phục chờ con mồi đi qua rồi tấn công nhanh chóng. Mồi của chúng chủ yếu là các loài chân đốt, nhưng chúng cũng săn bắt thằn lằn, ếch, chim nhỏ, cá, thậm chí cả đồng loại.

Do vậy, việc bọ ngựa cái ăn thịt con đực không phải là điều quá bất ngờ. Hành vi này giúp con cái thu nhận thêm protein quý giá, phần lớn được chuyển hóa để nuôi dưỡng trứng vừa được thụ tinh, nhờ đó các thế hệ bọ ngựa con được cung cấp nguồn dinh dưỡng trực tiếp từ “người cha xấu số”.

Những điều thú vị về loài bọ ngựa mà có thể bạn chưa từng biết:

• Bọ ngựa cái thường ăn thịt bạn tình ngay trong lúc giao phối.
• Bọ ngựa có khả năng bắt con mồi chỉ trong tích tắc.
• Thỉnh thoảng, chúng còn dám tấn công cả những chú chim ruồi nhỏ bé.
• Trong nhiều nền văn hóa cổ đại, bọ ngựa từng được xem là linh vật và thờ cúng.
• Bọ ngựa sở hữu đôi mắt lồi đặc trưng cùng khả năng xoay đầu đến 180 độ linh hoạt.
• Sau mỗi lần săn mồi, việc đầu tiên bọ ngựa làm là lau sạch đôi chân trước của mình.
• Chúng chỉ ăn thịt tươi, chủ yếu là các loài côn trùng nhỏ bé.
• Bọ ngựa còn có thói quen ăn thịt đồng loại khi cần thiết.

Bọ ngựa, hay còn gọi là bọ ngựa cầu nguyện, là nhóm côn trùng đa dạng với hơn 2.200 loài thuộc 9 họ khác nhau, trong đó Mantidae là họ lớn và phổ biến nhất. Chúng có thể thích nghi và sinh sống ở cả vùng khí hậu nhiệt đới lẫn ôn đới. Hãy cùng Pest-Solutions khám phá về đặc điểm hình thái, tập tính sinh sản và phạm vi phân bố của loài săn mồi tài ba này.

Bọ ngựa xuất hiện từ khoảng 20 triệu năm trước. Chúng thường dài từ 40 đến 80 mm, có hai cặp cánh phát triển rõ rệt: cánh trước cứng và cánh sau mỏng như màng, thường mang màu xanh lá nhạt hoặc nâu nhạt. Phần ngực trước kéo dài hình ống, bên trong xương chậu chân trước có một chấm đen, thường đi kèm với một điểm nâu sáng ở chính giữa. Đôi chân trước có hình dạng như lưỡi kiếm, với các răng sắc bén bên trong, là vũ khí bắt mồi và tự vệ.

Kích thước con cái thường lớn hơn con đực (cái dài 48-76 mm, đực dài 40-61 mm). Màu sắc cơ thể thay đổi linh hoạt tùy theo môi trường sống, đặc biệt khi mai phục con mồi, thường là xanh lá, vàng hoặc nâu. Đôi mắt kép gồm nhiều tế bào thị giác giúp bọ ngựa quan sát xa và sắc bén hơn.

Thông tin mô tả:

• Tên khoa học: Mantis religiosa
• Họ: Mantidae
• Bộ: Mantoptera
• Nhóm: Côn trùng
• Tuổi thọ trung bình: khoảng 1 năm

Bọ ngựa cầu nguyện – tên gọi gắn liền với dáng đứng đặc trưng như đang chắp tay cầu nguyện đầy thiêng liêng. Cặp chân trước đầy gai sắc là vũ khí sắc bén để tóm bắt và giữ chặt con mồi. Phần đầu của chúng có khả năng xoay đến 300 độ, mở rộng tầm nhìn bao quát mà không cần di chuyển thân mình. Với tầm nhìn ưu việt, bọ ngựa chủ yếu săn mồi vào ban ngày.

Bọ ngựa có họ hàng gần gũi với mối và gián, thậm chí nhiều nghiên cứu còn xếp ba loài này vào cùng một bộ, dù vẫn còn nhiều tranh luận khoa học xung quanh vấn đề này.

Từ giai đoạn non đến trưởng thành, bọ ngựa đều ăn thịt các loài côn trùng như ruồi, bướm, ấu trùng, bọ cánh cứng, ong, gián và nhiều loài khác. Trong mùa hè và đông khi côn trùng khan hiếm, chúng cũng ăn thêm lá cây non. Ở trạng thái trưởng thành, bọ ngựa có thể săn cả chim nhỏ, thằn lằn, rắn, thậm chí chuột.

Bọ ngựa thường đu mình lơ lửng trên cành lá, kiên nhẫn chờ con mồi lướt qua rồi dùng chân trước gai nhọn tóm gọn trong tích tắc. Con mồi không chết ngay mà bị ăn dần khi còn sống – nét độc đáo đặc trưng của loài này, vì bọ ngựa không bao giờ ăn thịt con mồi đã chết. Ngoài ra, nhiều bọ ngựa cái còn nổi tiếng với thói quen ăn thịt bạn tình, ngay cả trong lúc giao phối.

Bọ ngựa là những sát thủ thiên nhiên với khẩu vị không biết chọn lọc, ăn mọi thứ có thể săn bắt được. Chúng chủ yếu săn các loài côn trùng nhỏ như ruồi, muỗi, ong, bọ cánh cứng, gián. Khi thức ăn khan hiếm, chúng thậm chí không ngần ngại ăn thịt lẫn nhau.

Chiến thuật săn mồi của bọ ngựa là phục kích tĩnh lặng, chờ đợi và bùng nổ với tốc độ cực nhanh bằng đôi chân trước sắc bén để tóm gọn con mồi rồi thưởng thức ngay sau đó. Một số loài lớn hơn còn sẵn sàng tấn công những con mồi lớn hơn như cá, nhện, chim, rắn hay chuột.

Nếu bạn nuôi bọ ngựa, hãy cung cấp cho chúng những món ăn sau đây:

• Ruồi giấm
• Bột gạo
• Sâu tơ nhỏ
• Ấu trùng ruồi
• Bướm đêm
• Dế
• Châu chấu