Tết Hàn Thực là một ngày lễ đặc biệt trong năm, diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch, nhằm thể hiện lòng biết ơn và tưởng nhớ đối với tổ tiên. Vậy Tết Hàn Thực 2025 sẽ được tổ chức vào ngày 31 tháng 3.

28/04/2025

Nội dung bài viết

Tết Hàn Thực là dịp quan trọng đối với người dân Việt Nam. Hãy cùng Tripi khám phá ý nghĩa sâu sắc của ngày Tết này và những giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc Việt.

Để hiểu rõ hơn về các hoạt động đặc sắc và ý nghĩa sâu xa của Tết Hàn Thực, cũng như những nét văn hóa đặc trưng của người Việt, đừng bỏ lỡ bài viết này.

Tết Hàn Thực là gì?

Tết Hàn Thực, hay còn gọi là Tết Bánh trôi - bánh chay ("hàn thực" có nghĩa là "thức ăn lạnh"), được tổ chức vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch. Lễ hội này không chỉ phổ biến ở Trung Quốc mà còn được người Việt Nam giữ gìn và phát huy.

Tết Hàn Thực là một ngày lễ truyền thống của Việt Nam, với tên gọi trong tiếng Trung là "hàn thực - 寒食" (thức ăn lạnh). Vào ngày này, mọi người thường nặn bánh trôi, bánh chay để dâng lên tổ tiên vào mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm.

Ngày lễ này ở Việt Nam bắt nguồn từ một phong tục cổ xưa của người Trung Quốc, được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Nguồn gốc của phong tục này gắn liền với câu chuyện lịch sử về vua Tấn Văn Công và hiền sĩ Giới Tử Thôi trong thời kỳ Xuân Thu.

Tết Hàn Thực là một ngày lễ truyền thống đặc biệt trong văn hóa Việt Nam, mang đậm ý nghĩa tưởng nhớ và tôn vinh tổ tiên.

Giới Tử Thôi đã theo vua Tấn Văn Công trong suốt mười chín năm gian khó, cùng nhau trải qua bao thử thách, vượt qua gian nan. Sau khi vua giành lại được ngôi vương, ông phong thưởng cho những người có công. Tuy nhiên, ông lại quên mất Giới Tử Thôi, một người không hề oán giận mà chỉ nghĩ rằng đó là điều mình nên làm.

Vì không màng danh lợi, Giới Tử Thôi rút lui về quê, đưa mẹ vào núi Điền Sơn để sống ẩn dật. Tấn Văn Công nhớ ra, tìm kiếm ông nhưng Giới Tử Thôi không chịu quay lại nhận thưởng. Thậm chí, khi Tấn Văn Công ra lệnh đốt rừng để ép ông quay lại, ông quyết tâm không thay đổi, dẫn đến cái chết thương tâm của cả hai mẹ con trong đám cháy.

Vua Tấn Văn Công đau lòng vì sự hy sinh của Giới Tử Thôi, quyết định lập miếu thờ và ban lệnh cho dân gian phải kiêng đốt lửa trong ba ngày, chỉ ăn đồ nguội, để tưởng niệm lòng trung thành và sự hi sinh của ông.

Tết Hàn Thực 2025 sẽ diễn ra vào ngày nào?

Vào năm 2025, Tết Hàn Thực sẽ được tổ chức vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch, tức ngày thứ hai, 31 tháng 3 dương lịch.

Tết Hàn Thực năm 2025 sẽ diễn ra vào ngày 31 tháng 3 theo dương lịch.

Lịch sử và ý nghĩa Tết Hàn Thực

Câu chuyện gắn liền với Tết Hàn Thực

Tết Hàn Thực ra đời từ câu chuyện bi thương về Giới Tử Thôi, một người anh hùng trong thời Xuân Thu. Vào thời điểm loạn lạc, vua Tấn Văn Công đã phải sống lưu vong và được Giới Tử Thôi giúp đỡ giành lại ngôi vị. Nhưng sau khi chiến thắng, vua đã quên ơn, không phong thưởng cho người đã giúp mình. Giới Tử Thôi không một lời oán trách, nhưng vua sau đó hối hận, tìm kiếm ông để tạ ơn, song đã muộn. Giới Tử Thôi đã từ chối nhận thưởng và sống ẩn dật, cuối cùng qua đời trong một vụ cháy rừng vào ngày 3 tháng 3 âm lịch. Từ đó, dân gian đã lấy ngày này để tưởng nhớ ông, cấm lửa trong ba ngày và chỉ ăn thức ăn nguội.

Điển tích Tết Hàn Thực

Dù vua đã hạ lệnh đốt rừng để ép Giới Tử Thôi ra mặt, ông vẫn kiên quyết không xuất hiện. Giới Tử Thôi và mẹ đã qua đời trong ngọn lửa dữ dội vào ngày 3 tháng 3 âm lịch. Cái chết của ông khiến nhà vua vô cùng đau lòng và ăn năn. Để tỏ lòng kính trọng, vua đã cho lập miếu thờ và ra lệnh cho dân chúng kiêng lửa trong ba ngày, đồng thời chỉ ăn những món ăn nguội, nhắc nhớ công ơn của ông.

Ý nghĩa sâu sắc của Tết Hàn Thực

Tết Hàn Thực, khi du nhập vào Việt Nam, đã hòa quyện với Tết bánh trôi, bánh chay, tạo thành một phần không thể thiếu trong văn hóa của người Việt. Đây không chỉ là dịp để nhớ về cội nguồn, tổ tiên mà còn là cơ hội để mỗi người bày tỏ lòng biết ơn đối với những người đã khuất. Tết Hàn Thực không chỉ là ngày lễ, mà còn là dịp để con cháu bày tỏ sự hiếu thảo và ghi nhớ công lao của các thế hệ đi trước.

Vào dịp Tết Hàn Thực, mọi người trong gia đình thường quây quần bên mâm cơm đầm ấm, cùng nhau chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để dâng lễ Phật, cúng gia tiên, thể hiện lòng hiếu thảo. Nhiều gia đình còn cúng thần hoàng để bày tỏ sự thành kính và mong ước may mắn cho năm mới.

Mâm cúng trong Tết Hàn Thực không thể thiếu những vật phẩm như nhang, hoa, quả tươi và trầu cau. Đặc biệt, gia chủ nên chọn những loại quả không có gai góc để tránh gây ra sự không thuận lợi trong lễ cúng. Trên bàn thờ, ngoài những vật phẩm này, một ly nước sạch cũng cần được dâng lên, tượng trưng cho sự trong sạch và thanh tịnh của gia đình trong ngày lễ.

Mâm cúng Tết Hàn Thực không thể thiếu món bánh trôi, bánh chay. Các gia đình thường dâng từ ba đến năm đĩa bánh trôi, cùng ba bát bánh chay lên bàn thờ, cầu mong một năm an lành và may mắn cho tất cả mọi người.

Truyền thống Tết Hàn Thực tại Việt Nam

Phong tục ăn bánh trôi, bánh chay

Bánh trôi và bánh chay là những món ăn đặc trưng trong dịp Tết Hàn Thực của người Việt. Bánh trôi còn được gọi là “bánh Hàn Thực”, là biểu tượng cho sự sum vầy và đủ đầy của gia đình trong ngày lễ trọng đại này.

Phong tục ăn bánh trôi, bánh chay trong Tết Hàn Thực được cho là bắt đầu từ triều đại nhà Lê Trung Hưng (1533 - 1789). Các nghiên cứu của nhà nghiên cứu Trần Quang Dực và các ghi chép trong văn hóa dân gian cho thấy Tết Hàn Thực đã có từ rất lâu, với câu nói của Lê Quý Đôn: "Tục nước ta trọng nhất bánh trôi nước, mỗi năm cứ ngày mồng 3 tháng 3 thì làm bánh ấy”, minh chứng cho sự trường tồn của phong tục này.

Bánh trôi nước và bánh chay không chỉ là những món ăn phổ biến trong ngày Tết mà còn là biểu tượng của những giá trị tốt đẹp, là chất chứa tinh hoa văn hóa và bản sắc dân tộc Việt.

Hình ảnh bánh trôi nước trong Tết Hàn Thực luôn gợi lên một sự ấm cúng, đoàn tụ, và chứa đựng trong đó bao la ý nghĩa văn hóa truyền thống.

Cả bánh trôi và bánh chay đều được chế biến từ bột gạo, mang đậm dấu ấn của nền văn minh lúa nước. Bánh trôi và bánh chay tròn trịa, trắng muốt như hình ảnh nhắc nhớ về huyền thoại "mẹ Âu Cơ và bọc trăm trứng".

Chiếc bánh chay tròn trĩnh bên cạnh nhau như những viên ngọc, luôn gợi nhắc về hình ảnh linh thiêng của mẹ Âu Cơ và bọc trăm trứng, tượng trưng cho khởi nguồn của dân tộc Việt.

Ý nghĩa sâu sắc của bánh trôi và bánh chay trong ngày Tết Hàn Thực

Bánh trôi và bánh chay, được làm từ bột gạo nếp, không chỉ là món ăn đặc trưng mà còn chứa đựng văn hóa lúa nước của người Việt Nam, mang nét tương đồng với bánh chưng, bánh giầy, những biểu tượng truyền thống của dân tộc.

Bánh trôi, bánh chay có hình dáng tròn đầy, tượng trưng cho lời dạy "uống nước nhớ nguồn". Bánh trôi biểu trưng cho 50 người con theo mẹ Âu Cơ xuống biển, còn bánh chay là hình ảnh của 50 người con theo cha Lạc Long Quân lên rừng, xây dựng cuộc sống mới đầy ấm no và hạnh phúc.

Hương vị truyền thống của bánh cuốn

Tục lệ thưởng thức bánh cuốn ngày Tết Hàn thực

Bánh cuốn, bên cạnh các món như bánh trôi, bánh chay vào dịp Tết Hàn thực, luôn được coi là món ăn mang đậm nét văn hóa. Lịch sử ghi chép cho thấy, phong tục ăn bánh cuốn trong dịp Tết này đã có từ thời nhà Trần và tiếp tục được duy trì cho đến tận ngày nay.

Những món cúng trong Tết Hàn thực

Trong ngày Tết Hàn thực, vào mùng 3 tháng 3 âm lịch, mỗi gia đình thường chuẩn bị những mâm lễ đầy đủ để dâng cúng gia tiên và Phật, với các món chính như: Bánh trôi, bánh chay, trầu cau, nhang, hoa tươi và trái cây. Mâm lễ cúng thường có số lẻ để mang lại may mắn, vì vậy bánh trôi, bánh chay được chuẩn bị theo số 3 hoặc 5 bát.

Ngày Tết Hàn thực không chỉ là dịp để thưởng thức các món ăn truyền thống mà còn là cơ hội để chúng ta tưởng nhớ tổ tiên qua những mâm cúng tươm tất. Phần cúng này không thể thiếu bánh trôi, bánh chay, những món ăn mang đậm sắc thái văn hóa và tín ngưỡng dân gian.

Những thắc mắc về ngày Tết Hàn thực

Những điều cần kiêng kỵ trong Tết Hàn thực

Tết Hàn thực nên kiêng những gì để tránh điều không may?

Bên cạnh các nghi thức cúng lễ, Tết Hàn thực cũng có những điều cần tránh để bảo vệ sự bình an cho gia đình, bao gồm những kiêng kỵ quan trọng sau đây:

Kiêng cúng bánh trôi có nhiều màu sắc: Tết Hàn thực là dịp lễ gia tiên, lễ Phật, cần sự thanh tịnh, giản dị. Vì thế, bánh trôi chỉ nên cúng với màu trắng tự nhiên, tránh các màu sắc sặc sỡ.
Kiêng thay đổi chỗ ở: Theo truyền thống, linh hồn người quá cố thường quây quần bên gia đình, vì vậy việc chuyển nhà vào ngày Tết Hàn thực có thể gây xáo trộn, mang lại điều không may.
Kiêng trưng bày hoa quả có gai, vị đắng: Việc này tượng trưng cho sự tránh né tai họa, xui rủi và giúp cuộc sống trở nên êm ấm, không gặp phải khó khăn hay đắng cay.
Kiêng cúng hoa ly, hoa sứ, hoa vạn thọ: Những loài hoa này mang hàm ý không tốt, có thể mang lại vận xui cho gia đình trong năm mới.

So sánh Tết Hàn thực và Tết Thanh minh

Tết Hàn thực và Tết Thanh minh, tuy trùng vào một thời điểm, nhưng lại mang những ý nghĩa khác biệt mà ít ai để ý. Mặc dù nhiều người thường lầm tưởng chúng là một, nhưng mỗi dịp lễ đều có sự riêng biệt trong văn hóa và tín ngưỡng.

Sự trùng hợp ngày giữa Tết Hàn thực và Tết Thanh minh khiến nhiều người dễ nhầm lẫn. Tuy nhiên, chúng mang những bản sắc và giá trị văn hóa khác nhau, mỗi ngày lễ đều có một mục đích và ý nghĩa riêng biệt.

Vào dịp Tết Hàn thực, mỗi gia đình chuẩn bị những mâm cỗ dâng cúng ông bà tổ tiên, lễ Phật như một biểu tượng của lòng thành kính và biết ơn. Cùng nhau quây quần, thưởng thức bánh trôi, bánh chay, cầu mong sự an lành và may mắn sẽ đến với mọi người.

Trong khi đó, Tết Thanh Minh là thời gian để con cháu viếng thăm, tảo mộ, và chăm sóc mộ phần tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn và nhớ thương đối với những người đã khuất. Tết Hàn thực diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch hằng năm, trong khi Tết Thanh Minh lại thay đổi theo năm và chỉ rơi vào một ngày trong tháng 3 âm lịch.

Tết Hàn thực là lễ hội của người Việt hay Trung Quốc?

Tết Hàn thực, dù có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng ở Việt Nam, ngày lễ này đã mang trong mình những đặc trưng độc đáo. Đây là dịp để tưởng nhớ tổ tiên và hòa mình vào không khí đoàn viên với những món ăn truyền thống đầy ý nghĩa.

Tết Hàn thực của Việt Nam và Trung Quốc đều có chung nguồn gốc, nhưng khi du nhập vào văn hóa Việt, phong tục này đã được điều chỉnh và thay đổi, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống dân gian. Tết Hàn thực ở Việt Nam kết hợp với lễ Tết bánh trôi, bánh chay vào tháng 3 âm lịch và trở thành dịp để mọi người sum vầy, không kiêng cữ như trong truyền thống của Trung Quốc. Vì thế, Tết Hàn thực ở Việt Nam là một nét văn hóa đặc sắc và riêng biệt.

Tết Hàn thực ở Việt Nam khác biệt thế nào so với Trung Quốc?

Mặc dù Tết Hàn thực có chung xuất phát điểm với Trung Quốc, nhưng ở Việt Nam, lễ hội này đã được hòa nhập với các phong tục và đặc trưng văn hóa riêng, tạo nên những nét đặc sắc như lễ cúng tổ tiên, mâm bánh trôi, bánh chay, và không có sự kiêng cữ với lửa như trong phong tục Trung Quốc.

Vào dịp Tết Hàn thực, người Trung Quốc có phong tục đặc biệt, trong đó kiêng sử dụng lửa và chỉ ăn những món nguội lạnh. Họ tham gia vào các hoạt động truyền thống như viếng mộ, chọi gà, đánh đu, và đua thuyền, kéo dài suốt ba ngày để tôn vinh tổ tiên và cầu mong may mắn.

Tại Việt Nam, người dân đón Tết Hàn thực với mâm cỗ cúng bánh trôi, bánh chay dâng lên ông bà tổ tiên và lễ Phật. Điều đặc biệt là, ở Việt Nam không có tục kiêng dùng lửa hay ăn thức ăn nguội lạnh, tạo nên sự khác biệt rõ rệt với phong tục của Trung Quốc.

Tripi đã chia sẻ với bạn những thông tin hữu ích về Tết Hàn thực và ý nghĩa sâu sắc của ngày lễ này đối với người Việt. Hãy tìm hiểu thêm để khám phá những điều thú vị về Tết Hàn thực nhé.

Khám phá và chọn mua những loại trái cây tươi ngon tại Tripi:

Hãy tham khảo những kinh nghiệm tuyệt vời từ Tripi để có thêm thông tin bổ ích cho cuộc sống hàng ngày

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi