Hướng dẫn lái xe mô tô côn tay cho người mới bắt đầu

28/02/2025

Nội dung bài viết

Tại Việt Nam, xe mô tô được chia thành ba loại chính: côn tay, số và tay ga. Bài viết này tập trung vào kỹ năng lái xe côn tay, một trải nghiệm đầy thú vị và thử thách. Đảm bảo an toàn luôn là ưu tiên hàng đầu, đồng thời trang bị đầy đủ đồ bảo hộ phù hợp với loại xe bạn sử dụng. Người mới bắt đầu nên tham gia các khóa học lái xe an toàn để trang bị kỹ năng cần thiết, từ đó trở thành những tay lái chuyên nghiệp.

Các bước thực hiện

Chuẩn bị đồ bảo hộ phù hợp

Đội mũ bảo hiểm. Mũ bảo hiểm là thiết bị quan trọng nhất khi điều khiển xe mô tô, giúp bảo vệ đầu khỏi chấn thương trong trường hợp tai nạn. Mũ phải vừa vặn để đảm bảo hiệu quả bảo vệ tối ưu. Mỗi người nên sở hữu một chiếc mũ riêng phù hợp với kích thước đầu của mình.

Chọn mũ bảo hiểm đạt chuẩn an toàn như DOT (Bộ Giao thông Hoa Kỳ) hoặc ECE (Ủy ban Kinh tế Châu Âu). Những tiêu chuẩn này đã được kiểm nghiệm nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông. Một số người ưa chuộng mũ Snell do tính năng an toàn vượt trội, được thử nghiệm ở tốc độ cao và điều kiện khắc nghiệt.
Để xác định kích cỡ phù hợp, bạn có thể đo chu vi đầu bằng thước dây mềm, cách chân mày khoảng 13 mm. So sánh số đo với bảng kích cỡ của từng thương hiệu, vì mỗi nhãn hiệu có quy chuẩn riêng.
Khi thử mũ, hãy đảm bảo khung mắt nằm ngay trên chân mày và khoảng cách giữa đầu và mũ chỉ vừa một ngón tay. Nếu mũ đúng kích cỡ nhưng không thoải mái, hãy cân nhắc chọn mẫu khác. Mũ full-face hoặc loại có thể tháo lắp mang lại sự bảo vệ tối ưu.

Mặc áo khoác bảo hộ. Áo khoác dành cho xe mô tô không chỉ bảo vệ phần thân mà còn che chắn các cơ quan nội tạng trong trường hợp xảy ra tai nạn. Chất liệu áo có thể làm từ da hoặc vật liệu tổng hợp như Kevlar, được thiết kế để hấp thụ lực tác động. Áo khoác có dấu CE (Certified European) đảm bảo đạt tiêu chuẩn an toàn của châu Âu.

Chọn áo vừa vặn, cho phép cánh tay cử động linh hoạt. Xem xét điều kiện thời tiết khi lái xe để chọn áo có trọng lượng và tính năng phù hợp. Ví dụ, áo khoác mùa hè thường có nhiều khóa kéo và lỗ thông gió để tăng sự thoáng mát.
Nếu chọn áo da, hãy đảm bảo đó là loại chuyên dụng cho mô tô, vì áo da thông thường không đủ khả năng bảo vệ.
Ngoài an toàn, áo khoác còn giúp chống lại các yếu tố bên ngoài như nắng, gió, mưa và lạnh, mang lại sự thoải mái và làm chuyến đi thêm phần thú vị.

Mang giày bốt, găng tay và trang bị bảo hộ khác. Những phụ kiện này không chỉ đảm bảo an toàn mà còn tăng sự thoải mái khi lái xe. Giày bốt bảo vệ chân và mắt cá, găng tay che chắn đôi tay, và quần chuyên dụng bảo vệ hông và chân.

Giày bốt mô tô nên che phủ mắt cá, có đế chống trượt và mũi giày bằng kim loại. Để kiểm tra độ bền, hãy xoắn thử giày. Đôi giày càng khó uốn thì khả năng bảo vệ càng cao.
Găng tay giúp giảm chấn thương từ côn trùng hoặc mảnh vụn, đồng thời giữ ấm ngón tay. Chọn loại găng tay linh hoạt, có dây đai cố định quanh cổ tay để tránh tuột trong tai nạn. Găng tay Kevlar là lựa chọn lý tưởng vì độ bền và tính thẩm mỹ.
Quần jean thông thường dễ rách trong tai nạn. Thay vào đó, hãy chọn quần làm từ chất liệu tương tự áo khoác, được thiết kế để chịu lực tốt hơn.

Học cách điều khiển xe mô tô

Tham gia khóa học lái xe an toàn. Khóa học sẽ trang bị cho bạn kỹ năng lái xe và kiến thức an toàn cần thiết. Đối với người mới bắt đầu, lớp học cơ bản là bước đầu tiên và cũng là yêu cầu bắt buộc để thi bằng lái tại Việt Nam.

Người chưa có kinh nghiệm nên tham gia khóa đào tạo cơ bản. Kiểm tra tại Sở Giao thông vận tải địa phương hoặc các trung tâm tư nhân để tìm khóa học phù hợp.
Nhiều khóa học cung cấp xe tập nếu bạn chưa có. Bạn sẽ được hướng dẫn cách vận hành và các nguyên tắc an toàn cơ bản.
Khóa học thường kết hợp lý thuyết và thực hành, kết thúc bằng bài thi để nhận chứng chỉ.

Làm quen với các bộ phận điều khiển. Trước khi lái, hãy hiểu rõ cách vận hành cơ bản để tránh nguy hiểm.

Tay côn nằm ở ghi đông bên trái, dùng để ngắt ly hợp khi sang số.
Cần số ở chân trái, dùng để vào số hoặc trả số khi bóp tay côn.
Tay ga ở ghi đông bên phải, dùng để tăng tốc. Thắng tay, dùng để hãm bánh trước, cũng nằm ở tay nắm bên phải.
Cần đạp ở chân phải dùng để hãm bánh sau.
Nguyên tắc chung: bên trái điều khiển số, bên phải kiểm soát gia tốc và thắng xe.

Lên xe đúng cách. Để bắt đầu, hãy tiếp cận xe từ phía bên trái. Cầm chắc ghi đông bên trái và bước chân phải qua yên xe, đảm bảo chân trụ vững chắc trên mặt đất.

Trước khi khởi động, hãy ngồi lên xe và làm quen với các tính năng điều khiển. Nắm chặt tay lái, cảm nhận tay côn và tay thắng để đảm bảo bạn có thể điều khiển chúng một cách thoải mái. Khuỷu tay nên hơi cong, và các ngón tay phải dễ dàng tiếp cận các công tắc.
Đảm bảo bạn có thể chống chân xuống đất một cách dễ dàng và cảm nhận được trọng lượng của xe. Bạn cũng cần thao tác bộ số mà không cần nhấc chân khỏi bàn đạp.

Làm quen với tay côn. Tay côn là bộ phận quan trọng để sang số. Khi bóp côn, bạn ngắt kết nối giữa động cơ và hệ thống truyền động, đưa xe về số 0 (số “N”) để chuẩn bị sang số.

Hãy coi tay côn như một công tắc, nhưng thay vì bật/tắt đột ngột, bạn cần bóp và nhả côn một cách nhịp nhàng để tránh làm xe tắt máy.
Khi khởi động, bóp côn và đưa xe về số 1 bằng cách đạp cần số. Bạn có thể cần đạp vài lần để chắc chắn xe đã vào số 1.
Hầu hết xe mô tô có cơ chế sang số “1 xuống, 5 lên”, thường là 1-N-2-3-4. Khi sang số, hãy quan sát đèn báo số trên đồng hồ.
Khi lái xe, luôn bóp côn trước khi sang số, đồng thời giảm ga để tránh xe bị giật. Sau đó, nhả côn từ từ và tăng ga để duy trì sự truyền động mượt mà.

Khởi động động cơ. Kéo tay côn và xác định vị trí công tắc chống trộm (nếu có), thường là một nút màu đỏ trên tay cầm bên phải. Đẩy công tắc xuống vị trí “on”. Hầu hết xe hiện đại không cần đạp cần khởi động, nhưng xe đời cũ có thể yêu cầu thao tác này.

Bật chìa khóa sang vị trí “ignition” và kiểm tra đèn, đồng hồ để đảm bảo chúng hoạt động bình thường.
Đưa xe về số “N” bằng cách nhấn xuống để về số 1 rồi móc nhẹ cần số lên. Kiểm tra đèn báo “N” trên đồng hồ.
Nhấn giữ nút “Start” bằng ngón cái tay phải để khởi động xe. Nút này thường có biểu tượng mũi tên hình tròn với tia sét ở giữa.
Để động cơ nổ khoảng 45 giây để làm nóng máy, giúp xe vận hành trơn tru hơn.

Thử nhích xe bằng chân. Bắt đầu với một chân chống trên mặt đất phía trước. Từ từ nhả tay côn cho đến khi xe bắt đầu di chuyển nhẹ.

Chỉ sử dụng tay côn để đẩy xe di chuyển về phía trước, đồng thời dùng chân để giữ thăng bằng.
Lặp lại kỹ thuật này cho đến khi bạn có thể giữ thăng bằng mà không cần chống chân xuống đất. Đây là bước quan trọng để làm quen với cảm giác thăng bằng của xe.

Làm chủ việc điều khiển xe mô tô côn tay

Bắt đầu vận hành xe. Sau khi động cơ đã khởi động và làm nóng, bạn có thể bắt đầu di chuyển. Vào số 1 và từ từ nhả tay côn kết hợp với lên ga nhẹ.

Đảm bảo chống xe đã được gác lên.
Nhả tay côn từ từ cho đến khi xe bắt đầu lăn bánh.
Vặn nhẹ ga để tránh xe bị tắt máy khi nhả côn.
Sau khi xe di chuyển, tăng ga nhẹ và đặt chân lên bàn đạp.
Giữ xe chạy thẳng. Khi nhả côn và tăng ga nhẹ để tăng tốc, tiếp tục điều khiển xe thẳng. Khi muốn dừng, bóp côn và nhẹ nhàng sử dụng phanh trước và phanh sau. Chống chân trái xuống đất để giữ thăng bằng khi dừng. Sau khi dừng hẳn, đặt chân phải xuống đất.

Thực hành sang số. Khi đã quen với việc chạy thẳng, hãy tập trung vào việc sang số. Cảm nhận "vùng ma sát" - khoảng kháng cự khi ly hợp tiếp xúc, cho phép truyền động từ động cơ đến bánh sau. Sang số cần được thực hiện tuần tự, dù là tăng hay giảm số. Lắng nghe động cơ để biết thời điểm sang số phù hợp.

Khi khởi động, đưa xe về số 1. Bạn sẽ biết mình đã vào số 1 khi không thể đạp cần số xuống thêm hoặc nghe tiếng “cạch”.
Nhả côn từ từ cho đến khi xe di chuyển. Nếu muốn tăng tốc, vặn nhẹ ga trong khi nhả côn.
Để vào số 2, bóp côn, giảm ga và móc cần số lên một cách dứt khoát để bỏ qua số “N”. Kiểm tra đèn báo số “N” đã tắt. Nhả côn và tăng ga. Lặp lại quy trình này cho các số cao hơn.
Sau số 2, không cần móc cần số quá mạnh vì bạn đã vượt qua số “N”.
Để giảm số, giảm ga nhẹ, đạp phanh nhẹ, bóp côn và đạp cần số. Sau đó, nhả côn từ từ.
Khi thành thạo, bạn có thể giảm từ số 2 về số 0, sau đó tiếp tục giảm về số 1.

Thực hành quay đầu xe. Giống như xe đạp, xe máy có thể quay đầu khi đạt tốc độ khoảng 16 km/h bằng cách đánh lái ngược. Đẩy ghi đông về hướng bạn muốn rẽ và nhìn thẳng về phía đó.

Khi bắt đầu quay đầu, giảm tốc độ. Tránh phanh trong lúc quay đầu. Giảm ga và rà phanh trước khi vào cua.
Giữ đầu thẳng và nhìn về hướng rẽ. Đẩy ghi đông về phía bạn muốn rẽ và từ từ tăng ga để duy trì động lượng.
Khi chạy chậm, nghiêng đầu để nhìn về cuối khúc cua. Xe sẽ nghiêng theo hướng bạn nhìn. Tập trung vào một điểm ở cuối cua và đừng nhìn xuống đất hoặc ngoái lại phía sau.
Đẩy ghi đông về hướng rẽ. Nếu rẽ trái, đẩy ghi đông bên phải ra xa bạn. Nghiêng theo xe và tăng ga nhẹ. Khi hoàn thành cua, giữ ga ổn định và để xe tự cân bằng.

Thực hành giảm tốc và dừng xe. Sau khi thành thạo khởi động, sang số và quay đầu, bạn cần học cách giảm tốc và dừng xe an toàn. Phanh trước nằm ở tay phải, phanh sau ở chân phải. Nguyên tắc chung là sử dụng phanh trước trước, sau đó mới dùng phanh sau.

Khi dừng, bóp phanh trước trước, sau đó rà phanh sau cho đến khi xe dừng hẳn.
Khi chạy chậm, nhớ giảm số. Bạn không cần phải về số 1 ngay lập tức mà có thể giảm về số 2 trước khi dừng.
Bóp côn khi phanh và giảm số.
Sử dụng cả phanh trước và sau khi giảm tốc. Đảm bảo không tăng ga trong lúc phanh.
Tăng áp lực phanh từ từ, tránh phanh gấp để không làm xe mất cân bằng.
Sau khi dừng, giữ phanh và chống chân xuống đất, bắt đầu bằng chân trái rồi đến chân phải.

Lời khuyên hữu ích

Tìm một người có kinh nghiệm lái xe để hướng dẫn bạn. Họ sẽ chia sẻ những mẹo và kỹ thuật cần thiết.
Luôn trang bị đầy đủ đồ bảo hộ: mũ bảo hiểm, găng tay, kính bảo vệ và giày cao cổ. Hãy nhớ: "An toàn là trên hết".
Làm quen với xe mô tô của bạn. Đảm bảo bạn biết vị trí và cách sử dụng các bộ phận điều khiển mà không cần nhìn xuống. Điều này rất quan trọng để giữ tập trung khi lái xe.
Tìm một khóa học lái xe an toàn trong khu vực. Chi phí thường từ 350.000 đồng trở lên, tùy thuộc vào năm học. Khóa học sẽ giúp bạn làm quen với xe máy một cách an toàn và có thể nhận được ưu đãi bảo hiểm sau khi hoàn thành.
Chọn một không gian rộng rãi để thực hành. Bãi đỗ xe trường học vào buổi tối là lựa chọn lý tưởng.
Khi mới tập lái, tránh những khu vực đông đúc. Sử dụng vật hình chóp để tập luyện các bài tập như chạy vòng số 8 hoặc dừng xe.
Di chuyển chậm và cẩn thận trong khu vực có nhiều phương tiện.

Cảnh báo quan trọng

Không lái xe khi đang sử dụng chất kích thích hoặc rượu bia.
Không bao giờ lái xe mà không mặc đồ bảo hộ.
Hầu hết người lái xe máy đều có nguy cơ gặp tai nạn. Lái xe là hoạt động nguy hiểm và có thể dẫn đến chấn thương nghiêm trọng. Luôn tuân thủ các kỹ thuật an toàn.