10 Khái Niệm Chứng Khoán Cốt Lõi Dành Cho Nhà Đầu Tư Mới

Hàng năm, các công ty thường phân phối một phần lợi nhuận cho cổ đông dưới dạng cổ tức. Thông thường được chi trả bằng tiền mặt, nhưng nhiều doanh nghiệp lựa chọn hình thức trả bằng cổ phiếu để tái đầu tư và mở rộng hoạt động kinh doanh.

Khi nghe tin VN-INDEX đạt 540 điểm vào 31/12/2021, nhiều người thắc mắc về ý nghĩa thực sự của con số này. Hiểu đơn giản, chỉ số này phản ánh sự phát triển của toàn thị trường: từ mốc 100 điểm ban đầu (năm đầu thành lập), VN-INDEX được tính bằng cách so sánh tổng vốn hóa hiện tại (giá trị tất cả công ty niêm yết) với tổng vốn hóa năm gốc, rồi nhân 100. Đây chính là tấm gương phản chiếu sự thịnh vượng của nền kinh tế.

Cổ phiếu ưu đãi (Preferred Stock) là loại chứng khoán đặc biệt mang lại cho nhà đầu tư những đặc quyền vượt trội so với cổ phiếu thường. Người sở hữu không chỉ trở thành cổ đông chính thức mà còn được hưởng nhiều ưu đãi về cổ tức và quyền biểu quyết.

Thị trường hiện phân loại cổ phiếu ưu đãi thành 4 nhóm chính:

• Cổ phiếu ưu đãi cổ tức: Đảm bảo mức chi trả cổ tức cố định cao hơn cổ phiếu thường, bất chấp biến động kinh doanh của doanh nghiệp.
• Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại: Cho phép nhà đầu tư yêu cầu hoàn vốn theo điều kiện đã định, nhưng không có quyền tham gia quản trị công ty.
• Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết: Trao quyền biểu quyết mạnh mẽ với số phiếu vượt trội so với cổ phiếu phổ thông.
• Các loại ưu đãi đặc biệt: Theo quy định riêng của từng doanh nghiệp trong điều lệ công ty.

Chỉ số P/B (Price-to-Book ratio) là công cụ so sánh giữa giá thị trường và giá trị sổ sách của cổ phiếu. Khi P/B < 1, cổ phiếu đang bị định giá thấp hơn giá trị thực tế trên sổ sách. Ngược lại, P/B > 1 cho thấy thị trường đang đánh giá cao cổ phiếu đó. Mặc dù không phải là chỉ số chính trong định giá, P/B vẫn là thông số tham khảo quan trọng giúp nhà đầu tư nhận diện những cổ phiếu có tiềm năng bị định giá thấp.

Sàn OTC (Over-The-Counter) là thị trường chứng khoán song hành, nơi các công ty chưa niêm yết có thể giao dịch thông qua cơ chế thỏa thuận giá. Ở đây tồn tại hai nhóm chính: nhà tạo lập thị trường (mua bán chênh lệch) và công ty môi giới (hưởng hoa hồng). Đây chính là cầu nối quan trọng giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận nguồn vốn đầu tư trước khi chính thức lên sàn.

ROA (Return on Assets) là chỉ số tài chính quan trọng, phản ánh khả năng biến tài sản thành lợi nhuận của doanh nghiệp. Chỉ số này như tấm gương phản chiếu năng lực quản lý và sử dụng tài sản, giúp nhà đầu tư đánh giá hiệu quả hoạt động của công ty.

Công thức tính: ROA = (Lợi nhuận sau thuế / Tổng tài sản) × 100%

Tính thanh khoản là yếu tố sống còn trong thế giới tài chính, thể hiện khả năng chuyển đổi tài sản thành tiền mặt một cách nhanh chóng mà không làm ảnh hưởng đáng kể đến giá trị. Một tài sản có tính thanh khoản cao như chứng khoán blue-chip sẽ giúp nhà đầu tư chủ động hơn trong mọi tình huống thị trường.

Chỉ số P/E (Price to Earnings) là công cụ đắc lực giúp nhà đầu tư đánh giá mối quan hệ giữa giá thị trường và lợi nhuận mỗi cổ phiếu. Công thức tính: P/E = Giá cổ phiếu / EPS (Lợi nhuận mỗi cổ phần).

P/E thấp báo hiệu:

• Cổ phiếu đang bị thị trường đánh giá thấp
• Doanh nghiệp tiềm ẩn rủi ro tài chính
• Lợi nhuận đột biến từ hoạt động bất thường
• Đỉnh chu kỳ kinh doanh của ngành

P/E cao thường thể hiện:

• Thị trường kỳ vọng cao vào tăng trưởng tương lai
• Lợi thế cạnh tranh bền vững của doanh nghiệp
• Giai đoạn tạm lắng trong chu kỳ kinh doanh
• Vị thế dẫn đầu ngành với tiềm năng mở rộng

Bán khống (Short Selling) là chiến lược đầu tư tinh vi, cho phép nhà giao dịch hưởng lợi từ xu hướng giảm giá của thị trường. Khi dự đoán một cổ phiếu, chỉ số hay hàng hóa sẽ giảm giá, nhà đầu tư có thể mở vị thế bán mà không cần sở hữu tài sản cơ sở. Đây vừa là công cụ đầu cơ lợi hại, vừa là phương án phòng ngừa rủi ro hiệu quả cho danh mục đầu tư hiện có.

Trong giao dịch CFD, nhà đầu tư có thể tận dụng bán khống để đa dạng hóa chiến lược, đồng thời giảm thiểu rủi ro khi thị trường biến động. Tuy nhiên, đây là chiến lược đòi hỏi kinh nghiệm và khả năng phân tích thị trường nhạy bén.

Cổ phiếu quỹ là những cổ phần do chính công ty phát hành mua lại từ thị trường. Khác với cổ phiếu thường, chúng không được tính vào lượng cổ phiếu lưu hành. Doanh nghiệp thường sử dụng chiến lược này khi cổ phiếu bị định giá thấp hơn giá trị thực, hoặc để điều chỉnh cơ cấu vốn. Về bản chất, đây là hình thức công ty thu hẹp quy mô vốn chủ sở hữu bằng cách dùng chính nguồn lực tài chính của mình để mua lại cổ phần.

Ví dụ: Khi công ty A thấy cổ phiếu của mình giao dịch dưới giá trị nội tại, họ có thể dùng lợi nhuận kinh doanh hoặc vốn điều lệ để mua lại. Những cổ phiếu này sau khi trở thành cổ phiếu quỹ sẽ không còn quyền biểu quyết hay nhận cổ tức, nhưng có thể được tái sử dụng cho các mục đích chiến lược sau này.