Phương pháp đánh vần Tiếng Việt theo chương trình cải cách mới, kèm theo bảng âm vần chuẩn của chương trình Giáo Dục Công Nghệ.

04/02/2025

Nội dung bài viết

Chương trình giáo dục Tiếng Việt hiện nay đã có những thay đổi đáng kể, đặc biệt là việc áp dụng phương pháp đánh vần mới trong chương trình Giáo Dục Công Nghệ dành cho học sinh lớp 1. Điều này có thể khiến nhiều phụ huynh cảm thấy bỡ ngỡ và lo lắng về cách hướng dẫn con em mình. Tuy nhiên, phương pháp đánh vần này là một phần của Cải cách Giáo dục và đang được triển khai rộng rãi tại 49 tỉnh thành trên cả nước. Để chuẩn bị tốt nhất cho các bé bước vào lớp 1, ngoài việc chuẩn bị tâm lý, phụ huynh cần rèn luyện cho trẻ các kỹ năng cơ bản như đọc, đánh vần và vẽ nét cơ bản. Bài viết này từ Tripi sẽ cung cấp bảng âm vần theo chương trình GDCN và VNEN, một tài liệu hữu ích giúp phụ huynh dạy trẻ đánh vần tại nhà, phù hợp cho cả trẻ chuẩn bị vào lớp 1 và học sinh lớp 1. Đây là nền tảng quan trọng giúp trẻ làm quen với Tiếng Việt một cách tự tin.

1. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH VẦN THEO BỘ SÁCH CÔNG NGHỆ GIÁO DỤC

Trong chương trình Công nghệ Giáo dục, cần phân biệt rõ giữa Âm và Chữ:

- Âm là thực thể, là âm thanh tồn tại trong tự nhiên. - Chữ là công cụ thay thế, được dùng để ghi chép và cố định hóa âm thanh. Do đó, không phải lúc nào cũng có sự tương ứng một-một giữa âm và chữ. - Thông thường, một âm được biểu đạt bằng một chữ cái (như a, b, d, đ, e, l, m,...).

Lưu ý: Theo quan điểm của Công nghệ Giáo dục, một âm được ghi lại bằng một chữ, nghĩa là các chữ đều có vai trò ngang nhau trong việc biểu đạt âm. Ví dụ, âm /chờ/ được ghi bằng chữ 'ch' (chữ: chờ) chứ không phải là sự kết hợp của hai chữ c và h.

- Trong một số trường hợp, một âm không chỉ được biểu đạt bằng một chữ mà có thể cần đến hai, ba, hoặc thậm chí bốn chữ, và điều này phụ thuộc vào quy tắc chính tả.

Ví dụ: Âm /ngờ/ được ghi bằng hai chữ: 'ng' và 'ngh' (ngờ kép).

Âm /cờ/ được biểu đạt bằng ba chữ: c (cờ), k (ca) và q (cu). Âm /ia/ được ghi lại bằng bốn chữ: iễ, ia, yế, ya.

Nguyên tắc đánh vần trong chương trình Công nghệ Giáo dục

- Đánh vần dựa trên Âm, không phải dựa trên Chữ.

Ví dụ: ca : /cờ/ - /a/ - ca/

ke : /cờ/ - /e/ - /ke/

quê : /cờ/ - /uê/ - /quê/

Vì đánh vần theo âm, nên khi viết cần tuân thủ Luật chính tả: Âm /cờ/ đứng trước âm /e/, /ê/, /i/ phải được viết bằng chữ k (ca). Âm /cờ/ đứng trước âm đệm phải viết bằng chữ q (cu), và âm đệm được viết bằng chữ u.

- Đánh vần theo cơ chế hai bước:

+ Bước 1: Đánh vần tiếng thanh ngang (Khi đánh vần tiếng thanh ngang, tách thành phần đầu và phần vần).

Ví dụ: ba : /bờ/ - /a/ - /ba/

+ Bước 2: Đánh vần tiếng có thanh (Khi đánh vần tiếng có thanh khác thanh ngang, tạm thời tách thanh ra, giữ lại tiếng thanh ngang).

Ví dụ: bà: /ba/ - huyền - bà. Học sinh chỉ học tiếng có thanh khi đã đọc trơn được tiếng thanh ngang.

Lưu ý: Chương trình Công nghệ Giáo dục hướng dẫn học sinh, khi chưa đọc được tiếng có thanh, thực hiện các bước đánh vần lại như sau:

Cách 1:

- Dùng tay che dấu thanh để học sinh đọc được tiếng thanh ngang /ba/. Sau đó trả lại dấu thanh để đánh vần /ba/ - huyền - bà.

- Nếu che dấu thanh mà học sinh chưa đọc được tiếng thanh ngang ngay lập tức, tiếp tục che phần vần để học sinh nhận ra phụ âm /b/. Bỏ dấu che nguyên âm /a/ để nhận ra nguyên âm /a/ và đánh vần bờ - a - ba → ba - huyền - bà.

Cách 2:

Đưa tiếng /bà/ vào mô hình phân tích tiếng:

Học sinh phân tích và đọc tiếng thanh ngang trước, sau đó thêm thanh để tạo thành tiếng có thanh: /ba/ - huyền - bà.

Nếu học sinh vẫn gặp khó khăn với tiếng thanh ngang, tiếp tục phân tích tiếng thanh ngang: bờ - a - ba. Hướng dẫn trẻ thực hiện và xóa dần từ dưới lên để cuối cùng thu được tiếng /bà.

Một số ví dụ minh họa cụ thể

Trong tiếng Việt, một tiếng được cấu tạo bởi ba phần: phần đầu - phần vần - phần thanh.

Phần vần bao gồm các âm đảm nhận các vai trò: Âm đệm - Âm chính - Âm cuối. Học sinh theo học chương trình Công nghệ Giáo dục sẽ được làm quen với 4 kiểu vần khác nhau:

- Vần chỉ có âm chính, ví dụ: ba, chè,...

- Vần bao gồm âm đệm và âm chính, ví dụ: hoa, quế,...

- Vần gồm âm chính và âm cuối, ví dụ: lan, sáng,...

- Vần có đầy đủ âm đệm, âm chính và âm cuối, ví dụ: quên, hoàng,...

Từ những kiểu vần này, có thể tạo nên vô số loại tiếng khác nhau trong tiếng Việt.

Ví dụ 1. Tiếng chỉ chứa âm chính: y

ý: /y/ - dấu sắc - /ý/

Ví dụ 2. Tiếng bao gồm âm đầu và âm chính:

Che: /chờ/ - /e/ - /che/

Chẻ: /che/ - dấu hỏi - /chẻ/

Ví dụ 3. Tiếng chứa âm đệm và âm chính:

Uy: /u/ - /y/ - /uy/

Uỷ: /uy/ - dấu hỏi - /uỷ/

Ví dụ 4. Tiếng bao gồm âm đầu, âm đệm và âm chính:

Hoa: /hờ/ - /oa/ - /hoa/

Quy: /cờ/ - /uy/ - /quy/

Quý: /quy/ - dấu sắc - /quý/

VD5. Âm tiết với âm chính và âm cuối:

Em: /e/ kết hợp với /mờ/ tạo thành /em/

Yên: /ia/ hòa quyện cùng /nờ/ thành /yên/

Yến: /yên/ kết hợp dấu /sắc/ biến thành /yến/

VD6. Âm tiết với âm đầu, âm chính và âm cuối:

Sang: /sờ/ kết hợp cùng /ang/ tạo thành /sang/

Sáng: /sang/ thêm dấu sắc biến thành /sáng/

Mát: /mát/ mang thanh sắc tạo nên /mát/

VD7. Tiếng chứa cấu trúc âm đệm - âm chính - âm cuối:

Oan: /o/ (âm đệm) - /an/ (âm chính) - /oan/ (âm cuối)

Uyên: /u/ (âm đệm) - /iên/ (âm chính) - /uyên/ (âm cuối)

Uyển: /uyên/ (âm chính) - hỏi (thanh điệu) - /uyển/ (âm cuối)

VD8. Tiếng đầy đủ cấu trúc âm đầu - âm đệm - âm chính - âm cuối:

Quang: /cờ/ (âm đầu) - /oang/ (âm đệm) - /quang/ (âm chính và âm cuối)

Quảng: /quang/ (âm chính) - hỏi (thanh điệu) - /quảng/ (âm cuối)

2. BẢNG ÂM VẦN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC CÔNG NGHỆ

- Những chữ cái giữ nguyên cách đọc: a, ă, â, b, ch, e, ê, g, h, i, kh, l, m, n, ng, ngh, nh, o, ô, ơ, ph, s, t, th, u, ư, v, x, y

- Những chữ cái đọc là "dờ" nhưng có sự khác biệt trong cách phát âm: gi; r; d

- Những chữ cái đều được đọc là "cờ": c; k; q

Vần	Cách đọc	Vần	Cách đọc
gì	gì – gi huyền gì	uôm	uôm – ua – m - uôm
iê, yê, ya	đều đọc là ia	uôt	uôt – ua – t - uôt
uô	đọc là ua	uôc	uôc – ua – c - uôc
ươ	đọc là ưa	uông	uông – ua – ng - uông
iêu	iêu – ia – u – iêu	ươi	ươi – ưa – i - ươi
yêu	yêu – ia – u – yêu	ươn	ươn – ưa – n - ươn
iên	iên – ia – n - iên	ương	ương - ưa – ng - ương
yên	yên – ia – n – yên	ươm	ươm – ưa – m - ươm
iêt	iêt – ia – t – iêt	ươc	ươc – ưa – c – ươc
iêc	iêc – ia – c – iêc	ươp	ươp – ưa – p - ươp
iêp	iêp – ia – p – iêp	oai	oai – o- ai- oai
yêm	yêm – ia – m – yêm	oay	oay – o – ay - oay
iêng	iêng – ia – ng - iêng	oan	oan – o – an - oan
uôi	uôi – ua – i – uôi	oăn	oăn – o – ăn - oăn
uôn	uôn – ua – n – uôn	oang	oang – o – ang - oang
uyên	uyên – u – yên - uyên	oăng	oăng – o – ăng - oăng
uych	uych – u – ych - uych	oanh	oanh – o – anh - oanh
uynh	uynh – u – ynh – uynh	oach	oach – o – ach - oach
uyêt	uyêt - u – yêt – uyêt	oat	oat - o – at - oat
uya	uya – u – ya – uya	oăt	oăt – o – ăt – oăt
uyt	uyt – u – yt – uyt	uân	uân – u – ân – uân
oi	oi – o – i - oi	uât	uât – u – ât – uât

Những âm vẫn giữ nguyên cách phát âm bao gồm:

i, ai, ôi, ơi, ui, ưi, ay, ây, eo, ao, au, âu, iu, êu, ưu, on, an, ăn, ân, ơn, ưn, ôn, in, un, om, am, ăm, âm, ôm, ơm, êm, em, im, um, ot, at, ăt, ât, ôt, ơt, et, êt, ut, ưt, it.

Một Số Tiếng Có Cách Đọc Khác Biệt So Với Truyền Thống

Tiếng	Cách đọc	Ghi chú
dơ	dơ – dờ - ơ - dơ	Đọc nhẹ
giơ	giơ – giờ - ơ – giờ	Đọc nặng hơn một chút
giờ	giờ - giơ – huyền – giờ
rô	rô – rờ - ô - rô	Đọc rung lưỡi
kinh	cờ - inh - kinh	Luật chính tả: âm "cờ" đứng trước i viết bằng chữ “ca”
quynh	Quynh – cờ - uynh - quynh	Luật chính tả: âm "cờ" đứng trước âm đệm phải viết bằng chữ "cu" và âm đệm viết bằng chữ u.
qua	Qua – cờ - oa - qua	Luật chính tả: như trên

Lưu Ý: Bảng chữ cái dưới đây là tên âm dùng để dạy học sinh lớp 1, tuy nhiên, tên gọi của 29 chữ cái vẫn giữ nguyên cách đọc như trước đây.

Chữ cái	Tên chữ cái	Chữ cái	Tên chữ cái
a	a	n	en – nờ
ă	á	o	o
â	ớ	ô	ô
b	bê	ơ	ơ
c	xê	p	pê
d	dê	q	quy
đ	đê	r	e – rờ
e	e	s	ét - sì
ê	ê	t	tê
g	giê	u	u
h	hát	ư	ư
i	i	v	vê
k	ca	x	ích - xì
l	e – lờ	y	y - dài
m	em – mờ

Tiếng	Cách đọc	Ghi chú
Dơ	Dờ - ơ – dơ
Giơ	Giờ - ơ – dơ	Đọc là "dờ" nhưng có tiếng gió.
Giờ	Giơ – huyền – giờ	Đọc là "dờ" nhưng có tiếng gió.
Rô	Rờ - ô – rô
Kinh	Cờ - inh – kinh
Quynh	Cờ - uynh - quynh
Qua	Cờ - oa - qua
Quê	Cờ - uê - quê
Quyết	Cờ - uyêt – quyêt Quyêt – sắc quyết
Bà	Bờ - a ba, Ba – huyền - bà
Mướp	ưa - p - ươp mờ - ươp - mươp Mươp - sắc - mướp	(Nếu các con chưa biết đánh vần ươp thì mới phải đánh vần từ ưa - p - ươp)
Bướm	ưa - m - ươm bờ - ươm - bươm Bươm - sắc - bướm
Bướng	bờ - ương – bương Bương – sắc – bướng
Khoai	Khờ - oai - khoai
Khoái	Khờ - oai – khoai Khoai – sắc - khoái
Thuốc	Ua – cờ- uốc thờ - uôc - thuôc Thuôc – sắc – thuốc
Mười	Ưa – i – ươi-mờ - ươi - mươi Mươi - huyền - mười
Buồm	Ua – mờ - uôm - bờ - uôm - buôm Buôm – huyền – buồm.
Buộc	Ua – cờ - uôc bờ - uôc - buôc Buôc – nặng – buộc
Suốt	Ua – tờ - uôt – suôt Suôt – sắc – suốt
Quần	U – ân – uân cờ - uân – quân Quân – huyền – quần.
Tiệc	Ia – cờ - iêc - tờ - iêc - tiêc Tiêc – nặng – tiệc.
Thiệp	Ia – pờ - iêp thờ - iêp - thiêp Thiêp – nặng – thiệp
Buồn	Ua – nờ - uôn – buôn Buôn – huyền – buồn.
Bưởi	Ưa – i – ươi – bươi Bươi – hỏi – bưởi.
Chuối	Ua – i – uôi – chuôi Chuôi – sắc – chuối.
Chiềng	Ia – ngờ - iêng – chiêng Chiêng – huyền – chiềng.
Giềng	Ia – ngờ - iêng – giêng Giêng – huyền – giềng	Đọc gi là "dờ" nhưng có tiếng gió
Huấn	U – ân – uân – huân Huân – sắc – huấn.
Quắt	o – ăt – oăt – cờ - oăt – quăt. Quăt – sắc – quắt
Huỳnh	u – ynh – uynh – huynh huynh – huyền – huỳnh
Xoắn	O – ăn – oăn – xoăn Xoăn – sắc – xoắn
Thuyền	U – yên – uyên – thuyên Thuyên – huyền – thuyền.
Quăng	O – ăn – oăng – cờ - oăng – quăng.
Chiếp	ia – p – iêp – chiêp Chiêm – sắc – chiếp
Huỵch	u – ych – uych – huych huych – nặng – huỵch.
Xiếc	ia – c – iêc – xiêc xiêc – sắc – xiếc

3. BẢNG ÂM VẦN THEO CHƯƠNG TRÌNH VNEN

- Những âm vẫn giữ nguyên cách phát âm truyền thống: a, ă, â, b, ch, e, ê, g, h, I, kh, I, m, n, ng, ngh, nh, o, ô, ơ, ph, s, t, th, u, ư, v, x, y

- Những âm tuy đọc là "dờ" nhưng mang sắc thái phát âm riêng biệt: gi; r; d

- Những âm đọc là "cờ" nhưng ẩn chứa sự đa dạng trong cách thể hiện: c; k; q

Vần	Cách đọc	Vần	Cách đọc
gì	gì – gi huyền gì	uôm	uôm – ua – m - uôm
iê, yê, ya	đều đọc là ia	uôt	uôt – ua – t - uôt
uô	đọc là ua	uôc	uôc – ua – c - uôc
ươ	đọc là ưa	uông	uông – ua – ng - uông
iêu	iêu – ia – u – iêu	ươi	ươi – ưa – i - ươi
yêu	yêu – ia – u – yêu	ươn	ươn – ưa – n - ươn
iên	iên – ia – n - iên	ương	ương - ưa – ng - ương
yên	yên – ia – n – yên	ươm	ươm – ưa – m - ươm
iêt	iêt – ia – t – iêt	ươc	ươc – ưa – c – ươc
iêc	iêc – ia – c – iêc	ươp	ươp – ưa – p - ươp
iêp	iêp – ia – p – iêp	oai	oai – o- ai- oai
yêm	yêm – ia – m – yêm	oay	oay – o – ay - oay
iêng	iêng – ia – ng - iêng	oan	oan – o – an - oan
uôi	uôi – ua – I – uôi	oăn	oăn – o – ăn - oăn
uôn	uôn – ua – n – uôn	oang	oang – o – ang - oang
uyên	uyên – u – yên - uyên	oăng	oăng – o – ăng - oăng
uych	uych – u – ych - uych	oanh	oanh – o – anh - oanh
uynh	uynh – u – ynh – uynh	oach	oach – o – ach - oach
uyêt	uyêt - u – yêt – uyêt	oat	oat - o – at - oat
uya	uya – u – ya – uya	oăt	oăt – o – ăt – oăt
uyt	uyt – u – yt – uyt	uân	uân – u – ân – uân
oi	oi – o – I - oi	uât	uât – u – ât – uât

Những âm vẫn trung thành với cách phát âm nguyên bản, bao gồm:

oi, ai, ôi, ơi, ui, ưi, ay, ây, eo, ao, au, âu, iu, êu, ưu, on, an, ăn, ân, ơn, ưn, ôn, in, un, om, am, ăm, âm, ôm, ơm, êm, e, im, um, ot, at, ăt, ât, ôt, ơt, et, êt, ut, ưt, it.

Xin chân thành cảm ơn các bạn đã đồng hành và theo dõi bài viết này!

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi