17 Lời dạy thâm sâu từ vị Thiền sư vĩ đại nhất Nhật Bản - Khơi gợi tư duy và thức tỉnh tâm hồn

Bạn có thường thấy mình vô thức bắt chước người khác không? Khi thấy ai đó ăn vặt, bạn cũng thèm thuồng; khi nghe tiếng còi vui tai, bạn lập tức muốn sở hữu. Đây không chỉ là câu chuyện của trẻ thơ mà còn là thói quen khó bỏ của nhiều người lớn. Khi những cá nhân này tập hợp lại, họ trở thành một đám đông mù quáng. Trong cơn mê tập thể, ranh giới giữa sự khôn ngoan và điên rồ trở nên mong manh. Hãy tỉnh thức! Thiền chính là bước ra khỏi đám đông, tự mình bước đi trên con đường của riêng mình.

Nếu hạnh phúc có thể đo bằng tiền, có lẽ cuộc sống sẽ dễ dàng hơn nhiều. Nhưng thực tế phũ phàng rằng, niềm vui và nỗi buồn không bao giờ chỉ nằm trong chiếc ví. Đừng tự nhủ mình cần tiền để tồn tại, bởi chúng ta vẫn có thể sống trọn vẹn mà không cần đến những con số trong ngân hàng. Có người tưởng mình quan trọng vì khối tài sản kếch xù, kẻ khác lại nghĩ mình đặc biệt nhờ đạt được giác ngộ. Nhưng xét cho cùng, dù bạn sở hữu gì đi nữa, bạn vẫn chỉ là bạn - trừ khi bạn muốn trở thành một hồn ma. Khi dừng lại mọi suy tưởng cá nhân, Phật pháp sẽ hiển lộ.

Một lần viếng thăm mỏ than, Thiền sư Kodo Sawaki bỗng nghiệm ra chân lý: khi đang đi xuống, ngài chợt cảm nhận mình như đang trở lên cao. Cuộc đời cũng vậy, ta thường lầm tưởng những con số biến động là tổng thể của vạn vật.Thất bại là chân lý. Thành công chỉ là ảo ảnh. Si mê chính là chỉ biết nghĩ đến bản thân.
Món quà quý giá nhất ta có thể dâng tặng vũ trụ chính là sự không tham cầu.

Thật ngộ nghĩnh khi cứ khăng khăng phân biệt 'ta' với 'người' suốt cuộc đời này. Dù bạn có cố gắng nổi bật giữa đám đông thế nào, thực tế không hề có ranh giới nào ngăn cách. Phật pháp dạy về sự nhất thể, bạn và tôi vốn đồng nhất. Thế mà chúng ta vẫn hành xử như tồn tại biên giới giữa bạn và thù. Chính cách nghĩ ấy khiến ta tưởng rằng những phân biệt đó là thật. Nhưng sự thật là: giàu nghèo, quan trọng hay thứ yếu - tất cả đều là ảo tưởng.

Chúng sinh thường lầm tưởng niềm vui dẫn đến khổ đau, rồi khóc than cho những mất mát mà không nhận ra đó cũng là phúc lành. Khái niệm hạnh phúc của phàm nhân chẳng khác nào đứa trẻ nín khóc khi được cho chiếc bánh. Đã bao giờ bạn tự hỏi: Những được mất ấy có xứng đáng với những cảm xúc thái quá của mình? Mọi phán xét đều xuất phát từ lợi ích cá nhân, khi bạn reo lên "Tuyệt quá!", thực chất chỉ là tuyệt với riêng bạn. Càng tham lam, con người càng dễ sa vào lưới lừa - ngay cả tay lừa đảo khéo nhất cũng bó tay trước kẻ không ham muốn.

Chỉ khi đứng trước cái chết, nhìn lại cuộc đời, bạn mới chợt tỉnh ngộ: tất cả những thứ ấy đều vô nghĩa. Những may rủi, tốt xấu đều không như ta tưởng tượng, và khổ đau lớn nhất chính là những nỗi khổ do chính ta tự bày đặt ra cho mình.

Người đời thường than thở không có thời gian, nhưng thực chất chính những ảo tưởng đã chiếm hữu họ. Người thực hành thiền luôn có thời gian thong dong, bởi khi tâm an nhiên, bạn sẽ sở hữu tất cả thời gian của vũ trụ. Bạn bận rộn kiếm sống cũng như đàn gà mải mổ thức ăn mà không biết mình sắp thành bữa ăn cho người. Đời người chất chồng ảo vọng: 'Tôi muốn cái này, tôi cần cái kia' - ngay cả khi dạo bước công viên, bao vọng tưởng vẫn xô bồ trong tâm trí. Đó mới chính là ý nghĩa thực sự của hai chữ 'bận rộn'.

Thành Phật không phải là quá trình tiến hóa từ phàm nhân, mà là sự tỉnh thức giữa dòng đời phù du. Hãy lắng yên, mọi thứ sẽ tự an bài. Khi nhìn sự vật đúng bản chất, ta đạt được gì? Đó là sự vượt thoát khỏi tư duy, nhưng không có nghĩa để tâm trí tự do phiêu bạt. Dù ta nghĩ gì, vạn pháp vẫn giản đơn như nó vốn là. 'Tất cả pháp đều không' nghĩa là không có gì để ta can thiệp, bởi thực tế không có gì thực sự xảy ra. Ảo tưởng che mờ bản tính tự nhiên - thứ vốn dĩ ta không nhận ra và càng tô vẽ thì càng xa rời. Phật pháp chính là trở về với bản tính ấy, và tu tập chính là sống trọn vẹn trong từng khoảnh khắc hiện tiền.

Muốn dùng Phật pháp để hoàn thiện mình, trước hết phải biết 'chết đi' cái tôi cũ. Nửa vời sẽ chẳng bao giờ thấu hiểu được chân lý. Hãy buông bỏ hoàn toàn, đắm mình vào từng lời dạy, khi ấy bạn mới thực sự thấm nhuần chứ không còn là kẻ 'nói suông' nữa.

Có thể bạn nghĩ Phật pháp là điều gì xa xôi, chẳng liên quan đến mình. Đó chính là lý do bạn mãi luẩn quẩn trong vòng sinh tử. Chúng sinh và Phật vốn đồng hình tướng, tỉnh thức và mê muội cũng chỉ là hai mặt của một thực tại. Khi thực hành Phật pháp, ta là Phật, hay vì bản chất là Phật nên mới có thể thực hành? Phật giáo không ở đâu xa, mà hiện hữu trong từng sát na đời sống.

Bạn mong muốn hoàn thiện bản thân qua thiền định, nhưng thiền không phải là cách để trở thành ai khác. Thiền chính là buông bỏ mọi khái niệm về 'con người'. Khi thiền, bạn không thoát khỏi ảo tưởng mà ngược lại, chính lúc ấy bạn mới thực sự nhận ra chúng. Giữa dòng đời hối hả, ta không nhận biết những vọng tưởng, nhưng khi tĩnh tọa, từng cơn ngứa nhẹ cũng hiện rõ. Thiền 'không mang lại lợi ích' nào, nhưng khi thấm nhuần sự 'vô ích' ấy, bạn mới thực sự hiểu được giá trị đích thực của thiền. Vậy nên, đừng than vãn, đừng đảo mắt tìm kiếm. Chỉ cần ngồi yên!

Tâm bạn bất an vì mãi truy cầu hình ảnh một tâm hồn hoàn toàn tĩnh lặng. Như thế chỉ càng xa rời mục đích. Hãy quan sát tâm mình trong từng khoảnh khắc, bởi chính giữa dòng tâm loạn động ấy, bạn mới thực sự tìm thấy sự an lạc vĩnh hằng.

Nếu bạn nghĩ thiền là 'việc tốt', đó đã là sai lầm. Đừng làm vẩn đục thiền định bằng những nhận xét chủ quan như 'tôi đã tiến bộ', 'tôi tốt hơn' hay 'tôi tự tin hơn'. Như nước trong vắt, càng khuấy động càng vẩn đục, hãy để tâm mình nguyên vẹn như nó vốn là. Thiền không phải thang đo nhiệt độ tăng dần, cũng không bao giờ trở thành điều gì đặc biệt, dù bạn có thực hành bao lâu. Nếu cảm thấy nó đặc biệt, ắt hẳn bạn đã đánh mất tinh thần thiền định.

Phật pháp chính là ánh sáng dẫn lối, giúp mọi khía cạnh đời thường của bạn đều thấm nhuần đạo lý. Cốt tủy của mọi hành động là đi đến tận cùng sự tỉnh thức. Nếu tâm bạn vắng bóng chánh niệm dù chỉ khoảnh khắc, bạn đã đánh mất sự sống thực sự. Tu tập chính là không ngừng tự vấn: "Ngay lúc này, ta có thể sống như Phật dạy như thế nào?" Chạm đến đích đến một lần chưa đủ. Thành tựu năm qua chỉ là bụi phấn, bạn phải giác ngộ ngay trong hiện tại này.

Ở vùng Mãn Châu, những chú chó khỏe mạnh thường được dùng để kéo xe. Người xà ích khéo léo treo miếng thịt trước mũi, khiến chúng lao đi không ngừng nghỉ, luôn tin rằng chỉ cần chạy đủ nhanh sẽ chạm được phần thưởng. Khi xe về đích, chúng mới thực sự được thưởng thức miếng thịt ngon lành. Con người chúng ta cũng thế, suốt tháng dài miệt mài theo đuổi đồng lương treo trước mắt, để rồi khi nhận được lại vội vã tiêu xài, rồi lại tiếp tục vòng xoáy mưu sinh.Câu hỏi sâu sắc đặt ra: Tại sao phải sống trong cảnh khốn cùng như vậy?
Đừng để cuộc đời trôi qua trong vô nghĩa, chỉ để theo đuổi những mong ước tầm thường mà quên đi giá trị thực sự của bản thân.

Mỗi người sinh ra đều mang trong mình một hành trình riêng biệt, không thể đánh đổi hay thay thế. Lời khuyên chân thành: Đừng phí hoài thời gian so đo ai tài giỏi hơn ai.
Vũ trụ này vận hành như một cơ thể hoàn hảo - mũi không thể làm nhiệm vụ của mắt, tai không thể thay thế cho miệng. Thay vì bận tâm người khác nghĩ gì, hãy tập trung vào việc kiến tạo thành công của chính mình. Hãy sống thật ý nghĩa với vai trò độc nhất mà tạo hóa đã ban tặng cho bạn.

Cuộc sống đôi khi không phân định đúng sai, mà nằm ở cách ta chọn nhìn nhận. Đừng gồng mình trở nên khác biệt, hãy buông bỏ để được là chính mình - một phiên bản biết yêu thương và thấu hiểu.