Bụi mịn là gì? Tác động đến sức khỏe và biện pháp phòng ngừa hiệu quả

27/04/2025

Nội dung bài viết

Bụi mịn là hiện tượng phổ biến ở các thành phố lớn do ô nhiễm không khí. Hãy cùng Tripi khám phá những ảnh hưởng của bụi mịn và cách bảo vệ sức khỏe khỏi chúng!

Chắc hẳn bạn đã từng nghe đến bụi mịn qua các phương tiện truyền thông. Vậy bụi mịn là gì? Những nguy hại của nó ra sao? Làm sao để phòng tránh? Tất cả sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây.

Bụi mịn là gì?

Bụi mịn là những hạt bụi có kích thước cực nhỏ, khó nhận diện, gồm các phân tử vô cơ hoặc hữu cơ dưới dạng lỏng hoặc rắn, bay lơ lửng trong không khí.

Nguồn gốc của bụi mịn có thể đến từ bụi, đất, bồ hóng,... nhưng chủ yếu là khói từ việc đốt cháy nhiên liệu trong công nghiệp, khí thải xe cộ, đốt rác, hay cháy rừng.

Bụi mịn trong tiếng Anh gọi là Particulate Matter (PM), với kích thước rất đa dạng và thường được ghi chú phía sau cụm từ PM, đơn vị đo là µm (micromet).

Nguồn gốc của bụi mịn và tác động của nó đối với ô nhiễm không khí

Các loại bụi mịn phổ biến mà chúng ta thường gặp

Dựa vào kích thước của các hạt bụi mịn, chúng ta có thể phân chia thành 3 loại chính thường gặp:

Bụi mịn PM10

Hạt bụi trong phạm vi 2.5 - 10µm nhỏ hơn nhiều so với đường kính của một sợi tóc (50 - 70µm). Chính vì vậy, bụi mịn PM10 rất khó nhận biết bằng mắt thường.

Khi hít phải bụi mịn PM10, chúng sẽ tích tụ trong phổi, nhưng không nguy hiểm bằng các hạt bụi mịn PM2.5.

Bụi mịn PM10 có kích thước chỉ bằng 1/5 đường kính của một sợi tóc

Bụi mịn PM2.5

So với bụi mịn PM10, bụi mịn PM2.5 có kích thước cực kỳ nhỏ, khoảng 1.0-2.5µm, chỉ bằng 1/20 sợi tóc con người. Chúng chủ yếu được hình thành từ cacbon, nitơ và nhiều hợp chất kim loại khác.

Các hạt bụi này được các chuyên gia cảnh báo là có mức độ nguy hiểm cao nhất, bởi khi hít phải, chúng có thể xâm nhập vào máu và một số phân tử bụi còn chứa độc tố, khiến chúng thâm nhập sâu hơn vào cơ thể.

Ngoài ra, các hạt bụi này còn có thể gây kích ứng mũi, viêm đường hô hấp, và gây tổn hại cho sức khỏe con người, đặc biệt là đối với trẻ em.

Bụi mịn PM2.5 nhỏ hơn rất nhiều so với tế bào hồng cầu

Bụi mịn PM1.0

Bụi mịn PM1.0, hay còn được gọi là bụi siêu mịn, là loại bụi mới được các nhà khoa học phát hiện gần đây.

Chúng có kích thước siêu nhỏ, nhỏ hơn 1.0µm, và khi xâm nhập vào cơ thể, chúng dễ dàng tấn công phế nang, thậm chí gây tổn hại đến tế bào và ADN trong cơ thể người.

Chúng thường xuất hiện vào những ngày có không khí khô hoặc nhiệt độ thấp, gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm cho phổi.

Bụi mịn PM1.0 siêu nhỏ, chỉ bằng 1/50 đường kính của một sợi tóc

Tác động của bụi mịn đối với sức khỏe

Gây các bệnh lý về đường hô hấp

Bụi mịn chứa hàm lượng cao khí CO, SO2, NO2, khiến tế bào thiếu oxy, gây hại cho phổi.

Tiếp xúc lâu dài với môi trường ô nhiễm bụi mịn có thể khiến chúng ta mắc phải các bệnh lý về đường hô hấp, như viêm phế quản mãn tính, hen suyễn, giảm chức năng phổi, thậm chí là ung thư phổi.

Bụi mịn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ hô hấp

Gây độc cho các hệ cơ quan khác

Trong khi hệ hô hấp là hệ cơ quan chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ bụi mịn, các hệ cơ quan khác như hệ thần kinh, hệ tuần hoàn... cũng không tránh khỏi tác động tiêu cực.

Đối với hệ thần kinh, ô nhiễm không khí gây cảm giác ngột ngạt, khó thở, làm xáo trộn thói quen sinh hoạt của chúng ta. Hơn nữa, nó còn ảnh hưởng đến não bộ, tăng nguy cơ đột quỵ, giảm trí nhớ, trầm cảm...
Đối với hệ tuần hoàn, bụi mịn xâm nhập vào phế nang, qua vách ngăn khí - máu, đi vào hệ tuần hoàn, gây vỡ mạch máu, tắc nghẽn mạch, dẫn đến nhồi máu cơ tim.

Bụi mịn tác động nghiêm trọng đến hệ thần kinh và hệ tuần hoàn

Ảnh hưởng xấu đến tế bào và ADN của cơ thể

Bụi mịn kích thích cơ thể sản sinh các gốc tự do, những gốc tự do này sẽ tấn công tế bào và các phân tử quan trọng như ADN, gây tổn hại nghiêm trọng cho cơ thể.

Điều này có thể dẫn đến những biến đổi trong cơ thể, làm tăng nguy cơ đột biến và thậm chí hình thành các khối u ung thư.

Bụi mịn thúc đẩy cơ thể sản sinh ra các gốc tự do, gây tấn công mạnh mẽ lên tế bào

Gây hại cho sức khỏe của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Đối với phụ nữ mang thai, tiếp xúc lâu dài với bụi mịn có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thai nhi, dẫn đến các vấn đề như sụt cân, tự kỷ, suy nhược thần kinh, và các bệnh lý khác khi trẻ chào đời.

Bụi mịn gây tác động xấu đến sức khỏe của trẻ sơ sinh

Phương pháp phòng chống bụi mịn

Đeo khẩu trang chống bụi mịn

Khẩu trang thông thường không đủ khả năng ngăn bụi mịn xâm nhập vào cơ thể. Vì vậy, hãy sử dụng khẩu trang chuyên dụng chống bụi siêu mịn như khẩu trang N95, hoặc một giải pháp khác là đeo hai chiếc khẩu trang y tế lồng vào nhau.

Đeo khẩu trang chống bụi mịn là một biện pháp bảo vệ sức khỏe hiệu quả cho bản thân

Sử dụng thiết bị lọc bụi trong nhà

Vì bụi mịn rất nhỏ và khó phát hiện, không thể chắc chắn rằng trong nhà của chúng ta không có bụi mịn. Vì vậy, nên trang bị máy lọc không khí để cải thiện chất lượng không khí trong không gian sống.

Ngoài ra, các loại cây cảnh trong nhà cũng có thể giúp cải thiện chất lượng không khí, mặc dù hiệu quả lọc của chúng không thể so sánh với các thiết bị lọc không khí.

Máy lọc không khí giúp nâng cao chất lượng không khí trong ngôi nhà của bạn

Tiêu thụ thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

Chúng ta có thể bổ sung chất chống oxy hóa cho cơ thể bằng cách uống trà xanh, ăn nhiều rau củ, trái cây. Những thực phẩm này giúp ngăn ngừa sự hình thành các gốc tự do do bụi mịn gây ra.

Trà xanh, rau củ và trái cây là những thực phẩm tuyệt vời giúp ngăn chặn sự hình thành các gốc tự do trong cơ thể

Sử dụng các phương tiện công cộng

Việc sử dụng phương tiện công cộng giúp giảm ô nhiễm không khí do khí thải từ các phương tiện giao thông cá nhân.

Di chuyển bằng xe buýt là một cách hiệu quả để giảm thiểu ô nhiễm không khí

Cách kiểm tra chỉ số bụi mịn theo từng khu vực

Chỉ số bụi mịn theo khu vực AQI (Chỉ số Chất lượng Không khí) được sử dụng để đánh giá chất lượng không khí và phân loại thành các nhóm màu sắc khác nhau tùy theo mức độ ô nhiễm của từng khu vực.

Bảng chỉ số bụi mịn tại các khu vực

Truy cập website IQAir qua điện thoại hoặc máy tính

Chúng ta có thể theo dõi và cập nhật chỉ số bụi mịn theo thời gian thực trực tiếp trên website IQAir.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng có thể tham khảo bảng xếp hạng các khu vực ô nhiễm để kịp thời áp dụng các biện pháp phòng tránh bụi mịn.

Truy cập website IQAir qua máy tính

Các ứng dụng đo chỉ số ô nhiễm không khí

Chúng ta có thể sử dụng các ứng dụng như AirVisual hay PAM Air để dễ dàng theo dõi chỉ số bụi mịn theo thời gian thực mọi lúc, mọi nơi.

Ứng dụng AirVisual trên điện thoại di động

Trên đây là những thông tin hữu ích về bụi mịn mà Tripi muốn gửi đến các bạn. Mong rằng các bạn sẽ tìm được phương pháp phòng tránh bụi mịn hiệu quả nhất cho bản thân!

Nguồn: Báo Sức khỏe và Đời sống

Hãy lựa chọn khẩu trang từ Tripi để bảo vệ sức khỏe của mình!

Tripi

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi