Kho tàng ca dao, tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất

Ca dao, tục ngữ từ ngàn xưa đã khắc sâu vào tâm khảm người Việt, trở thành những bài học quý giá được truyền lại qua bao thế hệ. Đó là những kinh nghiệm sống động, được đúc kết từ thực tiễn cuộc sống. Trong bài viết này, Tripi xin gửi đến bạn những câu ca dao, tục ngữ đặc sắc về thiên nhiên và lao động sản xuất.

Ca dao, tục ngữ về thiên nhiên

1. Đêm tháng năm chưa kịp nằm đã hừng sáng
   Ngày tháng mười chưa kịp cười đã tối mịt.
2. Mây đằng Đông vừa thấy đã vội chạy
   Mây đằng Nam vừa làm vừa thư thả.
   Mây đằng Bắc, đổ thóc ra phơi nắng
   Mây đằng Tây, mưa gió bất thường.
3. Kiến đen tha trứng lên cao chót vót
   Ắt hẳn trời sắp đổ mưa to.
4. Chuồn chuồn bay thấp, mưa rào sắp đến
   Bay cao trời nắng, bay vừa trời râm.
5. Én bay thấp, mưa ngập bờ ao
   Én bay cao, mưa tạnh trời trong.
6. Sao dày trời nắng, sao thưa trời mưa.
7. Nước chảy mãi, đá cũng phải mòn.
8. Gó thổi, trời đất đổi thay.
9. Tháng ba mưa phùn nhè nhẹ, tháng tám mưa rào chợt đến.
10. Chớp đông lóe lên, gà gáy báo hiệu mưa về.
11. Trời nắng gắt, mưa sẽ mau đến
    Trời mưa dầm, tối sầm lại nhanh.
12. Gío heo may thổi, chuồn chuồn bay loạn, bão sắp tới.
13. Đầu năm sương muối phủ trắng, cuối năm gió nồm ấm áp.
14. Tháng bảy kiến bò, lo lắng lụt lội.

1. Ráng mỡ gà xuất hiện, nhà cửa phải giữ gìn.
2. Trăng quầng báo hạn hán, trăng tán báo mưa giông.
3. Quạ tắm trời ráo, sáo tắm trời mưa.
4. Ếch kêu uôm uôm, ao chuôm đầy nước.
5. Mặt trời quầng hạn, mặt trăng tán mưa.
6. Mưa không qua buổi trưa, gió không qua buổi chiều.
7. Mống đông vồng tây, không mưa cũng bão.
8. Tháng ba rét đậm, bà già chết cóng.
9. Mây vàng báo gió, mây đỏ báo mưa.
10. Chớp giăng chớp giật, không bão cũng mưa.
11. Tháng bảy heo may, chuồn chuồn bay báo bão.
12. Tháng bảy ngâu ra, mồng ba ngâu vào.
13. Tháng tám nắng rám trái bưởi.
14. Ráng mỡ gà báo gió, ráng mỡ chó báo mưa.
15. Trời nắng, cỏ gà trắng báo mưa.
16. Nắng nhanh mưa, trưa nhanh tối.
17. Trăng mờ tốt lúa nỏ, trăng tỏ tốt lúa sâu.
18. Mây xanh trời nắng, mây trắng trời mưa.

Ca dao tục ngữ về lao động và sản xuất

1. Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.
2. Nhất ao cá, nhì vườn rau, ba ruộng lúa.
3. Nhất thời vụ, nhì đất đai.
4. Người đẹp nhờ lụa, lúa tốt nhờ phân.
5. Gío heo may, mía vươn lên ngọn.
6. Chuồng gà hướng đông, lông gà rụng sạch.
7. Năm trước trồng cau, năm sau được lúa.
8. Tháng ba dâu trốn, tháng bốn dâu về.
9. Tằm đói một bữa bằng người đói nửa năm.
10. Ăn kỹ no lâu, cày sâu tốt lúa.

1. Trồng khoai đất mới, gieo mạ đất quen.
2. Nắng tốt dưa, mưa tốt lúa.
3. Một tiền gà, ba tiền thóc.
4. Ba tháng trông cây, không bằng một ngày trông quả.
5. Làm ruộng ba năm không bằng chằm tằm một lứa.
6. Làm ruộng ăn cơm nằm, chăm tằm ăn cơm đứng.
7. Được mùa quéo, héo mùa chiêm.
8. Tháng giêng trồng trúc, tháng sáu trồng tiêu.
9. Nắng đan đó, mưa đan gầu.
10. Giàu đâu những kẻ ngủ trưa, sang đâu những kẻ say sưa.
11. Lúa chiêm lấp ló đầu bờ, nghe tiếng sấm phất cờ mà lên.
12. Muốn lúa nảy bông to, cày sâu bừa kỹ, phân tro đầy đủ.
13. Trâu ơi ta bảo trâu này, trâu ra ruộng cày cùng ta. Cấy cày giữ nghiệp nông gia, ta đây trâu đấy, ai quản công. Bao giờ lúa còn bông, cỏ ngoài đồng trâu ăn.

1. Người ta đi cấy lấy công,
   Tôi nay đi cấy lòng trông nhiều bề.
   Trông trời, trông đất, trông mây,
   Trông mưa, trông gió, trông ngày, trông đêm.
   Trông cho chân cứng đá mềm,
   Trời yên biển lặng mới yên tấm lòng.
2. Ơn trời mưa nắng thuận hòa,
   Nơi bừa cạn, nơi cày sâu.
   Công lên chẳng quản thời gian,
   Ngày nay nước bạc, ngày sau cơm vàng.
   Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang,
   Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.
3. Cày đồng buổi trưa nắng gắt,
   Mồ hôi rơi như mưa ruộng cày.
   Ai ơi! Bưng bát cơm đầy,
   Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
4. Rủ nhau đi cấy đi cày,
   Bây giờ khó nhọc, ngày sau phong lưu.
   Trên đồng cạn, dưới đồng sâu,
   Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.
5. Trăng mười bốn được tằm,
   Trăng rằm được lúa chiêm.

1. Tháng chạp trồng khoai,
   Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
   Tháng ba cày vỡ ruộng ra,
   Tháng tư làm mạ, mưa sa đầy đồng.
2. Ngày phơi thóc nắng vàng,
   Tối lặn mặt trời đổ thóc vào xay.
   Một đêm ba cối đầy,
   Một tay xay giã, một tay giần sàng.
   Tháng ba ngày tám rỗi ràng,
   Làm sao đủ gạo mùa màng khỏi lo.
3. Lợn ăn xong nằm, lợn béo,
   Lợn ăn xong réo, lợn gầy.
4. Gà đen chân trắng đáng mua,
   Gà trắng chân chì, mua chi giống ấy.
5. Được mùa lúa, úa mùa cau,
   Được mùa cau, đau mùa lúa.
6. Bao giờ đom đóm bay ra,
   Hoa gạo rụng xuống thì tra hạt vừng.

1. Trồng trầu đắp nấm cho cao,
   Che sương nắng khỏi vào gốc cây.
   Nửa năm bén rễ bén dây,
   Khôn dầu bã đậu bón tay cho liền.
2. Ai ơi nhớ lấy lời này,
   Nuôi tằm ba lứa, ruộng cày ba năm.
   Nhờ trời hòa cốc phong đăng,
   Cấy lúa lúa tốt, nuôi tằm tằm tươi.
   Được mùa dù có tại trời,
   Chớ thấy sóng cả mà rời tay co.
3. Cơm ăn một bát sao no,
   Ruộng cày một vụ sao cho đành lòng.
   Sâu cấy lúa, cạn gieo bông,
   Chẳng ươm được đỗ thì trồng ngô khoai.
4. Mồng chín tháng chín có mưa,
   Thì con sắm sửa cày bừa làm ăn.
   Mồng chín tháng chín không mưa,
   Thì con bán cả cày bừa đi buôn.
5. Lập thu mới cấy lúa mùa,
   Khác nào hương khói lên chùa cầu con.
6. Mạ chiêm ba tháng không già,
   Mạ mùa tháng rưỡi ắt là không non.

Trên đây là những câu ca dao, tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất được Tripi sưu tầm và tổng hợp. Dù công nghệ hiện đại phát triển, những kinh nghiệm này vẫn còn nguyên giá trị, đặc biệt với người lao động chân tay. Hy vọng bài viết giúp bạn thêm yêu quý và hiểu sâu hơn về những câu ca dao, tục ngữ, cũng như thấu hiểu nỗi vất vả của cha ông ta.