Cây lác (hay còn gọi là cây cói) mang trong mình vẻ đẹp thanh thoát và những giá trị hữu ích đặc biệt. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về cây lác, từ ý nghĩa, hình ảnh đến phương pháp trồng và chăm sóc tại nhà.

29/04/2025

Nội dung bài viết

Cây lác, thuộc loài cỏ dại dễ sống và không kén đất, nổi bật với khả năng sinh trưởng mạnh mẽ. Hãy cùng khám phá những đặc điểm, công dụng và cách trồng cây lác qua bài viết chi tiết dưới đây.

Cây lác, loài cỏ dại dễ trồng và không kén đất, từng phát triển mạnh mẽ từ các đầm lầy đến đồng ruộng. Ngày nay, với việc trồng cây lác, nhiều người dân miền Tây đã cải thiện cuộc sống. Cùng tìm hiểu thêm về loài cây này qua bài viết dưới đây.

Cây lác là gì? Cùng tìm hiểu về loài cây đặc biệt này.

Nguồn gốc và ý nghĩa của cây lác

Cây lác có nguồn gốc từ các khu vực nhiệt đới và được biết đến như một loài cây có khả năng thích nghi cao với nhiều môi trường khác nhau.

Cây lác (cây cói) mang tên khoa học Cyperus Malaccensis Lamk, thuộc họ Cyperaceae. Có ba loại chính của cây lác: lác hoa trắng, lác hoa nâu và lác ba cạnh.

Cây lác có nguồn gốc từ khu vực Đông Nam Á, sau đó dần mở rộng phạm vi phân bố sang các vùng Tây Á như Iraq, Ấn Độ, và phía Bắc kéo dài đến Nam Trung Quốc, còn phía Nam lan ra tới châu Úc và Indonesia.

Tại Việt Nam, cây lác được trồng rộng rãi ở 26 tỉnh, thành phố ven biển, với diện tích lên tới 12.869 ha, tạo nên một vùng trồng cây lác phát triển mạnh mẽ.

Lác hoa trắng và lác hoa nâu là hai loại chính được trồng tại ba vùng chính: Vùng đồng bằng Sông Hồng, Vùng duyên hải Bắc Trung Bộ và Vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Trong khi đó, lác ba cạnh ít được trồng hơn so với hai loại còn lại, chủ yếu xuất hiện ở những khu vực hạn chế.

Đặc điểm nổi bật của cây lác

Cây lác là loài cây lâu năm, thường sống ở các vùng đất ẩm ướt. Cấu tạo của cây lác có hai phần chính:

Phần dưới mặt đất: bao gồm rễ và thân ngầm.
Phần trên mặt đất: gồm thân khí sinh, lá, hoa, quả và hạt.

Cây lác thường sinh trưởng ở những khu vực đất ẩm ướt, nơi điều kiện môi trường thuận lợi cho sự phát triển của chúng.

Rễ cây mọc từ các đốt của thân ngầm, thân rễ phát triển lan rộng dưới đất và ăn sâu từ 0,5 - 1m. Rễ cây non có màu trắng, khi trưởng thành chuyển thành màu nâu hồng, và khi chết sẽ có màu đen.
Thân ngầm hình thành khi các nhánh hút dần già đi. Bộ phận này có vai trò quan trọng trong việc sinh sản của cây, vì nó có mắt có khả năng nảy mầm, đồng thời giúp tích trữ năng lượng nuôi dưỡng cây.
Thân cây đứng, cao từ 1 đến 2m, có tiết diện ngang hình tròn hoặc ba cạnh. Ruột cây đặc và xốp. Khi còn non, thân cây có màu xanh đậm bóng, khi già chuyển sang màu vàng nhạt. Thân cây lác hoa nâu thường lớn hơn lác hoa trắng, trong khi thân cây lác ba cạnh thấp hơn nhưng lại có kết cấu cứng và giòn hơn.
Lá cây lác có bẹ ôm lấy thân, từ gốc đến ngọn. Phiến lá dài, hẹp.

Hoa của cây lác thuộc loại hoa lưỡng tính, có thể tự thụ phấn nhờ vào gió.

Hoa lác lưỡng tính, thụ phấn chủ yếu nhờ vào gió. Hoa mọc thành bông nhỏ ở nách lá, có thể có màu trắng hoặc nâu.
Quả lác rất nhỏ. Hạt lác có khả năng nảy mầm nhưng thường không được sử dụng phổ biến để gieo trồng phát triển, vì hạt tách rời và không dính vào quả.

Cây lác mang lại nhiều giá trị và tác dụng tuyệt vời, đặc biệt trong ngành thủ công.

Ứng dụng trong sản xuất chiếu và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ

Lác là nguyên liệu chính trong việc dệt chiếu và sản xuất các mặt hàng thủ công mỹ nghệ. Nhờ bàn tay tài hoa của các nghệ nhân, cây lác mảnh mai đã trở thành nguồn cảm hứng cho hàng ngàn sản phẩm thủ công như túi xách, làn, dép, mũ,...

Cây lác được sử dụng rộng rãi trong việc tạo ra các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, mang lại vẻ đẹp độc đáo và giá trị sử dụng cao.

Chiếu lác được chế tạo từ những sợi lác đã được phơi khô, sau đó được dệt và kết nối bằng sợi đay. Để tăng thêm phần thẩm mỹ, người thợ thường nhuộm màu sợi lác hoặc trang trí chúng với các hoa văn đặc sắc, tạo nên những sản phẩm mang đậm dấu ấn nghệ thuật.

Cây lác cũng được sử dụng như một loại thuốc quý

Ngoài công dụng làm chiếu và các sản phẩm thủ công, cây lác còn được biết đến như một phương thuốc tự nhiên để điều trị các bệnh như phù thũng, đầy bụng, rối loạn tiêu hóa, và có thể giúp trẻ em biếng ăn, người gầy yếu, và hỗ trợ hệ tiết niệu.

Bộ phận sử dụng của cây lác là thân rễ và thân ngầm. Thân ngầm chứa 3,1% tanin, 0,7% flavonoid, 0,5% tinh dầu và 0,5% alkaloid, mang lại những tác dụng chữa bệnh hiệu quả.

Cây lác không chỉ có tác dụng chữa bệnh mà còn có ích trong việc bảo vệ đê điều và cải tạo đất mặn. Bên cạnh đó, lá lác còn có thể làm thức ăn cho gia súc, mang lại giá trị kinh tế cho người nông dân.

Với những lợi ích tuyệt vời như vậy, cây lác thật sự là một tài nguyên quý giá, không chỉ cho sức khỏe mà còn cho các hoạt động nông nghiệp và thủ công mỹ nghệ.

Hướng dẫn trồng và chăm sóc cây lác

Các bước trồng cây lác tại nhà

Chuẩn bị giống cây lác

Chọn ruộng lác chất lượng, bảo quản gốc cây từ 3 đến 5 năm để tách mống lác. Mầm lác nên có chiều cao từ 15 đến 30 cm và đường kính từ 3 đến 5 mm để đảm bảo sự phát triển tốt. Nếu bạn muốn nhân giống từ cây lác trưởng thành, hãy cắt ngắn mầm còn 30 cm và tách ra, trồng 2-3 mầm cho mỗi khóm. Sau khi tách mầm, nên tiến hành trồng ngay.

Nếu chưa chuẩn bị được đất trồng, bạn có thể bảo quản mầm lác trong bóng mát và giữ ẩm gốc trong khoảng từ 3 đến 5 ngày. Từ 1 sào mầm lác có thể cung cấp giống trồng cho khoảng 8 sào đất.

Cách làm đất trồng cây lác

Lựa chọn đất trồng có độ mặn từ 0,1 đến 0,2%, độ pH từ 6 đến 7, và độ sâu của lớp đất trên 50 cm. Lớp bùn dưới đất nên có độ sâu từ 30 đến 40 cm, tránh chọn đất có cát trắng. Chọn những chân ruộng có khả năng điều chỉnh nước dễ dàng, thuận tiện cho việc canh tác.

Các bước làm đất tơi nhuyễn và diệt cỏ dại hiệu quả:

Đầu tiên, bạn cần cày sâu khoảng 18-20cm, sau đó dùng bừa để làm vỡ đất. Tiếp theo, cho nước vào ruộng, giữ mực nước xăm xắp trong vài ngày để cỏ mọc lên, rồi lại bừa đất cho thật nhuyễn. Cuối cùng, ngập nước cao 20-25cm trong khoảng 7-10 ngày.

Tiếp theo, cày lại đất ở độ sâu 13-15cm và bừa cho đất mịn, giúp tiêu diệt cỏ dại. Sau đó, giữ mực nước ngập khoảng 10-15cm trong 7-10 ngày. Cuối cùng, rút nước và bừa lại để đất phẳng và chuẩn bị cho việc cấy.

Chuẩn bị làm cỏ trước khi cấy cây lác

Sử dụng thuốc trừ cỏ trước khi cấy lác từ 3 - 5 ngày. Làm cỏ bằng tay, thu gom cỏ dại lên bờ (không để cỏ lấp xuống bùn).
Tiến hành phun thuốc diệt cỏ tiền nảy mầm: Dùng thuốc Butanic hoặc Heco pha với 40 - 50ml/10l nước, phun đều cho 1 sào ruộng. Sau khi phun, giữ nước ở mức 3 - 5cm trong 4 - 5 ngày, tránh để mất nước làm nứt mặt ruộng, ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc.

Đào rãnh tưới và làm nhong cho ruộng lác

Trên mặt ruộng, bạn cần đào một rãnh nhỏ rộng khoảng 30cm và sâu 10 - 15cm. Ngoài ra, xung quanh ruộng nên làm nhong để thuận tiện cho việc tưới tiêu và giúp ngăn cản cỏ dại lây lan vào ruộng lúa.

Để đạt hiệu quả sản xuất cao trong quy mô lớn, việc trồng lác cần được thực hiện theo mô hình tập trung, với nhiều khu vực nhỏ được bao quanh bởi hệ thống đê, cống, kênh, và mương để thuận tiện cho việc điều chỉnh và tưới tiêu.

Chăm sóc cây lác đúng cách

Diệt cỏ

Sau khi trồng khoảng 20-30 ngày, cần tiến hành làm cỏ lần đầu. Sau đó, tùy vào mật độ cỏ mà thực hiện làm cỏ định kỳ, thường là mỗi tháng một lần. Để hạn chế sự phát triển của cỏ dại, bạn có thể dùng trấu để phủ lên mặt đất sau khi đã làm cỏ sạch sẽ. Sau khi thu hoạch, cần dọn sạch rác và làm cỏ ngay để đất luôn sạch sẽ.

Tưới tiêu cho cây lác

Trong giai đoạn đâm chồi và đẻ nhánh, cần giữ cho ruộng lác luôn đủ độ ẩm để đảm bảo cây phát triển khỏe mạnh, gốc trắng, và năng suất cao. Mực nước lý tưởng trong giai đoạn này là 4-5cm để lác đẻ nhánh tốt.

Khi cây lác bước vào thời kỳ vươn cao, mực nước cần duy trì ở mức 2-3cm để cây phát triển ổn định. Trong giai đoạn này, cây lác rất nhạy cảm với mặn, vì vậy nguồn nước tưới cần có độ mặn từ 0,08-0,25% để cây sinh trưởng mạnh mẽ.

Trong giai đoạn thu hoạch, nước cần được rút ra khỏi ruộng trước 10-15 ngày. Khi cây lác đã chín, cần duy trì độ ẩm để tránh việc lác bị rụng. Nếu chưa đến thời gian thu hoạch, mực nước trong ruộng cần giữ ở mức 3-5cm để cây phát triển ổn định.

Cách chăm sóc cây lác

Lưu ý khi trồng và chăm sóc cây lác

Cây lác cần được duy trì độ ẩm, tránh tình trạng ngập úng. Hạt giống cây lác thường khó nảy mầm và có thể mất từ một tháng trở lên mới nảy mầm. Ngay cả trong môi trường tự nhiên, cây lác không dễ dàng lan rộng từ hạt. Để cây phát triển mạnh, cần duy trì độ ẩm ổn định cho cây.
Nếu thân cây bị hư hỏng, cần phải cắt bỏ ngay. Bạn cũng có thể bón phân cho cây vào mùa xuân để thúc đẩy sự phát triển.
Cây lác thường gặp phải nấm gỉ sắt, một loại nấm gây hại làm mất màu của thân và lá cây.

Lưu ý khi trồng và chăm sóc cây lác

5 hình ảnh đẹp về cây lác

Thu hoạch cây lác

Quá trình phơi lác

Khung cảnh ruộng lác nhìn từ trên cao

Mùa thu hoạch lác tại làng chiếu

Những thông tin về đặc điểm và công dụng của cây lác mà Tripi muốn chia sẻ hy vọng sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại cây này. Chúc bạn tìm được nhiều điều thú vị qua bài viết này.

Hãy chọn mua các sản phẩm xịt phòng và sáp thơm chất lượng tại Tripi:

Tripi

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi