5 bản soạn tinh túy về "Các phương châm hội thoại"

I. Phương châm lượng thông tin:

Câu 1:

a. Từ "bơi" tự thân đã hàm chứa yếu tố môi trường nước. Thông tin An cần là địa điểm cụ thể (bể bơi, hồ, sông,...).

b. Câu trả lời của Ba chỉ lặp lại thông tin hiển nhiên, không đáp ứng nhu cầu giao tiếp.

c. Qua đó thấy rõ: lời nói thiếu thông tin sẽ không đạt hiệu quả giao tiếp.

Câu 2:

a. Truyện cười "Lợn cưới, áo mới" phê phán thói khoe khoang qua việc thêm thắt chi tiết thừa. Lẽ ra chỉ cần hỏi đơn giản: "Bác có thấy con lợn nào chạy qua không?" và trả lời ngắn gọn.

b. Bài học rút ra:

- Thông tin phải phù hợp mục đích giao tiếp

- Nội dung cần đủ (không thiếu, không thừa)

II. Phương châm chất lượng:

Câu 1: Truyện cười phê phán thói nói khoác qua lời thoại cuối cùng, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự trung thực.

Câu 2: Bài học: Chỉ nói điều mình tin là đúng, có căn cứ xác thực - nguyên tắc vàng trong giao tiếp.

III. Thực hành:

Câu 1: Nhận diện lỗi thừa thông tin:

a. "Trâu là gia súc nuôi ở nhà" - thừa "nuôi ở nhà"

b. "Én là chim có hai cánh" - thừa "có hai cánh"

Câu 2: Điền thành ngữ thích hợp:

a. Nói có sách, mách có chứng

b. Nói dối

c. Nói mò

d. Nói nhăng nói cuội

e. Nói trạng

Câu 3: Câu hỏi "Rồi có nuôi được không?" vi phạm phương châm lượng do thừa thông tin.

Câu 4:

a. Các cụm từ "theo tôi được biết", "nếu tôi không lầm"... giúp tuân thủ phương châm chất.

b. Cách nói "như đã trình bày" giúp đảm bảo phương châm lượng.

Câu 5: Giải nghĩa thành ngữ:

- Ăn đơm nói đặt: bịa chuyện

- Ăn ốc nói mò: nói không căn cứ

- Cãi chày cãi cối: cố chấp trong tranh luận

- Khua môi múa mép: khoác lác

- Hứa hươu hứa vượn: hứa suông

I. Nguyên tắc lượng thông tin

1. Phân tích đoạn hội thoại:

Câu trả lời của Ba thiếu thông tin cần thiết. Từ "bơi" đã ngầm chỉ địa điểm dưới nước, nên cần nêu rõ địa điểm cụ thể. Giao tiếp hiệu quả đòi hỏi thông tin đầy đủ, không thừa không thiếu.

2. Bài học từ truyện cười:

Truyện "Lợn cưới áo mới" phê phán thói khoe khoang qua việc thêm thắt chi tiết thừa. Lời nói nên ngắn gọn, súc tích, đúng trọng tâm.

3. Truyện "Quả bí khổng lồ":

Phê phán thói nói khoác, nhắc nhở cần trung thực trong giao tiếp. Chỉ nói điều mình tin là đúng và có căn cứ.

II. Thực hành

1. Nhận diện lỗi thừa thông tin:

a) "Trâu là gia súc nuôi ở nhà" - thừa "nuôi ở nhà"

b) "Én là chim có hai cánh" - thừa "có hai cánh"

2. Điền thành ngữ:

a) Nói có sách, mách có chứng

b) Nói dối

c) Nói mò

d) Nói nhăng nói cuội

e) Nói trạng

3. Phân tích truyện cười:

Câu hỏi "Rồi có nuôi được không?" vi phạm phương châm lượng do thừa thông tin.

4. Cách diễn đạt tế nhị:

a) "Theo tôi được biết", "nếu tôi không lầm"... giúp tuân thủ phương châm chất

b) "Như đã trình bày" giúp đảm bảo phương châm lượng

5. Giải nghĩa thành ngữ:

- Ăn đơm nói đặt: bịa chuyện

- Ăn ốc nói mò: nói không căn cứ

- Cãi chày cãi cối: cố chấp

- Khua môi múa mép: khoác lác

- Hứa hươu hứa vượn: hứa suông

Nghệ thuật giao tiếp: Phương châm hội thoại cơ bản

I. Nguyên tắc về lượng thông tin

1. Phân tích tình huống:

a. Từ "bơi" đã hàm chứa yếu tố môi trường nước. An cần biết địa điểm cụ thể (bể bơi, hồ, sông...)

b. Câu trả lời của Ba chỉ lặp lại thông tin hiển nhiên, không đáp ứng nhu cầu giao tiếp

c. Bài học: Lời nói cần chứa đủ thông tin cần thiết

2. Bài học từ truyện cười:

Truyện "Lợn cưới áo mới" phê phán thói khoe khoang qua việc thêm thắt chi tiết thừa. Lời nói hiệu quả cần:

- Cung cấp thông tin phù hợp

- Đủ lượng thông tin cần thiết

II. Nguyên tắc về chất lượng

1. Ý nghĩa truyện cười:

Phê phán thói nói khoác, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự trung thực

2. Bài học:

Chỉ nói điều mình tin là đúng và có căn cứ xác thực

III. Thực hành

1. Nhận diện lỗi thừa thông tin:

a) "Trâu là gia súc nuôi ở nhà" - thừa "nuôi ở nhà"

b) "Én là chim có hai cánh" - thừa "có hai cánh"

2. Điền thành ngữ:

a) Nói có sách, mách có chứng

b) Nói dối

c) Nói mò

d) Nói nhăng nói cuội

e) Nói trạng

3. Giải nghĩa thành ngữ:

- Ăn đơm nói đặt: vu khống

- Ăn ốc nói mò: không căn cứ

- Cãi chày cãi cối: bảo thủ

- Khua môi múa mép: khoác lác

- Hứa hươu hứa vượn: hứa suông

I. Nguyên tắc lượng thông tin

1. Phân tích hội thoại:

- Câu trả lời "ở dưới nước" chỉ đúng về mặt logic nhưng thiếu thông tin cụ thể mà người hỏi cần

- Bài học: Lời nói cần đủ thông tin theo yêu cầu giao tiếp

2. Truyện cười minh họa:

- Các nhân vật nói nhiều hơn cần thiết

- Nguyên tắc: Không nên nói thừa thông tin

II. Nguyên tắc chất lượng

- Truyện cười phê phán thói khoác lác

- Quy tắc vàng: Chỉ nói điều mình tin là đúng sự thật

III. Bài tập ứng dụng

1. Nhận diện lỗi:

a) "Trâu là gia súc nuôi ở nhà" - thừa "nuôi ở nhà"

b) "Én là chim có hai cánh" - thừa "có hai cánh"

2. Thành ngữ giao tiếp:

a) Nói có sách, mách có chứng

b) Nói dối

c) Nói mò

d) Nói nhăng nói cuội

e) Nói trạng

3. Cách diễn đạt tinh tế:

- "Theo tôi được biết", "nếu tôi không lầm"... khi chưa chắc chắn

- "Như đã trình bày" khi nhắc lại thông tin

4. Giải nghĩa thành ngữ:

- Ăn đơm nói đặt: bịa chuyện

- Ăn ốc nói mò: vô căn cứ

- Cãi chày cãi cối: bảo thủ

- Khua môi múa mép: khoác lác

- Hứa hươu hứa vượn: hứa suông

I. Phương châm về lượng - Nghệ thuật giao tiếp tinh tế

1. Câu chuyện giữa An và Ba cho thấy tầm quan trọng của việc truyền đạt thông tin đầy đủ. Thay vì câu trả lời mơ hồ, lẽ ra Ba nên chỉ rõ địa điểm học bơi cụ thể. Bài học: Giao tiếp hiệu quả đòi hỏi nội dung phải đáp ứng đúng nhu cầu đối thoại.

2. Truyện cười 'Lợn cưới áo mới' phản ánh thói quen nói thừa thông tin trong giao tiếp. Chỉ cần trao đổi ngắn gọn về con lợn đã đủ, không cần khoe khoang về trang phục.

II. Phương châm về chất - Chân thực trong từng lời nói

Truyện ngụ ngôn cảnh tỉnh về thói nói khoác. Trong giao tiếp, mỗi thông tin cần được kiểm chứng, tránh phóng đại sự thật.

III. Khám phá qua bài tập thực hành

1. Phân tích các cách diễn đạt thừa thông tin cho thấy sự không cần thiết của những từ ngữ trùng lặp.

2. Hệ thống thành ngữ về các dạng nói không đúng sự thật: từ nói dối, nói mò đến nói trạng, đều vi phạm phương châm về chất.

3. Nhận diện các trường hợp vi phạm phương châm lượng khi đưa ra thông tin không liên quan.

4. Cách sử dụng ngôn ngữ tế nhị ('theo tôi biết', 'hình như là') thể hiện sự tôn trọng sự thật.

5. Tuyển tập thành ngữ phê phán thói quen giao tiếp thiếu trung thực: từ 'ăn không nói có' đến 'hứa hươu hứa vượn'.