10 Tuyệt Phẩm Thơ Không Thể Bỏ Qua Của Nguyễn Quang Thiều

Chiếc xe xanh sau cơn mưa
Lặng lẽ đến trước khi tôi chào đời

Cậu bé băng qua bình minh
Dưới thác ánh sáng rực rỡ
Kiêu hãnh hơn cả chồi non
Chưa chạm tới miền bóng tối

Chiếc xe như một đoá hoa biếc
Cậu bé chẳng hay biết
Cát đằng lững lờ trưa hè
Trôi theo hơi thở dịu dàng nhất trần gian
Và đôi mắt trong xanh hơn hồ giữa đỉnh núi

Sao em không đến gần hơn
Gần thêm chút nữa… và thêm chút nữa
Vừa chạy trốn, vừa thì thầm:
“Đố ai tìm thấy tôi ở đây”

Cô bé Hạnh Nguyên mỉm cười
Ngắm hai người – người đàn bà, người đàn ông
Sắp sinh ra mình
Đang chạy trốn trong im lặng
Và ngoái lại khẽ nói:
“Đố ai tìm thấy tôi ở đây”

Những chiếc kèn bụi mờ và móp méo là của con
Những chiếc trống đã bạc màu, mỏi mệt là của con
Những chiếc nhị cong lưng từ thuở nằm nôi là của con
Tất cả dâng lên tận cùng cõi mê say
Mẹ ơi, con thấy bóng bà nội cười sau làn khói mỏng

Xe tang lặng lẽ trôi vào miền mộng mị
Rồng gỗ vảy vàng tung bay trong âm thanh trống kèn
Con nhón chân trên đồng cỏ may trắng xóa
Ai đó nhẹ nhàng bế con mãi lên cao

Con muốn tan vào làn khăn áo tang quê
Muốn phủ cơn ho bằng làn khói hương thơm ấm áp
Con nhìn thấy bà nội mặc áo tơ ngồi giữa ngàn ánh nến
Tay rót nước mưa trong chờ đợi con trở về

Chiếc xe tang rực rỡ – món đồ chơi tuổi thơ của con
Con đang say mê chơi, mẹ có nghe không – tiếng cười khúc khích
Cô đơn và con – đôi bạn nhỏ chán mọi trò đùa
Cùng rượt đuổi dưới vòm xe tang uốn lượn
Chúng con bay theo lá cờ, dải phướn tung bay
Về gò đất cuối làng trong lời ca cầu hôn
Nơi con khoác áo lụa vàng ngủ trên lá trầu cay nồng
Nhưng mẹ ơi, nơi đó chẳng còn ai rửa mặt cho con được nữa

Con yêu những chiếc nhạc cụ cũ kỹ kia biết bao
Và chúng cũng yêu con bằng nỗi buồn thầm lặng
Khúc nhạc cuối của tình yêu ngân vang nhẹ nhàng
Đặt con vào lòng đất mẹ
Dẫn con qua con đường hoa cỏ may trắng xóa
Để về lại nơi mẹ rửa mặt cho con.

Cuối đông, 1991

Em ơi! Anh đã về
Chim ri nơi chân đê cuối chiều gọi nhau
Mây trời nhuộm một màu rêu vĩnh hằng
Cánh chim bay vươn mình giữa không gian mênh mông
Anh về bên bờ sông vắng lặng
Lòng đầy thương nhớ, nhưng không gọi đò qua

Tóc em giờ đã điểm bạc
Trăng khuyết đầu xuân, cơn ho đã mệt nhoài
Gà gáy mỗi canh khuya vỡ vụn
Mộng vẫn trôi qua, nhưng vẫn chỉ là ảo ảnh
Sớm xuân giao hòa chiều đông lạnh lẽo
Em lặng lẽ qua đồng cỏ may ngát
Anh về, khói súng vẫn vương hơi cay
Cánh rừng bom cháy vẫn bay trong ký ức

Em ơi! Anh trở lại
Cỏ xưa vẫn giữ lời thề ấy
Anh về gọi tên em dưới cơn mưa
Từ thuở tóc em như dòng suối trôi nhẹ
Hoa bìm cuối giậu rưng rưng buồn
Bàn tay vắng, tóc rối bời
Bàn chân vắng đi lối cũ xưa
Anh về, gió mơ màng thổi nhẹ
Về từ bến sớm, sang bến chiều
Tình yêu anh như cánh diều bay cao
Vượt qua cả nỗi đau của thời gian
Anh về, hóa mùa cau
Môi em thắm lại trong ánh sáng mờ nhạt
Một ngày nhớ về tình ta
Hãy như núi nhớ mây ở cuối trời

Em ơi! Mai này có ru hời
Đừng ru về thời gian đau khổ cũ
Hãy ru về cỏ xanh thẳm
Ru mùa xuân với những nụ chồi non
Ru nụ cười trong những giấc mơ ngọt ngào
Ru đò vui khách thăm sông quê
Ru cánh cò về trắng chân đê
Ru những lời thề trăm năm với nhau

Em ơi! Anh đã về
Trăng thanh tỏa sáng khắp đêm trong vắng
Nếu em còn yêu anh,
Hãy yêu người ấy, để rồi thành đôi
Lòng anh như đoá mây trời
Bay lên theo tiếng hát của tình yêu thương.

Nguồn: Những người lính của làng, NXB Quân đội nhân dân, 1996

Kính gửi mẹ yêu!
Con đã trở về bên mẹ
Gió cuối hạ khẽ lay vườn xưa
Lá rì rào như lời thầm thì trong từng cánh thư chưa mở

Chiến tranh đã khép lại cuối con đường
Cau vẫn rụng khi chiều buông nỗi nhớ
Bầy sẻ nâu lại tiếp mùa sinh nở
Con đã về rồi, mẹ có hay không?

Cỏ xanh mượt trên những vết bom cũ
Tổ quốc lại vươn mình vững chãi
Gió bốn ngàn năm thổi qua đời mẹ
Nước mắt mặn rơi trong vết nhăn thời gian

Con trở về bên mẹ hôm nay
Mà mẹ chẳng còn nhìn thấy
Con mèo nhỏ thay con thức canh mẹ
Lặng im theo bóng dáng mẹ gầy

Chiến tranh đã xa rồi và mãi mãi, con tin
Dưới tán rừng lá bạc con nằm yên giấc
Khi gió về, con lại thức tỉnh
Về theo gió để nhìn mẹ phía sau lưng

Viên bi tròn vẫn lăn trên sân cũ
Cần câu xưa buông vào miền kỷ niệm
Cánh diều giấy lại bay trên bầu trời làng
Tiếng sáo trăng ngân nga bên ngõ nhỏ

Con về rón rén từng bước chân
Như thuở bé để òa khóc trong tay mẹ
Con về rồi, mẹ bớt ho mẹ nhé
Bông hoa đèn lại sáng rực trong đêm

Gà cất tiếng gọi mẹ nơi vườn vắng
Con vẫn hồn nhiên reo mừng khế ngọt
Cau lại trổ hoa, mẹ ơi cau sẽ bổ
Tiếng trẻ con vang vọng khắp nhà mình

Chiến tranh qua rồi, con vẫn tin mẹ ạ
Con không chết, chỉ mãi mười tám thôi
Và con sống suốt đời ở tuổi ấy
Như chiều hôm ấy con chào mẹ ra đi

Con đã vào bếp nhà ta
Ngồi bên mẹ, xoè tay hơ ngọn lửa
Niêu tép mẹ kho không bao giờ nguội lạnh
Cơm thơm lừng, mẹ có thấy con không?

Đũa vẫn dư trong những bữa cơm đông
Cánh cửa cũ chao nghiêng trong gió lạ
Mẹ ơi, xin đừng thức khuya mãi
Đừng ngồi vấn tóc đến tận canh thâu

Khế vàng rụng đầy vườn mỗi thu về
Mẹ lặng lẽ quét ngõ khi chiều xuống
Chim khách gọi, từng sợi tóc mẹ rung
Con đã về, mẹ có bớt ho không?

Con đã về trong tiếng sấm tháng Tư
Hoa gạo đỏ rực rỡ theo làn gió
Con đã về trong mùa lúa chín
Cơm mới thơm như nụ cười con thuở ấy

Con về cùng bếp lửa rơm hồng
Soi gương mặt mẹ rạng ngời thương nhớ
Con đã về khi làng đón Tết
Hoa đào hồng như môi cười thơ ngây

Chiến tranh đã qua rồi, mẹ ơi mãi mãi
Đồng đội con trở về với bức thư dang dở
Lá thư chỉ vỏn vẹn một lời gọi mẹ
Mà dài hơn tất cả thư trên đời.

Nguồn: Những người lính của làng, NXB Quân đội nhân dân, 1996

Nàng ra đi như một nhành xuân cuối cùng
Tan vào màn cây xanh nơi tổ chim đầy sự sống
Âm thanh hôm qua còn vướng nỗi tuyệt vọng
Trước bức tường lặng câm – và người đứng lặng hơn cả im lặng cuối con đường

Bước chân nàng nhẹ dần, rồi lặng lẽ trở về
Về lại thuở thanh xuân đầu đời rạng rỡ
Hoa tường vi nở đầy bức tường kỷ niệm
Sơn ca nghiêng mình say sưa trong chính giọng hót mình ngân

Ấy là ngày cây trao đời tất cả những chiếc lá
Và những dòng nhựa sống tuôn trào từ tim gỗ không ngơi
Là ngày đám trẻ quê gom nhặt sỏi trắng
Gầy lại một trò chơi xưa – nơi hai người từng ngồi bên nhau

Rồi hạ đến, như một dòng lũ rực rỡ ánh sáng
Tổ chim vỡ tung giữa trời, muôn cánh chim bay
Bàn tay vô hình xoay khẽ vòng thời gian
Và hai người tan vào đồng cỏ – lấp lánh nước và hoa.

Cuối đông rồi – gió lùa qua mái ngói
Làng bỗng vắng – bao cô gái đã theo chồng
Chiều hoe nắng vương nhẹ ngõ nhà trong
Tôi đi chầm chậm, đứng ngẩn ngơ trước ngõ.

Cành mơ non hé lộc đầu mùa gió
Khế lưa thưa, đào lác đác nở bung
Tình tôi còn sót lại chút mầm xuân
Có bật nảy sau những ngày giông bão?

Cải đã muối thành dưa – thơm vị nhớ
Những cô gái hôm nào nay đã lớn khôn
Lối làng vọng tiếng “em” như nỗi hồn

Thời gian trôi – con tằm nhả tơ vàng óng
Nắng sông nghiêng nhuộm ký ức hao gầy
Rồi một lần nữa, mùa đông lại về đây
Làng lại vắng – và tôi... vẫn chờ ai chưa đến.

Cuối đông 1983

Nguồn: Mùa đông trong thi ca, tuyển thơ nhiều tác giả, NXB Hội Nhà văn, 2007

“Lý con sáo” chở tôi qua sông Hậu
Con phà lắc lư giữa sóng bạc lăn tăn
Bên kia trời, em khẽ kéo vạt khăn
Như thì thầm: “Đừng khóc, gió buồn lắm đấy.”

Phố Tây Đô giờ đây im lặng vậy
Chỉ còn em – bến cũ cứ vọng nhìn
Không phải vì sóng đã ngăn đôi mảnh
Mà bởi sông – muôn thuở có hai bờ.

Anh trôi dạt, nhưng tim không rã rời
Không để lỡ đôi bờ từng xói lở
Không thể buộc con đò vào hai phía
Nên suốt đời đơn chiếc phía bên em.

Nguồn: “Kiến thức ngày nay”, số 236, ngày 10/2/1997

Con sẻ nhỏ đã lìa đời
Giữa đêm khuya – cơn bão tràn về trước sáng
Tôi nằm trong chăn, nghe tiếng cánh đập vào cửa
Ấm áp gối chăn níu bước tôi ngập ngừng
Và tôi chìm vào giấc ngủ, cho đến khi gió lặng.

Ống tre đầu nhà – chiếc tổ xưa xào xạc
Không còn tiếng chim về, chẳng còn khúc nhạc ban mai
Nó chết – ngay trước thềm, lạnh buốt
Một con mèo lặng lẽ tha đi trong im lìm
Chỉ để lại vài quả trứng chưa thành hình sự sống
Những mầm chim non – mãi mãi không chào đời.

Mỗi đêm, khi tôi vừa chợp mắt
Cánh cửa lại run rẩy bởi một tiếng đập vô hình
Trứng lăn vào giấc mơ đầy gió
Tiếng lăn vỡ vụn như đá núi sạt lở trong hồn.

Nguồn: SGK Tiếng Việt 5, tập một – NXB Giáo dục

Sông Đáy chảy vào đời tôi
Như mẹ gánh nặng, len lỏi ngõ sau mỗi chiều lao lực trở về
Tôi tựa vào lưng mẹ, mát lành như dòng sông đêm vỗ về
Năm tháng xa quê, tôi bước hụt giữa dòng đời
Tiếng cá quẫy trên mặt nước như tiếng nấc nghẹn
Vỡ òa âm thầm trong tôi, vỡ ở cuối nguồn xa xôi
Để mát dịu nỗi đau, là mái tóc mẹ, bến cũ mòn chờ đợi
Cây ngô cuối vụ, khô gầy trong buồn vời vợi
Suốt đời vang vọng tiếng lá reo rì rào.

Những chiều xa quê, tôi mong sông dâng cao ngang trời
Để đôi mắt nhớ thương như hốc đất ven bờ, nơi bống làm tổ
Chìm trong những giọt mưa sông mát lành.

Sông Đáy ơi! Chiều nay tôi trở lại
Chiếc buồm cổ tích đã bay xa trong niềm tiếc nuối
Em đã sang đò, môi đỏ dâu chín, ngày sông khô nước
Tôi chỉ thấy bẹ ngô trắng trên bãi vắng
Nhớ áo em rơi trên bến, phủ kín một trăng xưa.

Sông Đáy ơi, sông Đáy ơi… Chiều nay tôi trở về
Mẹ tôi già nua như cát bên bờ
Ôi mùi cát khô, mùi tóc mẹ thơm ngát
Tôi quì xuống vốc cát, ấp vào mặt
Tôi khóc.
Cát rơi từ mặt tôi rơi xuống dòng sông.

Sông Đáy, 1991

Chúng ta không thể nuôi lớn nhau bằng ánh sáng sao trời
Anh nói vậy, xin em đừng rơi lệ
Những lọn tóc em rơi nhẹ trên ngực anh
Tựa như rễ cây lặng lẽ bò giữa sỏi đá cô đơn.

Đêm nay là đêm thứ bao nhiêu rồi, ta cũng không còn nhớ
Chúng ta ngồi ôm nhau dưới bầu trời sao lấp lánh
Những vì sao rực rỡ, nhưng anh chẳng thể chạm tới
Chẳng bao giờ hái được một vì sao dành cho em.

Anh đã gọi em quay về, không nỡ để em rời đi
Em còn non nớt, đau đớn trong từng sợ hãi
Em tựa vào anh, anh tựa vào cay đắng
Trái đất cứ tựa vào những tinh tú xa xăm.

Trong đêm hoang sơ chỉ còn đôi ta
Không cơm áo, không nhà cửa, chỉ có những vòng tay run rẩy ôm lấy nhau
Ta sẽ bắt đầu hành trình nào khi bình minh hé rạng?
Đi về phía biển rộng hay trở lại rừng sâu?

Trái đất ở đâu trong đêm nay, là một triệu năm trước
Hay một triệu năm sau trong cát bụi và mây vàng?
Và ta, cùng khổ đau và hạnh phúc
Ta là những kẻ cuối cùng hay những kẻ đầu tiên.

Đêm nay là đêm thứ bao nhiêu, ta chẳng còn hay biết
Ta như những đứa trẻ vừa chào đời, mềm yếu
Với hơi thở của người mới bình phục
Ta ôm nhau, ngước mắt gọi về phía trời sao.

1991