Hướng dẫn nuôi bướm

Chuẩn bị hộp nuôi thông thoáng. Hộp nuôi sâu bướm có thể mua ở các cửa hàng thú cưng, cửa hàng chuyên dụng, hoặc dễ dàng tìm thấy qua mạng. Bạn cũng có thể tự chế từ những vật dụng có sẵn trong nhà. Lý tưởng nhất, hộp nên được làm từ dây lưới để sâu bướm có thể bám vào. Bể cá hay bình 4 lít cũng là lựa chọn khả thi, miễn sao có lưới đậy. Bạn cũng có thể dùng mảnh vải thưa và buộc chặt bằng dây cao su ở miệng bình.

• Không nên dùng nắp bình đã đục lỗ, vì chúng không đảm bảo đủ thoáng khí, và các gờ sắc nhọn quanh lỗ có thể làm tổn thương những chú sâu mỏng manh.
• Nếu sâu bướm phát triển thành nhộng trong đất, bạn nên cho một lớp đất và cỏ dày khoảng 5 cm ở đáy hộp. Nếu không, chỉ cần lớp giấy báo hay khăn giấy là đủ.

Khám phá sâu bướm trên cây. Thay vì tiêu diệt, bạn hãy tìm hiểu và mang sâu bướm về nuôi, giúp chúng phát triển thành những cánh bướm tuyệt đẹp. Mùa bướm thường bắt đầu từ cuối xuân đến hè, tùy vào từng vùng miền. Nếu chưa biết nơi nào có sâu bướm, bạn có thể tham khảo các sách thực địa để nhận diện loại cây yêu thích của chúng. Ví dụ, "Chỉ dẫn Ban đầu về Sâu bướm" của Peterson hoặc các tài liệu trực tuyến khác. Hãy cẩn trọng không bắt phải những loài quý hiếm để tránh phạm pháp. Mỗi loài bướm có sở thích riêng về cây chủ. Một số cây chủ phổ biến gồm:

• Cây bông tai - Bướm Chúa
• An tức hương - Bướm Đuôi Nhạn
• Paw-Paw - Bướm Cọp Vằn, Bướm Phượng Phương Đông
• Kế - Bướm Vẽ
• Mùi tây, thì là – Bướm Phượng Đen
• Anh đào – Bướm Đêm, Bướm Ngày, Bướm Limenitis Arthemis
• Nếu không phải mùa sâu bướm hoặc không có thời gian tìm kiếm, bạn có thể mua từ các nhà cung cấp. Chúng ta sẽ thảo luận chi tiết hơn ở phần cuối bài viết.

Lôi kéo sâu bám vào que. Dùng một cành nhỏ (tốt nhất là cùng loại với cây chủ) hoặc một vật tương tự. Cẩn thận vì sâu bướm rất dễ chết nếu rơi xuống, dù chỉ là từ độ cao nhỏ.

• Tránh bắt sâu bằng tay vì ba lý do: việc chuyển sâu sẽ khó khăn hơn (chúng bám rất chắc và có thể bị thương khi bạn cố gạt chúng khỏi tay), vi khuẩn trên tay có thể gây nhiễm trùng, và một số loài sâu bướm có thể có độc (xem phần Cảnh báo).
• Đặt cành có sâu vào hộp, vì cành này sẽ là nơi sâu nghỉ ngơi khi trở thành nhộng.

Trở lại cây chủ nơi bạn tìm thấy sâu bướm. Cắt một cành nhỏ với lá cây, hầu hết đó sẽ là cây chủ (thức ăn của sâu). Đảm bảo bạn đã biết thức ăn yêu thích của sâu bướm trước khi cho chúng ăn. Một số loài, như Bướm Chúa, chỉ ăn một loại cây duy nhất (bông tai), trong khi những loài khác có thể ăn nhiều loại cây. Tuy nhiên, nếu không thích, chúng sẽ nhịn đói cho đến chết.

• Trường hợp không chắc chắn, bạn có thể tham khảo sách thực địa hoặc lấy lá cây chủ ngoài tự nhiên; dù sao, sâu bướm cũng thích có nhiều sự lựa chọn.

Thêm lá vào hộp. Trước khi cho lá vào, hãy kiểm tra kỹ để loại bỏ côn trùng hoặc nhện, vì chúng có thể làm tổn thương và giết chết sâu bướm. Đừng quên thay lá mỗi ngày vì sâu không ăn lá khô hoặc cũ. Để lá tươi lâu hơn, bạn có thể cắm chúng vào những ống hoa có nước. Tránh dùng đĩa, bình hay hũ đựng lá vì sâu có thể bị rơi vào đó và chết đuối.

• Khi sâu bướm đang bám vào lá cần thay, đừng cố gắng kéo chúng ra, vì chúng bám rất chặt và có thể bị thương. Thay vào đó, hãy đặt cành mới vào và để chúng tự di chuyển sang đó.

Đặt hộp ở ngoài trời. Tìm một nơi kín đáo, bảo vệ khỏi ánh nắng trực tiếp và tránh xa sự quấy rầy từ người hay động vật, những yếu tố có thể gây cản trở sự phát triển của sâu bướm. Nếu bạn sống ở khu vực khô ráo, thi thoảng hãy phun sương cho hộp nuôi vì sâu bướm ưa môi trường ẩm ướt. Tuy nhiên, đừng phun quá nhiều vì điều này có thể gây ra nấm mốc.

• Nếu muốn tăng độ ẩm, bạn có thể bọc một lớp nhựa sạch hoặc giấy bóng kính quanh hộp. Cách này rất hữu ích cho các loài như bướm vẽ và bướm ngày, giúp chúng phát triển tốt hơn.

Kiểm tra sâu bướm mỗi ngày. Làm sạch phân ấu trùng và bất kỳ dấu hiệu nấm mốc nào. Cố gắng không làm phiền chúng, đặc biệt khi chúng đang trong trạng thái ngủ hay chuyển màu, vì đây có thể là dấu hiệu của quá trình lột xác. Cung cấp thức ăn tươi và theo dõi sự chuyển biến của sâu, từ đó chúng sẽ tiến hóa thành nhộng hoặc kén.

• Đừng chạm vào nhộng. Giai đoạn này, chúng không cần thức ăn hay nước mà chỉ cần không khí ẩm nhẹ.
• Sâu bướm thải ra rất nhiều phân, vì vậy bạn nên lót báo dưới đáy để dễ dàng làm sạch. Nếu phân ấu trùng tích tụ, có thể gây bệnh và làm chết sâu bướm.

Quan sát hành vi của sâu bướm. Khi thấy sâu bướm bắt đầu thay đổi màu sắc hoặc có dấu hiệu lừ đừ, chúng có thể đang chuẩn bị lột xác hoặc chuyển thành nhộng. Trong giai đoạn này, chúng rất dễ bị tổn thương, vì vậy đừng chạm vào hay làm xáo trộn môi trường của chúng. Bạn cũng sẽ nhận thấy chúng bắt đầu cuộn lại.

• Nếu sâu bướm có dấu hiệu bệnh tật, hãy nhanh chóng loại bỏ con chết để không ảnh hưởng đến các con khác.

Đảm bảo nhộng được treo ở vị trí thoáng mát. Đặt nhộng ở nơi rộng rãi trong hộp để bướm có đủ không gian khi thoát khỏi vỏ và giang cánh. Điều này rất quan trọng để giúp bướm phát triển đầy đủ và có thể bay khi ra đời. Nếu không có đủ không gian, bướm có thể bị rơi và không thể sống sót.

• Nếu cần di chuyển nhộng, hãy rất nhẹ nhàng và chậm rãi, tránh làm hại chúng. Nếu nhộng bị rơi, bạn có thể gắn đầu nhộng vào một mảnh giấy bằng keo nóng đã làm nguội và đặt mảnh giấy vào hộp để nhộng có thể thoát xác an toàn.

Hãy kiên nhẫn. Thời gian bướm hay ngài thoát xác có thể khác nhau, tùy thuộc vào loài. Nếu bạn có thể nhận diện chính xác màu sắc và đặc điểm của sâu bướm, hãy tìm hiểu thêm qua sách vở hoặc tài liệu trực tuyến. Ví dụ, Bướm Chúa có thể cần từ 9 đến 14 ngày để từ nhộng chuyển thành bướm, trong khi một số loài khác có thể duy trì trạng thái nhộng qua mùa đông và chỉ thoát xác vào mùa xuân.

• Trong suốt giai đoạn này, bạn chỉ cần phun sương nhẹ lên hộp nuôi như thường lệ. Sâu không cần thức ăn hay nước, chỉ cần môi trường ổn định để phát triển.
• Sự chuyển màu của nhộng là dấu hiệu của quá trình thay đổi. Khi nhộng bắt đầu thay đổi, thời điểm thoát xác sẽ đến gần. Nếu bạn muốn chứng kiến cảnh này, hãy kiên nhẫn ở lại vì nó sẽ diễn ra rất nhanh chóng.
• Nhưng nếu nhộng chuyển màu đen, có thể là dấu hiệu của việc chết. Bạn có thể kiểm tra nhộng bằng cách uốn cong nó, nếu không có phản ứng, rất có thể nó đã chết.

Sẵn sàng cung cấp thức ăn cho bướm vừa thoát xác. Sau khi thoát xác, bướm sẽ không ăn ngay mà cần thời gian để bơm chất lỏng vào cánh và chờ chúng khô. Sau khi cánh đã khô, bạn có thể thả bướm vào vườn và chúng sẽ tìm kiếm hoa có mật. Đôi khi, chúng cũng uống từ các dụng cụ đựng thức ăn của chim ruồi. Một số loài bướm thích ăn trái cây chín. Vì vậy, hãy đảm bảo khu vườn của bạn đã sẵn sàng.

• Đừng lo lắng nếu đó là ngài thay vì bướm. Ngài tuy có ít màu sắc hơn, nhưng vẫn sở hữu họa tiết đẹp và kỳ lạ, rất đáng để bạn chiêm ngưỡng. Dù chỉ có một màu, chúng vẫn mang vẻ đẹp riêng biệt.

Quan sát bướm trong vài giờ. Khi cánh bướm đã khô, bạn có thể nhẹ nhàng đặt ngón tay dưới chân bướm và thường chúng sẽ nhảy lên tay bạn. Đưa bướm ra ngoài và đặt chúng lên một đóa hoa để chụp những bức ảnh đẹp. Tuy một số loài bướm chỉ sống trong một ngày, nhưng mỗi khoảnh khắc ấy đều rất quý giá.

• Bướm cần không gian tự do để phát triển thật sự. Cách duy nhất để giữ bướm lâu dài là tạo ra một khu vườn rộng rãi để chúng có thể tự do bay lượn. Đừng quên rằng nhiều loài bướm có tính di trú, vì vậy hãy để chúng ra đi khi chúng muốn.

Ngắm nhìn bướm tự do bay lượn. Một số loài bướm chỉ sống vài ngày, một số thì ở lại vài tuần hoặc di trú. Dù sao, hãy vui mừng vì bạn đã thành công trong việc nuôi bướm và đừng quên chờ đợi những lứa tiếp theo.

• Với các loài như Bướm đêm Luna, Bướm đêm Cecropia hay Bướm đêm Polyphemus, bạn không cần phải lo lắng về việc cho chúng ăn vì chúng không có hệ tiêu hóa. Chúng là những sinh vật kỳ diệu không cần thức ăn như các loài bướm khác.

Hãy cân nhắc việc bắt một cô bướm trưởng thành. Hầu hết những con bướm cái trong tự nhiên đã qua giai đoạn giao phối và có thể đẻ trứng. Nếu bạn may mắn bắt được một con, bạn có thể tạo điều kiện cho bướm đẻ trứng.

• Để dụ bướm đẻ trứng, hãy đặt chúng vào lồng, cho một chai nước và một nhánh cây chủ gần nguồn ánh sáng (mặt trời là lý tưởng). Điều này sẽ khuyến khích bướm đẻ trứng. Bạn cũng có thể để bướm trong môi trường tối và mát mẻ một vài ngày để giúp chúng làm quen với nơi ở mới.
• Ngài lại dễ nuôi hơn nhiều so với bướm. Nếu bạn bắt được một con ngài trưởng thành, chỉ cần cho ngài vào túi giấy lớn, gấp lại và để đó vài ngày. Ngài sẽ tự đẻ trứng trong túi. Sau đó, hãy di chuyển trứng vào hộp mới một cách nhẹ nhàng mà không chạm vào chúng.

Tìm đến trang trại bướm chúa. Vì sự yêu mến đặc biệt đối với Bướm Chúa, nhiều trang trại đã ra đời để cung cấp sâu bướm chúa, chẳng hạn như Monarch Watch. Những sinh vật này sẽ được vận chuyển tận nơi mà không gây tổn thương cho chúng.

• Điểm hạn chế duy nhất của phương pháp này là bạn vẫn cần tìm nguồn thức ăn cho chúng, ví dụ như cây bông tai. Nếu không có cây bông tai trong khu vực của bạn, bạn sẽ cần đặt hàng hoặc tự trồng để đảm bảo bướm chúa có thể phát triển khỏe mạnh.

Mua sâu bướm từ nhà cung cấp. Đôi khi bạn không thể tìm thấy sâu bướm trong vườn, hoặc đó không phải là thời điểm thích hợp trong năm (thời gian này thay đổi tùy vào khu vực). Chính vì lý do này mà các "nhà cung cấp sâu bướm" ra đời, để đáp ứng nhu cầu của những người muốn nuôi bướm. Các công ty này thường có nhiều loại để bạn lựa chọn, và bạn sẽ biết chính xác loài bướm mình sẽ nuôi. Ví dụ, Bướm Vẽ là loài dễ nuôi nhất, bạn chỉ cần tạo môi trường sống phù hợp cho chúng.

• Dù vậy, phương pháp này không thể mang lại sự thú vị như việc tự mình đi tìm và xác định cây chủ mà sâu bướm yêu thích. Nếu có thể, hãy dành thời gian khám phá vườn của mình trước khi quyết định mua từ trang trại.