Cách xử lý sơ cứu khi không có băng gạc

27/02/2025

Nội dung bài viết

Vết thương thường xuất hiện bất ngờ, khiến chúng ta không kịp chuẩn bị. Đa phần mọi người không sẵn sàng dụng cụ sơ cứu, và phải chờ đến khi mua được băng gạc hay các vật dụng cần thiết từ hiệu thuốc hoặc đến bệnh viện trong trường hợp nghiêm trọng. Trong lúc đó, chúng ta phải tạm thời xử lý vết thương bằng bất kỳ vật dụng nào có sẵn. Để đáp ứng các yêu cầu cơ bản của sơ cứu như ổn định tình trạng nạn nhân, ngăn ngừa nhiễm trùng, cầm máu và cố định xương khi nghi ngờ gãy, bạn cần tận dụng mọi thứ có thể và suy nghĩ linh hoạt. Hãy cân nhắc tham gia các khóa học sơ cứu và hồi sức tim phổi (CPR) do Hội Chữ Thập Đỏ hoặc Hiệp hội Tim mạch tổ chức để nâng cao kỹ năng.

Các bước thực hiện

Đánh giá tình trạng của nạn nhân

Đánh giá tình huống. Dù muốn giúp đỡ ngay lập tức, bạn cần đảm bảo an toàn cho bản thân trước. Nếu bạn bị thương, bạn sẽ không thể hỗ trợ được ai. Trước khi tiếp cận nạn nhân, hãy kiểm tra xem khu vực đó có nguy hiểm như xe cộ, công trình không ổn định, dây điện bị đứt, nước chảy mạnh, tình huống bạo lực, cháy nổ hoặc khí độc hay không. Nếu nguy hiểm vẫn còn và việc tiếp cận nạn nhân quá rủi ro, hãy gọi cứu trợ và giữ an toàn cho chính mình. Chỉ tiếp cận nạn nhân khi mọi thứ đã an toàn.

Bạn cũng nên sử dụng các thiết bị bảo hộ cá nhân như găng tay để tránh lây nhiễm qua đường máu từ nạn nhân.

Đạt được sự đồng thuận. Trước khi tiến hành sơ cứu, hãy đảm bảo có được sự chấp thuận từ người bị thương, dù bằng lời nói hay cử chỉ. Giới thiệu bản thân, trình độ đào tạo của bạn và xin phép được hỗ trợ họ.

Nếu nạn nhân bất tỉnh, rối loạn ý thức hoặc gặp chấn thương nghiêm trọng, sự đồng thuận được ngầm hiểu và bạn có thể tiến hành sơ cứu.
Với trẻ em, cần sự đồng ý từ phụ huynh hoặc người giám hộ. Trong tình huống khẩn cấp đe dọa tính mạng, sự đồng thuận được ngầm hiểu.
Nếu nạn nhân từ chối, hãy tôn trọng quyết định của họ, dù tình huống có nghiêm trọng đến đâu.

Đánh giá các chức năng sống còn. Tuân thủ nguyên tắc ABC: A - đường thở (airway), B - hơi thở (breathing), và C - tuần hoàn (circulation). Đặt nạn nhân nằm ngửa, kiểm tra đường thở và hơi thở một cách cẩn thận.

Nếu nạn nhân tỉnh táo, hãy trò chuyện để giúp họ bình tĩnh và giảm nhịp tim. Cố gắng hướng sự chú ý của họ ra khỏi vết thương.

Kiểm tra đường thở. Nếu nạn nhân bất tỉnh và không có nguy cơ chấn thương cổ hoặc cột sống, hãy mở đường thở bằng cách đặt một tay lên trán và tay kia nâng cằm. Đảm bảo không có vật cản trong miệng.

Nếu nghi ngờ chấn thương cổ hoặc cột sống, sử dụng kỹ thuật đẩy hàm để mở đường thở mà không di chuyển cổ.

Kiểm tra hơi thở. Quan sát chuyển động ngực, lắng nghe tiếng thở và cảm nhận hơi thở bằng cách đưa mặt gần miệng nạn nhân.

Nếu nạn nhân bất tỉnh nhưng vẫn thở bình thường, đặt họ ở tư thế hồi phục (nằm nghiêng) và theo dõi sát sao.
Kiểm tra mạch đập bằng cách đặt ngón tay lên cổ họng, gần khí quản.
Nếu nạn nhân ngừng thở, tiến hành hồi sức tim phổi (CPR). Lưu ý rằng CPR chỉ bằng ép ngực cũng hiệu quả như phương pháp truyền thống.
Tham gia khóa đào tạo CPR để nắm vững kỹ thuật và thực hành.

Kiểm tra tuần hoàn. Sau khi đảm bảo hơi thở, kiểm tra các dấu hiệu chảy máu nghiêm trọng. Nếu có, hãy ép chặt vết thương và nâng cao vùng bị thương so với tim.

Quan sát dấu hiệu sốc, giữ ấm cho nạn nhân bằng khăn hoặc áo khoác.
Giữ nạn nhân ở trạng thái yên tĩnh và thoải mái, dù họ đang đứng hay ngồi.

Gọi hỗ trợ khẩn cấp. Sau khi ổn định tình trạng nạn nhân, hãy nhanh chóng liên hệ Dịch vụ Khẩn cấp. Nếu nạn nhân vẫn chảy máu, yêu cầu người xung quanh gọi cấp cứu trong khi bạn tiếp tục hỗ trợ. Hãy chỉ định rõ ràng một người cụ thể, ví dụ: "Anh kia, người mặc áo xanh! Gọi 115 ngay!"

Nếu bạn là người duy nhất hiện diện, hãy sử dụng điện thoại của mình để gọi giúp đỡ. Nếu không có điện thoại, tìm kiếm sự trợ giúp từ người qua đường hoặc nơi có điện thoại công cộng.

Phòng ngừa nhiễm trùng

Làm sạch vết thương. Sử dụng bất kỳ thứ gì có sẵn để rửa và làm sạch vết thương. Nước uống sạch là lựa chọn hàng đầu – nếu an toàn để uống, nó cũng an toàn để rửa vết thương. Nếu không có nước sạch, có thể dùng đồ uống có ga như coca. Nếu may mắn tìm được nước rửa tay khô, hãy sử dụng nó để làm sạch vết thương.

Tránh dùng các chất có thể gây nhiễm trùng như nước trái cây, thuốc mỡ hoặc sữa. Tương tự, không sử dụng nước từ ao hồ hoặc sông suối bẩn. Nếu gần biển, nước biển mặn có thể thay thế dung dịch nước muối để làm sạch vết thương.

Rửa vết thương dưới vòi nước chảy. Đây là phương pháp được khuyến nghị và là một trong những cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa nhiễm trùng.

Nếu có nước uống tinh khiết, hãy để nó chảy qua vết thương trong vài phút. Sử dụng khoảng 2 lít nước – tương đương một chai soda lớn.

Làm khô vết thương nhẹ nhàng. Tìm kiếm vật liệu mềm như vải sạch hoặc khăn để thấm khô vết thương. Tránh sử dụng vật dụng có lông vì chúng có thể dính vào vết thương và gây kích ứng.

Loại bỏ bụi bẩn và mảnh vụn trên vết thương. Nếu không có nước hoặc chất lỏng sạch, hãy sử dụng phần sạch nhất của quần áo để làm sạch các mảnh vụn bám trên vết thương. Ưu tiên chọn phần vải ít bẩn nhất để tránh gây nhiễm trùng.

Kiểm soát tình trạng chảy máu

Đánh giá vết thương. Xác định mức độ nghiêm trọng của tình trạng mất máu. Sau khi làm sạch vết thương, kiểm tra độ sâu và các dấu hiệu tổn thương mạch máu, chẳng hạn như máu phun thành tia hoặc chảy theo nhịp đập. Mất khoảng 10% lượng máu (khoảng 0,8 lít) có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng như mất ý thức và thiếu máu nuôi các cơ quan quan trọng.

Đánh giá độ sâu của vết thương: vết thương từ 1 cm trở lên thường cần được khâu lại khi có chăm sóc y tế.
Không di chuyển vật thể đang cắm trong vết thương. Chúng đang giúp ngăn chảy máu. Việc di chuyển chúng có thể làm máu chảy nhiều hơn. Hãy để nhân viên y tế xử lý.

Cầm máu. Nếu không có băng gạc, hãy sử dụng vật liệu sạch và thấm nước như áo, khăn hoặc tất để ép chặt vết thương. Khi vật liệu thấm đẫm máu, đừng tháo ra mà hãy đặt thêm lớp khác lên trên và tiếp tục ép.

Nếu có vật thể mắc kẹt trong vết thương, ép chặt xung quanh nó để giảm chảy máu.
Đối với vết thương hở và chảy máu nhiều, sử dụng khăn, chăn hoặc tampon để bịt kín và ép chặt. Ưu tiên cầm máu hơn ngăn ngừa nhiễm trùng.
Một số khóa đào tạo sơ cứu khuyên dùng thẻ ngân hàng để bịt vết thương, đặc biệt hữu ích trong trường hợp vết thương ngực để ngăn không khí xâm nhập.
Nếu máu chảy ồ ạt, ép động mạch chính dẫn đến vùng bị thương bằng một tay trong khi tay kia tiếp tục ép vết thương.
Ga-rô chỉ nên dùng trong trường hợp chảy máu nghiêm trọng ở tay hoặc chân, khi ép chặt không đủ hiệu quả.

Đặt vết thương cao hơn tim. Điều này giúp giảm lượng máu chảy. Nếu nạn nhân có thể ngồi, hãy để họ ngồi thẳng. Nếu không, hỗ trợ họ thay đổi tư thế một cách cẩn thận.

Không để nạn nhân di chuyển hoặc chạy, vì điều này có thể làm tăng áp lực lên hệ tuần hoàn và gây ra các vấn đề y tế nghiêm trọng.

Che phủ vết thương. Khi không có băng gạc, hãy sử dụng quần áo (áo sơ mi, áo khoác, tất, v.v.) hoặc vật liệu khác (từ lều, bè, v.v.) để che phủ vết thương sau khi máu đã ngừng hoặc chảy chậm. Bạn cũng có thể dùng lá cây lớn để đắp lên vết thương và hỗ trợ cầm máu. Một số loại cây, như Liên mộc, còn có đặc tính chữa bệnh.

Tránh dùng khăn giấy hoặc giấy vệ sinh vì chúng dễ rách và có thể để lại mảnh vụn gây hại. Ưu tiên sử dụng vải thấm máu tốt.
Không tháo hoặc di chuyển vật liệu băng bó vì có thể làm gián đoạn quá trình đông máu. Nếu vật liệu thấm đẫm máu, hãy đặt thêm lớp khác lên trên.
Với vết thương ngực, hãy che phủ bằng giấy bạc, túi nhựa hoặc màng bọc thực phẩm, chỉ che ba phía và để hở một phía để khí có thể thoát ra, tránh gây tràn khí màng phổi.

Cố định băng bó. Sử dụng dải vải từ quần áo, dây thừng hoặc băng keo để cố định vật liệu băng bó. Không buộc quá chặt để tránh cản trở lưu thông máu.

Nếu không có vật liệu cố định, tiếp tục ép chặt để hỗ trợ quá trình đông máu.

Cố định xương nghi ngờ gãy

Thận trọng khi di chuyển nạn nhân. Chỉ di chuyển nạn nhân nếu họ đang gặp nguy hiểm trực tiếp như hỏa hoạn, tai nạn xe hoặc các mối đe dọa khác. Nếu nạn nhân bị ngã và đau cổ hoặc không thể cử động tay/chân, tuyệt đối không di chuyển họ. Khi nghi ngờ chấn thương tủy sống, hãy giữ nạn nhân ở nguyên vị trí và gọi cấp cứu ngay lập tức.

Di chuyển có thể gây bại liệt. Hãy trấn an nạn nhân trong khi chờ đợi cứu thương.
Với các trường hợp gãy xương khác, chỉ sơ cứu nếu không thể nhận được hỗ trợ y tế kịp thời. Cố định xương và giảm đau theo hướng dẫn dưới đây.

Tạo đai đeo tạm thời. Nếu chi trên bị thương, chẳng hạn như cánh tay, hãy sử dụng áo sơ mi hoặc áo len để tạo đai đeo. Đặt tay không bị thương lên vạt áo và kéo áo lên đến khuỷu tay, gập khuỷu tay 90 độ và thả lỏng trên phần áo đã vén. Điều này giúp cố định vết thương ở vai, khuỷu tay, cẳng tay và cổ tay.

Nếu có kéo, bạn có thể cắt áo hoặc vải thành đai đeo truyền thống. Cắt vải thành hình vuông lớn (250 cm2), gấp chéo thành tam giác và buộc hai đầu sau lưng nạn nhân.
Đai đeo không chỉ giảm đau mà còn ngăn xương gãy di chuyển.

Sử dụng nẹp để cố định tay hoặc chân bị gãy. Không cố nắn chỉnh xương. Hãy tìm vật liệu cứng như ván gỗ, gậy, cuộn báo hoặc hộp các-tông để làm nẹp.

Nẹp cần dài hơn khớp xương phía trên và dưới vết gãy. Ví dụ, nếu xương chân dưới bị gãy, nẹp nên kéo dài từ trên đầu gối đến quá mắt cá chân.
Hộp các-tông là lựa chọn lý tưởng để cố định chi dưới. Cắt hoặc xé các cạnh để vừa với vùng bị thương, đặt hộp dưới chân và cố định bằng băng keo hoặc dây. Gấp cạnh hộp ở phần dưới để hỗ trợ khớp xương và giảm đau. Không di chuyển chi dưới, hãy giữ nó ở vị trí thoải mái nhất.

Bọc nẹp bằng vật liệu mềm. Sử dụng quần áo, khăn, chăn hoặc gối để bọc nẹp, giúp giảm áp lực lên vùng bị thương. Cố định nẹp bằng dây thừng, thắt lưng hoặc dây giày. Đảm bảo nẹp được đặt cẩn thận để tránh gây thêm tổn thương.

Giảm sưng tấy. Nếu có đá lạnh hoặc túi chườm, hãy chườm lên vùng bị thương để giảm sưng. Trong trường hợp khẩn cấp, có thể sử dụng lon soda lạnh hoặc bất kỳ vật dụng lạnh nào có sẵn.