Cách Xử Lý Khi Phạt Một Đứa Trẻ Hư

22/02/2025

Nội dung bài viết

Việc phạt trẻ em có thể là một thách thức, nhất là với những trẻ bướng bỉnh hoặc trẻ lớn. Hình phạt không chỉ giúp dạy trẻ về hành vi đúng sai mà còn giúp chúng học cách ứng xử trong những tình huống khó khăn khi trưởng thành. Khi bạn giải quyết hành vi tiêu cực bằng cách thảo luận và giải quyết vấn đề một cách hợp lý, trẻ sẽ học hỏi từ đó, vì chúng thường bắt chước hành động của bạn hơn là lời nói. Hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng điều quan trọng nhất khi phạt trẻ là đảm bảo chúng cảm thấy an toàn và được yêu thương. Họ cũng nhấn mạnh rằng khuyến khích tích cực thường hiệu quả hơn trừng phạt.

Các Bước Thực Hiện

Áp Dụng Hậu Quả Cho Hành Vi Xấu

Giải Thích Rõ Mong Đợi Và Hậu Quả. Bạn cần đảm bảo rằng con bạn hiểu rõ những gì bạn mong đợi và hậu quả nếu chúng vi phạm quy tắc. Bạn có thể giải thích mối liên hệ giữa hành động và kết quả để trẻ hiểu rõ hơn. Ví dụ, bạn có thể nói những điều như:

“Con sẽ phải rời công viên sớm vì thái độ không tốt.”
“Con mất lượt chơi vì đã lấy đồ chơi của bạn.”
“Hôm nay con phải về sớm vì đã cắn bạn.”
“Con không được chơi đồ chơi vì đã không dọn dẹp.”
“Con đã đánh mất lòng tin vì không trung thực.”

Cho trẻ học hỏi từ sai lầm của chính mình. Hành động luôn đi kèm hậu quả, và trường học, nhà thờ, hay xã hội đều có những quy tắc riêng dành cho trẻ. Đôi khi, trẻ cần trải qua những tình huống không vui để hiểu rằng quy tắc ứng xử không chỉ tồn tại trong gia đình. Dù khó khăn, nhưng đôi khi thất bại sẽ giúp trẻ nhận thức rõ hậu quả.

Ví dụ, thay vì thức khuya giúp trẻ làm bài tập, hãy để trẻ nhận điểm kém nếu không hoàn thành. Điều này đặc biệt quan trọng với trẻ lớn, vì chúng cần học cách tự lập và xây dựng niềm tin.
Với trẻ nhỏ, bài học này có thể nhẹ nhàng hơn. Nếu trẻ cố ý làm hỏng đồ chơi, đừng thay thế nó. Điều này dạy trẻ về trách nhiệm và cảm giác mất mát.
Trẻ ở mọi lứa tuổi cần học cách tôn trọng người khác. Đừng can thiệp nếu trẻ không được mời dự tiệc do hành vi không tốt.

Sử dụng hình phạt timeout (cách ly) khi cần thiết. Đây là cách hiệu quả để cả trẻ và cha mẹ bình tĩnh lại sau căng thẳng. Chọn một khu vực yên tĩnh, không có yếu tố gây xao nhãng, nhưng vẫn trong tầm quan sát của bạn. Yêu cầu trẻ dùng thời gian này để suy nghĩ về giải pháp cho vấn đề.

Không dùng timeout để làm trẻ xấu hổ hay trừng phạt.
Với trẻ dưới 3 tuổi, dùng thảm timeout để dễ dàng quan sát.
Thời gian timeout không nên vượt quá 1 phút cho mỗi năm tuổi của trẻ.

Tước bỏ đặc quyền hoặc đồ chơi khi trẻ phạm lỗi. Hãy thực hiện ngay sau khi trẻ mắc lỗi để trẻ hiểu rõ mối liên hệ giữa hành vi xấu và hậu quả. Dùng cơ hội này để dạy trẻ về hậu quả tự nhiên và hợp lý.

Đồ chơi phù hợp với trẻ nhỏ, trong khi trẻ lớn sẽ nhạy cảm hơn với việc mất đặc quyền.
Đừng kết thúc hình phạt sớm, vì trẻ sẽ nghĩ chúng có thể kiểm soát tình huống.
Các đặc quyền có thể bị tước bỏ bao gồm xem TV, chơi game, gặp gỡ bạn bè, hoặc sử dụng phương tiện gia đình.

Tránh hình phạt thể chất. Ở nhiều nơi, trừng phạt thể chất là bất hợp pháp và gây ảnh hưởng xấu đến mối quan hệ cha mẹ - con cái, cũng như sự phát triển xã hội của trẻ. Hầu hết chuyên gia đồng ý rằng hình phạt thể chất chỉ có tác động tức thời, không giúp trẻ hiểu đúng sai. Thay vì dạy trẻ kiểm soát cảm xúc, nó dạy rằng bạo lực là phản ứng chấp nhận được.

Hình phạt thể chất có thể dẫn đến hành vi hung hăng.
Không có bằng chứng cho thấy nó hiệu quả trong việc ngăn chặn hành vi sai trái.
Ảnh hưởng tiêu cực có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành, như lạm dụng chất kích thích hoặc vấn đề sức khỏe tâm thần.

Loại bỏ những thứ cám dỗ đối với trẻ nhỏ. Trẻ nhỏ rất tò mò và khó hiểu rằng chúng không được phép chạm vào một số đồ vật. Hãy cất những thứ này khỏi tầm mắt và tầm với của trẻ.

Ví dụ, nếu không muốn trẻ nghịch điện thoại, hãy cất chúng ở nơi trẻ không thể thấy hoặc với tới.

Hướng dẫn trẻ nhận thức hành vi sai trái

Giữ bình tĩnh. Hãy tách mình khỏi tình huống căng thẳng và dành thời gian để lấy lại sự cân bằng. Trì hoãn hình phạt giúp bạn có thời gian suy nghĩ kỹ càng và để trẻ tự nhìn nhận hành động của mình. Hãy nói rõ rằng bạn cần thời gian để bình tĩnh và sẽ thảo luận sau.

Tránh mỉa mai, đe dọa, hoặc chỉ trích trẻ, vì điều này có thể làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ.
Nhận biết các dấu hiệu căng thẳng như nhịp tim nhanh, đổ mồ hôi, hoặc run rẩy. Đây là lúc bạn cần thư giãn.
Thử các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, đi dạo, thiền, hoặc ngâm mình trong bồn tắm. Những hoạt động như dọn dẹp, tập thể dục, hoặc đọc sách cũng có thể giúp bạn bình tĩnh.

Nói “không” một cách rõ ràng. Hãy hành động ngay khi trẻ có hành vi không phù hợp và giải thích lý do tại sao hành động đó không thể chấp nhận được. Điều này giúp trẻ hiểu rằng hành vi của chúng sẽ dẫn đến hậu quả.

Hãy nghiêm nghị nhưng đừng la hét. La mắng chỉ khiến trẻ học theo cách bộc lộ cảm xúc tiêu cực.
Giữ bình tĩnh và hành động nhanh chóng, nhưng không dựa trên sự tức giận.
Giao tiếp rõ ràng và duy trì ánh mắt.
Với trẻ nhỏ, hãy ngồi xuống ngang tầm mắt khi nói chuyện.
Giải thích cho trẻ lớn về hậu quả rộng hơn của hành động chúng, tập trung vào cảm xúc và tác động đến người khác.

Tách trẻ khỏi tình huống căng thẳng. Khi trẻ cư xử không đúng mực, hãy đưa trẻ đến một nơi yên tĩnh để thảo luận về cảm xúc và hành vi của chúng. Đây là cơ hội để dạy trẻ cách cải thiện trong tương lai.

Khuyến khích và trấn an trẻ rằng bạn luôn ủng hộ chúng.
Nói rằng bạn yêu thương và hiểu chúng.
Với trẻ nhỏ, những cái ôm và sự gần gũi thể chất sẽ giúp chúng cảm thấy an toàn.
Với trẻ lớn, hãy dạy chúng cách tự xoa dịu bản thân như hít thở sâu, đếm, nghe nhạc, hoặc hình dung.

Khẳng định vai trò của người có quyền. Trẻ nhỏ thường không vâng lời nếu nghĩ rằng chúng có thể thoát khỏi hình phạt. Hãy nhắc nhở trẻ rằng bạn là người quyết định.

Sử dụng cụm từ như “Mẹ/Cha là người có quyền ở đây” để thiết lập quyền lực.
Không nhượng bộ dù trẻ có tức giận hay thao túng.
Với trẻ lớn, hãy khuyến khích thảo luận về quyết định ảnh hưởng đến chúng, nhưng quyết định cuối cùng vẫn thuộc về bạn. Giải thích lý do để trẻ hiểu quá trình đưa ra quyết định có trách nhiệm.

Khuyến khích hành vi tốt bằng cách củng cố tích cực

Làm gương cho hành vi tốt. Trẻ em học hỏi từ những gì chúng quan sát được. Dù ở độ tuổi nào, trẻ cũng sẽ nhận biết cách bạn phản ứng và cư xử trong các tình huống khác nhau. Hãy trở thành tấm gương cho hành vi mà bạn mong muốn ở trẻ.

Ví dụ, nếu muốn trẻ cư xử lịch sự, hãy thể hiện điều đó qua cách bạn nói “làm ơn” và “cảm ơn”, hoặc kiên nhẫn xếp hàng chờ đợi.

Khen ngợi trẻ đúng cách. Trẻ em thường phá phách để thu hút sự chú ý. Hãy nhận biết và công nhận hành vi tốt của trẻ thay vì chỉ tập trung vào hành động xấu. Điều này giúp xây dựng lòng tự trọng, khuyến khích hành vi tích cực, và ngăn ngừa hành vi tiêu cực.

Nói với trẻ rằng bạn tự hào về quyết định đúng đắn của chúng.
Khen ngợi cụ thể và nhấn mạnh hành vi mà bạn muốn công nhận.
Cảm ơn trẻ vì đã lắng nghe, chia sẻ, hoặc hoàn thành nhiệm vụ.
So sánh sự tiến bộ của trẻ và đặt mục tiêu thực tế để trẻ tiếp tục cải thiện.

Thưởng cho hành vi tốt. Hãy tặng trẻ những phần thưởng nhỏ để ghi nhận sự ngoan ngoãn, lắng nghe, hoặc hoàn thành công việc. Tránh dùng thực phẩm làm phần thưởng để không hình thành thói quen ăn uống xấu. Đừng hối lộ trẻ bằng cách thưởng trước để chúng cư xử tốt.

Sử dụng biểu đồ hình dán để theo dõi hành vi tích cực của trẻ. Thảo luận với trẻ về hành vi của chúng vào cuối ngày.
Áp dụng hệ thống điểm thưởng, nơi trẻ có thể đổi điểm lấy các hoạt động thú vị hoặc quà tặng.

Cho trẻ quyền quyết định. Trẻ em thường cư xử không phù hợp khi cảm thấy thiếu kiểm soát. Hãy cho trẻ cơ hội đưa ra quyết định nhỏ để chúng cảm thấy được trao quyền và ít phá phách hơn.

Với trẻ nhỏ, cho phép chúng chọn giữa đọc sách hoặc tô màu trước giờ ngủ.
Để trẻ tự chọn quần áo hoặc đồ chơi khi tắm.
Hỏi ý kiến trẻ về món ăn cho bữa trưa.
Với trẻ lớn, cho phép chúng chọn lớp học hoặc hoạt động ngoại khóa mà chúng yêu thích.

Những lời khuyên hữu ích

Sự nhất quán là yếu tố then chốt trong việc giáo dục trẻ. Hãy đảm bảo rằng những người chăm sóc trẻ (như người giúp việc, người trông trẻ) hiểu rõ cách thức và thời điểm áp dụng hình phạt.
Hãy kiên định: đừng để trẻ thoát khỏi hình phạt chỉ vì chúng tỏ ra cáu giận.
Luôn giữ sự kiên nhẫn, và nhớ rằng trẻ nhỏ có thể chưa biết cách diễn đạt cảm xúc, nên hành động của chúng đôi khi xuất phát từ sự thất vọng.

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi