10 Sự thật kỳ thú về Albert Einstein - Thiên tài vật lý vĩ đại

Ít ai biết rằng, tình yêu vật lý của Einstein được khơi nguồn từ một chiếc la bàn giản dị. Năm lên 5 tuổi, khi phải nằm liệt giường vì trận ốm nặng, cậu bé Einstein đã được cha tặng một chiếc la bàn như món quà an ủi. Những ngày dưỡng bệnh, cậu say mê quan sát kim nam châm luôn chỉ hướng Bắc một cách thần kỳ. Sự vận hành bí ẩn đó đã đánh thức trí tò mò thiên tài, trở thành tia lửa đầu tiên thắp lên ngọn lửa đam mê khoa học trong cậu bé sau này làm thay đổi nền vật lý thế giới.

Albert Einstein (1879-1955), thiên tài vật lý người Đức, được cả nhân loại tôn vinh nhưng lại là người chồng khó tính trong mắt người vợ đầu Mileva Marić. Ông đặt ra hàng loạt quy tắc hà khắc: bà phải chuẩn bị đủ 3 bữa/ngày, im lặng khi ông yêu cầu, và không được mong đợi sự âu yếm. Cuộc hôn nhân bắt đầu năm 1903 khi Einstein 24 tuổi và Mileva 28 tuổi, khởi đầu bằng sự đồng điệu về khoa học nhưng dần tan vỡ khi ông dành trọn đam mê cho nghiên cứu, đến mức người đời ví von ông 'cưới công việc' hơn là cưới vợ.

Dù chia sẻ đam mê khoa học với vợ đầu Mileva, Einstein lại phản bội bằng mối tình với Elsa - người em họ có quan hệ huyết thống phức tạp (cả hai bên nội ngoại đều là anh em ruột). Mối quan hệ này nảy sinh ngay trong thời kỳ hôn nhân đầu, và đến năm 1919, ông chính thức ly hôn để kết hôn với Elsa, gây nhiều tranh cãi trong giới học thuật lúc bấy giờ.

Năm 1952, khi Tổng thống Israel Chaim Weizmann qua đời, cả chính phủ Israel đồng lòng đề cử Einstein - niềm tự hào của dân tộc Do Thái - kế nhiệm. Trong bức thư từ chối đầy tâm huyết gửi Đại sứ Abba Eban, vị thiên tài 73 tuổi khiêm tốn viết: "Suốt đời tôi dành cho khoa học, không đủ năng lực lãnh đạo quốc gia". Ông bày tỏ nguyện vọng về một Israel hòa hợp với các nước Ả Rập láng giềng, đồng thời mong tìm được người kế nhiệm xứng đáng - minh chứng cho tầm nhìn nhân văn vượt thời đại của ông.

Ngày 18/4/1955 đánh dấu sự ra đi của Albert Einstein ở tuổi 76 tại Princeton. Theo di nguyện, lễ tang được tổ chức kín đáo với sự tham dự của nhiếp ảnh gia Ralph Morse từ tạp chí Life - những bức ảnh cuối cùng về thiên tài chỉ được công bố sau 60 năm. Bác sĩ Thomas Harvey đã bí mật lấy não Einstein để nghiên cứu, một hành động gây tranh cãi khiến ông mất việc. Trong 50 năm sau đó, bộ não vĩ đại này đồng hành cùng Harvey như một báu vật khoa học, trước khi được trao trả cho bệnh viện Princeton năm 2005. Đến nay, bí ẩn về cấu trúc não đặc biệt tạo nên trí tuệ phi thường của Einstein vẫn là câu hỏi lớn với giới khoa học.

Thuở nhỏ, Einstein bị coi là đứa trẻ chậm phát triển, thậm chí có giáo viên tiên đoán ông "sẽ chẳng làm nên trò trống gì". Cậu bé Einstein luôn đặt những câu hỏi kỳ lạ khiến thầy cô bối rối, và thích tư duy bằng hình ảnh thay vì học thuộc lòng. Sự khác biệt ấy khiến cậu bị bạn bè chế giễu, dần trở nên cô độc. May mắn thay, người mẹ đã giúp Einstein nhận ra giá trị của sự khác biệt. Càng lớn, cậu càng bất mãn với nền giáo dục cứng nhắc, thậm chí từng ném ghế vào gia sư. Bước ngoặt đến khi cha cậu dạy toán cao cấp - những con số và logic đã đánh thức thiên tài trong cậu bé 10 tuổi.

Trái với nhận thức hiện đại về tác hại của thuốc lá, Einstein là người nghiện tẩu thuốc nặng. Ông coi việc hút tẩu là nghi thức giúp tĩnh tâm và duy trì tư duy khách quan. Thậm chí ông còn nhặt mẩu thuốc hút dở trên đường để tái sử dụng. Ở thời của Einstein, mối liên hệ giữa thuốc lá và bệnh tật chưa được biết đến - phải đến 7 năm sau khi ông qua đời, y học mới công bố những cảnh báo này. Điều thú vị là nghiên cứu trên 20.000 thanh thiếu niên Mỹ cho thấy những người thông minh thường hút thuốc nhiều hơn, dù điều này không đúng với dân số Anh.

Khi chào đời ngày 14/3/1879 tại Đức, Einstein đã khiến các bác sĩ kinh ngạc với chiếc đầu to bất thường và hơi biến dạng, gây khó khăn trong ca sinh. Ngoại hình kỳ lạ khiến nhiều người dự đoán cậu bé sẽ chậm phát triển. Gia đình Einstein ban đầu vô cùng lo lắng, nhưng chỉ vài tuần sau, hình dáng đầu của cậu đã trở lại bình thường. Điều trớ trêu là chính chiếc đầu "dị dạng" ấy sau này lại chứa đựng bộ não vĩ đại nhất thế kỷ XX.

Thời thơ ấu, Einstein khiến gia đình lo lắng khi mãi đến 4 tuổi mới biết nói, kèm theo biểu hiện tự kỷ. Cha mẹ ông đã phải đưa con đến gặp bác sĩ nhiều lần. Chính Einstein từng kể lại: "Bố mẹ tôi lo lắng đến mức phải tìm đến bác sĩ. Khi đó tôi chắc chắn đã hơn 3 tuổi". Thú vị là nhà kinh tế Thomas Sowell sau này đã đặt ra thuật ngữ "Hội chứng Einstein" để chỉ những thiên tài có xuất phát điểm chậm nói - minh chứng rằng khả năng ngôn ngữ không quyết định trí thông minh.

Trong số những điều kỳ quặc của thiên tài, việc không bao giờ đeo tất có lẽ là nổi tiếng nhất. Trong thư gửi người vợ tương lai Elsa, ông giải thích: "Khi còn trẻ, tôi nhận thấy ngón chân cái luôn làm thủng tất. Thế là tôi bỏ hẳn". Thậm chí khi không tìm thấy dép, ông sẵn sàng đi giày xỏ quai của vợ. Dù chưa có nghiên cứu cụ thể về ảnh hưởng của việc không đi tất, nhưng các nhà khoa học nhận thấy trang phục thoải mái thường đi kèm với kết quả kiểm tra tư duy trừu tượng kém hơn - một nghịch lý thú vị với trường hợp Einstein.