Cách xử lý khi lên cơn hen suyễn

27/02/2025

Nội dung bài viết

Hen phế quản là tình trạng viêm nhiễm và tắc nghẽn trong các ống phế quản, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hô hấp. Theo Viện Hen suyễn, Dị ứng và Miễn dịch Hoa Kỳ năm 2009, cứ 12 người Mỹ thì có một người được chẩn đoán mắc hen phế quản, tăng so với tỷ lệ 1/14 vào năm 2001. Khi cơn hen xuất hiện, các cơ xung quanh ống phế quản co thắt và sưng lên, làm thu hẹp đường thở và gây khó thở. Các tác nhân kích thích bao gồm dị ứng nguyên (phấn hoa, cỏ, cây), chất kích thích trong không khí (khói, mùi hương mạnh), bệnh tật (cảm cúm), căng thẳng, thời tiết khắc nghiệt (nắng nóng), hoặc vận động quá sức. Nhận biết sớm các dấu hiệu và biết cách xử lý có thể cứu sống người bệnh.

Các bước thực hiện

Đánh giá tình huống

Nhận biết các triệu chứng ban đầu của cơn hen. Người mắc hen suyễn mãn tính thường có triệu chứng khò khè và cần dùng thuốc để kiểm soát. Cơn hen cấp tính nghiêm trọng hơn, kéo dài và đòi hỏi can thiệp khẩn cấp. Các dấu hiệu sớm cảnh báo cơn hen bao gồm:

Ngứa cổ họng
Cảm giác bồn chồn hoặc dễ kích động
Lo lắng hoặc khó chịu
Mệt mỏi bất thường
Quầng thâm dưới mắt

Nhận biết dấu hiệu khởi phát cơn hen. Cơn hen có thể trở thành tình huống nguy hiểm đe dọa tính mạng, đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp. Việc nhận biết sớm các triệu chứng là vô cùng quan trọng để kịp thời xử lý. Mặc dù biểu hiện cơn hen khác nhau ở mỗi người, nhưng các triệu chứng phổ biến bao gồm:

Khò khè và tiếng rít khi thở, thường xuất hiện khi thở ra nhưng đôi khi cũng nghe được khi hít vào.
Ho dai dẳng, đặc biệt nặng hơn vào ban đêm, do cơ thể cố gắng làm thông đường thở.
Hơi thở ngắn, nông và nhanh hơn bình thường, khiến người bệnh cảm thấy hụt hơi.
Đau thắt ngực, thường đi kèm với cảm giác co thắt ở ngực trái hoặc phải.
Chỉ số lưu lượng thở ra đỉnh (PEF) thấp, dưới 50-79% so với bình thường, là dấu hiệu cảnh báo cơn hen đang bùng phát.

Nhận biết triệu chứng hen ở trẻ em. Trẻ em lên cơn hen thường có các biểu hiện tương tự người lớn như khò khè, thở ngắn, hoặc đau ngực.

Thở nhanh là dấu hiệu phổ biến ở trẻ em.
Trẻ có thể xuất hiện hiện tượng “co rút” khi thở, với cổ dài ra, thở bụng hoặc lộ rõ xương sườn.
Ho dữ dội có thể là triệu chứng duy nhất, đặc biệt nặng hơn khi trẻ bị nhiễm virus hoặc trong lúc ngủ.

Đánh giá tình hình cụ thể. Xác định mức độ nghiêm trọng của cơn hen và quyết định có cần cấp cứu hay không. Người có triệu chứng nhẹ có thể sử dụng thuốc tác dụng nhanh, trong khi trường hợp nặng cần được can thiệp y tế ngay lập tức.

Người bệnh cần dùng thuốc nhưng không cần cấp cứu thường có biểu hiện: khò khè nhẹ, ho để thông đường thở, thở nhanh nhưng vẫn nói và đi lại được.
Người cần cấp cứu khẩn cấp thường có: da tái xanh, môi hoặc ngón tay tím tái, thở hổn hển, căng cơ lồng ngực, lo lắng tột độ, hoặc lú lẫn.

Tự xử lý cơn hen

Lập kế hoạch ứng phó tại chỗ. Khi được chẩn đoán hen suyễn, hãy cùng bác sĩ xây dựng phác đồ xử lý cơn hen cấp. Phác đồ này cần được viết rõ ràng, bao gồm các bước cụ thể, số điện thoại cấp cứu, và thông tin liên lạc khẩn cấp.

Tham vấn bác sĩ để xác định triệu chứng cảnh báo và cách xử lý khi cơn hen bùng phát.
Đảm bảo bạn biết cách sử dụng ống hít khẩn cấp.
Luôn mang theo phác đồ này bên mình để ứng phó kịp thời.

Tránh các tác nhân kích thích. Phòng ngừa là cách hiệu quả nhất để kiểm soát hen suyễn. Nếu biết rõ các yếu tố kích hoạt cơn hen (như lông động vật, thời tiết khắc nghiệt), hãy chủ động tránh xa để giảm thiểu nguy cơ.

Sử dụng ống hít theo chỉ định của bác sĩ. Có hai loại ống hít phổ biến: bình xịt định liều (MDI) và bình xịt bột khô (DPI).

MDI là loại phổ biến nhất, sử dụng chất đẩy để đưa thuốc vào phổi. Có thể dùng kèm buồng đệm để tăng hiệu quả hấp thụ.
DPI cung cấp thuốc dạng bột khô, yêu cầu hít sâu và nhanh, thường ít phù hợp trong cơn hen cấp. Các thương hiệu phổ biến bao gồm Flovent, Serevent, và Advair.
Luôn mang theo ống hít bên mình để ứng phó kịp thời.

Cách sử dụng ống hít MDI. Khi lên cơn hen, chỉ sử dụng MDI với thuốc cấp cứu như albuterol. Lắc bình xịt trong 5 giây để trộn đều thuốc.

Thở ra hết sức trước khi sử dụng.
Ngậm chặt buồng hít hoặc đầu ống hít, hít sâu và ấn bình xịt một lần.
Nín thở trong 10 giây và lặp lại nếu cần, tuân thủ phác đồ điều trị.

Cách sử dụng ống hít DPI. Mỗi loại DPI có hướng dẫn riêng, vì vậy hãy đọc kỹ trước khi dùng.

Thở ra hết sức, ngậm chặt ống hít và hít mạnh vào.
Nín thở trong 10 giây, sau đó thở ra từ từ.
Lặp lại sau 1 phút nếu cần dùng nhiều liều.

Nhận biết cơn hen cần cấp cứu. Nếu triệu chứng không thuyên giảm sau khi dùng thuốc, hãy gọi cấp cứu ngay.

Phác đồ xử lý nên bao gồm số điện thoại cấp cứu địa phương. Bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn nhận biết khi nào cần hỗ trợ y tế khẩn cấp.
Gọi cấp cứu nếu cơn hen không cải thiện sau vài phút dùng ống hít.

Nghỉ ngơi trong lúc chờ cấp cứu. Ngồi xuống và thư giãn trong khi chờ nhân viên y tế đến. Tư thế “kiềng ba chân” – chồm người về phía trước, hai tay chống lên đầu gối – có thể giúp giảm áp lực lên cơ hoành và hỗ trợ hô hấp.

Giữ bình tĩnh, vì lo lắng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
Nhờ người xung quanh hỗ trợ để giữ tinh thần ổn định.

Hỗ trợ người khác

Giúp bệnh nhân tìm tư thế thoải mái. Ngồi thẳng lưng và hơi nghiêng về phía trước có thể giúp phổi mở rộng và dễ thở hơn. Tư thế “kiềng ba chân” cũng hữu ích để giảm áp lực lên cơ hoành.

Lo lắng không gây ra cơn hen nhưng có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng. Hãy bình tĩnh và trấn an bệnh nhân để giúp họ thư giãn.

Bình tĩnh hỏi: “Bạn có bị hen suyễn không?” Nếu bệnh nhân không thể nói, họ có thể gật đầu hoặc chỉ vào ống hít hoặc thẻ hướng dẫn.

Kiểm tra xem họ có mang theo phác đồ cấp cứu hen không và hỗ trợ họ thực hiện theo hướng dẫn.

Loại bỏ các tác nhân kích thích. Cơn hen có thể trở nặng do các yếu tố như lông động vật, khói, phấn hoa, hoặc thời tiết lạnh. Hỏi bệnh nhân về các tác nhân gần đó và di chuyển họ ra khỏi môi trường kích thích nếu có thể.

Chú ý đến các yếu tố như động vật, khói, phấn hoa, độ ẩm cao, hoặc nhiệt độ thấp.

Thông báo cho người bệnh rằng bạn đang tìm ống hít của họ. Điều này giúp họ bình tĩnh và tin tưởng rằng bạn đang hỗ trợ họ.

Phụ nữ thường để ống hít trong túi xách, còn nam giới thường để trong túi quần áo.
Một số bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em hoặc người cao tuổi, có thể sử dụng buồng đệm để dễ dàng hít thuốc hơn.
Nếu không tìm thấy ống hít, hãy gọi cấp cứu ngay, nhất là với trẻ em hoặc người già, vì họ có nguy cơ cao bị ngạt thở.

Chuẩn bị cho người bệnh sử dụng ống hít. Nếu người bệnh đang cúi đầu, hãy giúp họ ngồi thẳng lưng.

Nếu có buồng đệm, hãy gắn nó vào ống hít và lắc đều trước khi sử dụng.
Hướng dẫn người bệnh thở ra hết sức trước khi hít thuốc.
Để người bệnh tự kiểm soát quá trình hít thuốc, nhưng hỗ trợ họ giữ ống hít hoặc buồng đệm đúng vị trí nếu cần.
Thông thường, bệnh nhân sẽ nghỉ 1-2 phút giữa các lần xịt.

Gọi dịch vụ cấp cứu. Theo dõi người bệnh cho đến khi nhân viên y tế đến.

Ngay cả khi người bệnh có vẻ khỏe hơn sau khi dùng ống hít, vẫn cần sự can thiệp của chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn.
Tiếp tục hỗ trợ người bệnh sử dụng ống hít nếu cần, vì thuốc giúp giãn đường thở và ngăn cơn hen trở nặng.

Xử lý cơn hen khi không có ống hít

Gọi dịch vụ cấp cứu ngay lập tức. Nếu không có ống hít, việc gọi cấp cứu là ưu tiên hàng đầu. Trong lúc chờ đợi, hãy thực hiện các bước hỗ trợ khác theo hướng dẫn của nhân viên y tế qua điện thoại.

Tắm nước nóng. Nếu bạn đang ở nhà, hãy tận dụng hơi nước từ vòi sen hoặc bồn tắm nước nóng để giúp làm dịu đường thở và hỗ trợ hô hấp. Phòng tắm trở thành không gian phục hồi lý tưởng nhờ hơi ẩm ấm áp.

Thực hành bài tập thở. Khi lên cơn hen, nhiều người thường rơi vào trạng thái hoảng loạn, khiến nhịp thở tăng nhanh và làm trầm trọng thêm tình trạng. Hãy cố gắng thở chậm và có kiểm soát: hít vào qua mũi trong 4 giây và thở ra trong 6 giây.

Thở chúm môi giúp kéo dài thời gian thở ra, giữ cho đường thở mở lâu hơn.

Tìm thức uống chứa caffeine. Caffeine có cấu trúc tương tự một số loại thuốc hen, giúp giãn đường thở và cải thiện hô hấp. Một lượng nhỏ cà phê hoặc soda có thể hỗ trợ tạm thời.

Caffeine hoạt động tương tự theophylline, một loại thuốc giúp giảm khò khè và thắt ngực.

Sử dụng thuốc thông dụng tại nhà. Trong trường hợp khẩn cấp, một số loại thuốc có thể giúp làm dịu triệu chứng hen, nhưng không thay thế được cấp cứu y tế.

Thuốc kháng histamine như Allegra, Benadryl, hoặc Claritin có thể hữu ích nếu cơn hen do dị ứng nguyên gây ra. Các loại thảo dược như cúc tím, gừng, hoặc cúc La mã cũng có tác dụng kháng histamine nhẹ.
Thuốc thông mũi pseudoephedrine (Sudafed) có thể giúp giãn phế quản, nhưng cần 15-30 phút để phát huy tác dụng và có thể làm tăng nhịp tim, huyết áp.

Lời khuyên hữu ích

Nếu cơn hen nhẹ không thuyên giảm, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn. Steroid dạng uống có thể được kê đơn để kiểm soát cơn hen.
Tuân thủ phác đồ xử lý ngay khi triệu chứng xuất hiện giúp ngăn cơn hen trở nặng.
Các triệu chứng như ho, khò khè, thở ngắn hoặc đau ngực có thể được kiểm soát bằng thuốc hít, đôi khi tự khỏi mà không cần can thiệp.
Luôn kiểm tra hạn sử dụng và lượng thuốc còn lại trong ống hít.

Cảnh báo quan trọng

Không có thuốc hen nào được bán không cần kê đơn. Bệnh nhân hen cần luôn mang theo ống hít và phác đồ cấp cứu.
Hen suyễn có thể đe dọa tính mạng. Nếu triệu chứng không cải thiện sau vài phút dùng ống hít, hãy gọi cấp cứu ngay.
Nếu không chắc chắn về cách xử lý, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi