Cách nhận biết liệu bạn có cảm giác kèm hay không
27/02/2025
Nội dung bài viết
Cảm giác kèm (synesthesia) là một hiện tượng hiếm gặp, nơi các giác quan như thị giác, thính giác và vị giác hòa quyện vào nhau. Khi một giác quan bị kích thích, nó có thể tạo ra những phản ứng dự đoán được và lặp lại ở giác quan khác. Những người có cảm giác kèm có thể nghe thấy màu sắc, cảm nhận âm thanh qua xúc giác hoặc nếm được hình dạng. Đôi khi, những trải nghiệm này chỉ mang tính chủ quan. Phần lớn những người có cảm giác kèm đã sở hữu khả năng này từ khi sinh ra, vì vậy họ không cảm thấy điều đó kỳ lạ. Tuy nhiên, khi mô tả thế giới quan của mình, họ có thể bị hiểu nhầm là gặp ảo giác hoặc rối loạn tâm thần. Việc được chẩn đoán có cảm giác kèm có thể giúp họ cảm thấy nhẹ nhõm hơn. Cần lưu ý rằng, y học chưa có sự đồng thuận về sự tồn tại của cảm giác kèm, và một số bác sĩ không coi đây là một hội chứng chính thức.
Các bước thực hiện
Nhận diện các biểu hiện của cảm giác kèm
Hiểu rằng cảm giác kèm là một hiện tượng hiếm gặp và thường không được chẩn đoán. Cảm giác kèm được xem là một hội chứng thần kinh hiếm, ảnh hưởng đến các giác quan, nhưng nhiều người mắc phải có thể chưa được phát hiện hoặc cho rằng mọi người đều có trải nghiệm tương tự. Hiện nay, số lượng người có cảm giác kèm vẫn chưa được xác định rõ ràng.
Nhận thức rằng không phải tất cả người có cảm giác kèm đều trải nghiệm hiện tượng này một cách cụ thể. Nếu bạn thực sự nhìn thấy màu sắc trong không gian, ngửi, nghe hoặc chạm vào các sự vật, bạn có thể mắc cảm giác kèm phản chiếu (projected synesthesia). Đây là dạng hiếm hơn so với cảm giác kèm liên hệ (associated synesthesia) và thường được nhắc đến nhiều nhất.
- Một số người có thể nghe, ngửi, nếm hoặc cảm nhận đau đớn trước màu sắc. Những người khác có thể nếm được hình dạng hoặc cảm nhận chữ cái và từ ngữ với màu sắc riêng biệt. Ví dụ, họ có thể thấy chữ "F" màu đỏ và chữ "P" màu vàng khi đọc.
- Một số khác lại nhìn thấy các khái niệm trừu tượng, như hình dạng, đơn vị thời gian hoặc phương trình toán học trôi nổi trong không gian bên ngoài cơ thể - được gọi là "cảm giác kèm nhận thức" (conceptual synesthesia).
Xác định các yếu tố nguy cơ liên quan đến cảm giác kèm. Theo nghiên cứu tại Mỹ, có một số yếu tố liên quan chặt chẽ đến hiện tượng này. Ví dụ, số lượng phụ nữ mắc cảm giác kèm cao gấp ba lần nam giới. Những người thuận tay trái cũng có tỷ lệ mắc cao hơn, và khoảng 40% trong số họ có người thân cùng huyết thống cũng gặp hiện tượng này.
Đừng nhầm lẫn cảm giác kèm với ảo giác. Khi mô tả trải nghiệm của mình, người có cảm giác kèm thường bị hiểu lầm là gặp ảo giác hoặc bị ảnh hưởng bởi chất kích thích. Điểm khác biệt nằm ở tính lặp lại và dự đoán được của cảm giác kèm, thay vì xuất hiện ngẫu nhiên. Ví dụ, nếu bạn nghe một bản nhạc và cảm nhận vị dâu tây, cảm giác này sẽ luôn đi kèm và có thể dự đoán được. Tuy nhiên, cảm giác kèm không nhất thiết phải diễn ra hai chiều.
- Những người có cảm giác kèm thường bị trêu chọc hoặc chế giễu (đặc biệt từ thời niên thiếu) khi kể lại trải nghiệm mà người khác không có.
Hiểu rằng trải nghiệm cảm giác kèm là duy nhất đối với mỗi người. Cảm giác kèm là kết quả của sự kết nối độc đáo giữa các dây thần kinh và synap trong não liên quan đến năm giác quan, và không có hai người nào có cùng một sơ đồ kết nối giống nhau. Ví dụ, dạng cảm giác kèm phổ biến nhất là tự vị - màu (grapheme-color), trong đó các con số và chữ cái mang màu sắc riêng. Mỗi người có thể nhìn thấy chữ A màu đỏ, nhưng màu sắc của các chữ cái khác lại khác nhau. Một dạng khác là nghe màu sắc (chromesthesia), khi âm thanh hoặc âm nhạc kích thích thị giác, tạo ra màu sắc. Một số người có thể thấy màu đỏ khi nghe từ "con chó", trong khi người khác lại thấy màu cam.
Chẩn đoán chuyên sâu
Thăm khám bác sĩ tổng quát. Vì các triệu chứng của cảm giác kèm có thể tương tự các bệnh lý khác hoặc chấn thương đầu, bạn nên đi khám để loại trừ các tình trạng nguy hiểm. Bác sĩ sẽ kiểm tra hoạt động não, phản xạ và giác quan để xác định liệu có vấn đề thể chất hay không. Nếu nghi ngờ vấn đề nghiêm trọng, họ sẽ giới thiệu bạn đến bác sĩ thần kinh. Lưu ý rằng người có cảm giác kèm thường vượt qua các bài kiểm tra thần kinh và được coi là bình thường. Nếu có khiếm khuyết thần kinh gây ra các cảm giác thị giác, có khả năng bạn cũng mắc cảm giác kèm.
- Chấn thương đầu, hội chứng sau chấn động, u não, viêm não, đau nửa đầu, co giật, động kinh, đột quỵ, phản ứng độc, LSD "flashbacks" và sử dụng chất gây ảo giác đều có thể gây hiện tượng tương tự cảm giác kèm.
- Cảm giác kèm thường là bẩm sinh, và việc phát triển hội chứng này ở tuổi trưởng thành rất hiếm. Nếu xuất hiện đột ngột, hãy đi khám ngay vì có thể liên quan đến vấn đề não hoặc thần kinh.
Thăm khám bác sĩ nhãn khoa. Một số triệu chứng thị giác của cảm giác kèm có thể giống bệnh về mắt, vì vậy bạn nên đi khám chuyên khoa. Chấn thương mắt, tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể, bong võng mạc, phù giác mạc, thoái hóa điểm vàng và rối loạn thần kinh thị giác đều có thể gây hiện tượng thị giác bất thường.
- Hầu hết người có cảm giác kèm không mắc bệnh về mắt.
- Nên gặp bác sĩ nhãn khoa thay vì chuyên viên đo thị lực.
Hiểu rằng một số bác sĩ không công nhận cảm giác kèm. Bạn có thể gặp bác sĩ không tin vào hội chứng này, và một số công ty bảo hiểm cũng không chi trả. Tuy nhiên, bạn vẫn nên đi khám để loại trừ các bệnh lý tiềm ẩn, nhưng hãy nhớ rằng chẩn đoán của bác sĩ có thể khác biệt.
- Nếu cảm thấy bác sĩ không nghiêm túc, hãy tìm ý kiến từ bác sĩ khác.
- Nếu bác sĩ chẩn đoán bạn mắc bệnh khác, hãy tin tưởng và tuân theo điều trị.
Lời khuyên
- Hiểu rằng cảm giác kèm là hiện tượng kỳ lạ nhưng không phải bệnh hay khuyết tật. Đừng tự ti về điều này.
- Hỏi người thân về trải nghiệm của họ - có thể họ cũng có cảm giác tương tự và sẽ hỗ trợ bạn.
- Bài viết không mô tả hết các dạng cảm giác kèm. Mọi liên kết giác quan, kể cả cảm giác đau, nếu bẩm sinh và không chủ ý, đều được coi là cảm giác kèm.
- Tham gia nhóm người có cảm giác kèm trực tuyến để tìm hiểu thêm.
Cảnh báo
- Nếu bạn đột nhiên nhìn thấy màu sắc hoặc hình dạng bất thường, đây có thể là dấu hiệu của ảo giác, động kinh, đau nửa đầu hoặc đột quỵ - đừng vội kết luận đó là cảm giác kèm. Hãy thăm khám bác sĩ ngay nếu đây là triệu chứng mới xuất hiện và đi kèm cảm giác khó chịu.
Du lịch
Ẩm thực
Khám phá
Đi Phượt
Vẻ đẹp Việt Nam
Chuyến đi
