Tiểu hồi hương là gì? Tác dụng và cách sử dụng hiệu quả tiểu hồi hương

18/05/2025

Nội dung bài viết

Bạn đang băn khoăn tiểu hồi hương là gì, có lợi ích ra sao và cách dùng như thế nào? Hãy cùng Tripi khám phá trong bài viết sau.

Tiểu hồi hương là loại cây thân thảo được ứng dụng rộng rãi trong Đông y và Tây y nhờ chứa nhiều vitamin và dưỡng chất quý giá. Vậy tiểu hồi hương là gì, công dụng và cách dùng ra sao? Cùng tìm hiểu ngay nhé.

Tiểu hồi hương là gì?

Cây tiểu hồi hương

Cây tiểu hồi hương, tên khoa học Fructus Foeniculi, còn gọi là hồi, cốc hương hay hạt rau thì là, thuộc họ Hoa tán (Apiaceae).

Đặc điểm nổi bật

Tiểu hồi hương là cây thân thảo cao từ 0,6 đến 2 mét, sống lâu năm. Thân cây có các đốm nhăn, những rãnh màu xanh cùng chùm rễ chắc khỏe. Lá tiểu hồi mọc so le, với bẹ lá phát triển và các phiến lá hình lông chim xẻ đều.

Hoa tiểu hồi mang sắc vàng tươi, tập trung ở đầu cành hoặc nách lá. Quả có hình thon dài, hơi cong, mỗi bên nổi 5 gân hội tụ ở hai đầu. Quả chín chuyển từ xanh sang nâu đậm, tỏa hương thơm đặc trưng. Mùa hoa thường rơi vào tháng 6-7, còn tháng 10 là lúc quả tiểu hồi chín rộ nhất.

Xuất xứ và vùng phân bố

Tiểu hồi hương có nguồn gốc từ Trung Quốc, tập trung tại các tỉnh Cam Túc, Nội Mông, Sơn Tây và Liêu Ninh. Loại tiểu hồi hương thơm nhẹ được ưa chuộng và trồng nhiều tại Ý, Pháp, trong khi tiểu hồi vị đắng được gieo trồng ở Đông Âu, Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ.

Tại Việt Nam, tiểu hồi hương hiếm khi được trồng đại trà, chỉ xuất hiện tại vùng núi Tây Bắc, Đông Bắc với khí hậu mát mẻ. Do đó, phần lớn tiểu hồi dùng ở nước ta đều nhập khẩu từ Trung Quốc hoặc thay thế bằng đại hồi.

Dược liệu từ tiểu hồi hương

Quả tiểu hồi hương sau khi được sơ chế có màu nâu vàng đặc trưng, tỏa hương thơm quyến rũ và dễ nhận biết.

Quả hồi là bộ phận chính được dùng làm thuốc, trong khi rễ và lá tiểu hồi cũng có giá trị dược liệu nhưng ít phổ biến hơn.

Khi quả chuyển từ xanh sang nâu, người ta sẽ phơi ở nơi thoáng khí để quả chín đều. Những quả ngả nâu sẫm sẽ được thu hái và buộc thành từng bó gọn gàng.

Quá trình chế biến quả hồi gồm hai bước chính: sơ chế và bào chế. Trong đó, sơ chế thường dùng chày để đập vỏ, lấy phần ruột bên trong quả.

Để bào chế, quả hồi sau khi bóc vỏ được ngâm với nước muối pha loãng (tỷ lệ 10kg dược liệu với 200g muối). Khi muối thấm đều, hỗn hợp được nấu lửa nhỏ đến khi quả ngả sang màu vàng là đạt chuẩn.

Tiểu hồi hương cần được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát để giữ nguyên hương vị và chất lượng dược liệu.

Thành phần hóa học

Tiểu hồi chứa nhiều vitamin quan trọng và các hoạt chất bổ dưỡng thiết yếu cho sức khỏe.

Nghiên cứu khoa học chỉ ra tiểu hồi hương chứa từ 50-60% anethol, estragol, cùng các cacbua tecpen và xeton tecpen như fenchone, có khả năng kháng khuẩn và chống viêm hiệu quả.

Ngoài ra, tiểu hồi còn giàu vitamin A, B6, B8 cùng các khoáng chất như natri, magie,... Đặc biệt, rễ cây chứa khoảng 0.3% chất béo tự nhiên, còn tinh dầu quả chiếm từ 2-6% trọng lượng toàn quả.

Tác dụng vật lý

Tiểu hồi hương được dùng chuyên trị các bệnh liên quan đến thận, vị và tỳ.

Với vị đắng cay, tính ôn, tiểu hồi được quy vào kinh Vị, Tỳ, Thận. Đông y dùng tiểu hồi để ấm can, ôn thận, giảm đau, trừ lạnh, điều hòa khí và kích thích tiêu hóa, thích hợp chữa đau sườn, sa tinh hoàn, buồn nôn, thận hư, ăn kém.

Dược lý hiện đại chứng minh tinh dầu tiểu hồi giúp tăng tiết dịch vị dạ dày, kích thích trung tiện và tăng nhu động ruột, đồng thời giảm đau bụng và làm dịu các cơn co thắt ruột.

Công dụng và liều dùng của tiểu hồi hương

Tiểu hồi hương sở hữu nhiều công dụng quý trong điều trị bệnh lý.

Theo nghiên cứu y học, tiểu hồi hương được ứng dụng rộng rãi trong cả Đông và Tây y với các lợi ích nổi bật sau:

Hỗ trợ giảm đầy bụng, cải thiện chứng khó tiêu.

Điều trị sổ mũi, hen suyễn và làm loãng đờm hiệu quả.

Tăng cường lợi tiểu, kích thích ngon miệng và giúp tăng cân an toàn.

Giúp cải thiện tình trạng khó ngủ, mất ngủ kéo dài.

Hỗ trợ điều trị và phòng ngừa táo bón.

Tiểu hồi đặc biệt hữu ích cho phụ nữ sau sinh, giúp tăng sữa và điều hòa kinh nguyệt chậm.

Tiểu hồi còn hỗ trợ tăng cường sinh lý, nhất là ở giai đoạn mãn dục của nam giới.

Bên cạnh đó, tiểu hồi được ứng dụng trong chế tạo hương liệu, sản xuất rượu vang và nước hoa nhờ hương thơm đặc sắc.

Liều dùng khuyến nghị

Tiểu hồi thường dùng dưới dạng sắc thuốc, bột mịn hoặc tán bột làm hoàn; liều lượng mỗi ngày nên duy trì từ 3 đến 8 gram.

Các bài thuốc từ tiểu hồi hương

Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ tiểu hồi hương theo chia sẻ của TS. Nguyễn Đức Quang trên chuyên trang Sức khoẻ & Đời sống:

Tiểu hồi hương được sử dụng rộng rãi trong nhiều bài thuốc chữa bệnh quý giá.

Bài thuốc điều trị sán khí

Bài thuốc 1
Nguyên liệu: Lệ chi hạch (sao đen) và tiểu hồi với lượng bằng nhau.
Thực hiện: Sao đen và tiểu hồi rồi tán thành bột mịn, trộn đều, hòa cùng rượu ấm để uống.
Liều dùng: Mỗi loại 4 - 6g/ngày.

Bài thuốc 2
Nguyên liệu: Ô dược, rễ ý dĩ và đinh hương 50g; tiểu hồi 20g; lệ chi hạch và quất hạch mỗi loại 10g.
Thực hiện: Tán mịn tất cả nguyên liệu, trộn với mật để làm hoàn (3g/hoàn).
Liều dùng: ½ - 1 hoàn mỗi lần, dùng 3 lần/ngày.

Bài thuốc trị bạch đới do hàn

Nguyên liệu: Can khương 6g, tiểu hồi 10g.
Thực hiện: Sắc cùng nước đường nâu, uống hết trong ngày.

Bài thuốc chữa sốt rét ác tính

Nguyên liệu: Hạt tiểu hồi hương tươi.
Thực hiện: Giã nát, vắt lấy nước cốt uống trực tiếp hoặc sắc lấy nước uống.

Bài thuốc điều trị chậm kinh

Nguyên liệu: Ba kích 12g, tiểu hồi 6g, đương quy 15g, ngải diệp 10g, quế chi 10g, bạch thược 10g, ngưu tất 10g, hoàng kỳ 30g, kỷ tử 15g, gừng nướng 6g, xuyên khung 8g, thục địa 10g.
Thực hiện: Sắc với 1 lít nước đến khi còn 600ml.
Uống 200ml mỗi lần, dùng hết trong ngày.
Liều dùng: Duy trì liên tục 10 – 15 ngày sau kỳ kinh.

Bài thuốc trị âm nang tích thủy

Nguyên liệu: Muối ăn 3g và tiểu hồi 10g.
Thực hiện: Rang tiểu hồi và muối trên lửa đến vàng, tán mịn.
Dùng cùng chả trứng vịt và uống rượu gạo.
Liều dùng: Ăn liên tục 4 ngày, nghỉ 2 ngày, rồi lặp lại.

Bài thuốc chữa đau bụng do thận hư suy

Nguyên liệu: Một cái bầu dục lợn và 4g bột tiểu hồi.
Thực hiện: Nhồi bột tiểu hồi vào bầu dục, nướng chín.
Liều dùng: Ăn mỗi ngày 1 cái, duy trì trong 7 ngày liên tiếp.

Bài thuốc trị đau nhức dưới sườn

Nguyên liệu: 20g chỉ xác sao và 40g tiểu hồi sao vàng.
Thực hiện: Tán nhuyễn các vị thuốc, dùng cùng rượu và thêm chút muối.
Liều dùng: Dùng 2 lần mỗi ngày, mỗi lần 8g.

Bài thuốc bổ thận, tráng dương

Nguyên liệu: 2 quả cật dê, 15g đỗ trọng, 10g đậu đen và 8g tiểu hồi hương.
Thực hiện: Cật dê rửa sạch, cắt nhỏ. Các dược liệu bỏ vào túi vải, cùng cật dê nấu 40–60 phút, nêm gia vị vừa ăn.

Bài thuốc chữa tinh hoàn sa đau

Bài thuốc 1
Nguyên liệu: 2g lệ chi hạch, 8g mộc qua, 6g phá cố chỉ, 20g tỳ giải, 6g hồi hương, 2g mộc hương, 3g ngô thù du, 2g sa nhân.
Thực hiện: Sắc với 1 chén rượu, uống lúc còn ấm.

Bài thuốc 2
Nguyên liệu: 4g tiểu hồi hương, 12g xuyên luyện tử, 6g mộc hương, 6g ngô thù.
Thực hiện: Sắc với 1 lít nước đến khi còn 600ml.
Liều dùng: Uống đều đặn hàng ngày.

Bài thuốc điều trị thoát vị bẹn ở trẻ nhỏ

Nguyên liệu: Lệ chi hạch và quýt hạch mỗi loại 10g, dĩ nhân căn 50g, tiểu hồi 20g, đinh hương và ô dược mỗi thứ 5g.
Thực hiện: Tán mịn các dược liệu rồi trộn với mật tạo thành hoàn 3g/viên.
Liều dùng: Dùng ½ đến 1 hoàn mỗi lần, ngày 3 lần.

Bài thuốc trị đầy bụng, chướng hơi, kém ăn và nôn ói

Nguyên liệu: 20g gừng tươi và 6g tiểu hồi.
Thực hiện: Rang gừng cùng tiểu hồi đến khi vàng rồi tán mịn, chia thành hoàn.
Liều dùng: Uống với nước, 2 lần mỗi ngày.

Lưu ý quan trọng khi dùng tiểu hồi hương

Tiểu hồi hương không phù hợp cho một số đối tượng đặc biệt.

Tránh dùng tiểu hồi hương cho người âm hư hỏa vượng hoặc đang gặp chứng nhiệt.

Cần cẩn trọng không nhầm lẫn tiểu hồi với hồi Nhật Bản – một loại hồi có chứa độc tố nguy hiểm.

Hồi hương có thể làm suy giảm hiệu quả của các thuốc tránh thai chứa estrogen, vì vậy hãy phối hợp thêm các biện pháp ngừa thai khác khi sử dụng.

Các bài thuốc từ tiểu hồi có khả năng giảm tác dụng của thuốc chứa estrogen như Estradiol, Ethinyl estradiol và các loại tương tự.

Tiểu hồi không thích hợp dùng cho trẻ dưới 12 tuổi, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú.

Người dị ứng với các loại cây thuộc họ như thì là, cần tây, mùi tây nên tránh dùng tiểu hồi hương.

Giá cả và địa chỉ mua tiểu hồi hương uy tín

Trên thị trường hiện nay, nhiều nơi bán tiểu hồi không rõ nguồn gốc, dễ mua phải hàng kém chất lượng. Để đảm bảo, bạn nên lựa chọn mua tại các siêu thị, tiệm thuốc Đông y hoặc hệ thống cửa hàng Tripi trên toàn quốc.

Giá tham khảo hiện nay: dao động từ 150.000 đến 200.000 đồng mỗi kilogram.

Tham khảo nguồn tin: Vinmec

Tripi - Địa chỉ tin cậy cung cấp sản phẩm chất lượng.

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi