6 Bài phân tích "Chiều sương" (Ngữ văn 11 - SGK Chân trời sáng tạo) ấn tượng nhất

Khám phá trước khi đọc

Gợi mở từ nhan đề "Chiều sương", hãy hình dung về không gian và thời gian nghệ thuật sẽ hiện lên trong tác phẩm?

Gợi ý tinh tế:

"Chiều sương" phác họa một khung cảnh đầy chất thơ, nơi ranh giới giữa thực và ảo trở nên mờ nhòe.

Hành trình khám phá văn bản

Câu 1. Ai là người cảm nhận và miêu tả bức tranh làng chài chiều xuân?

Qua lăng kính trữ tình của một chàng trai trẻ, cảnh vật hiện lên đầy gợi cảm.

Câu 2. Sự chuyển giao nghệ thuật kể chuyện giữa các nhân vật?

• Người dẫn truyện: lão Nhiệm Bình đầy trải nghiệm
• Người tiếp nhận: chàng trai trẻ đầy tò mò

Câu 3. Những chi tiết nào phản ánh cuộc sống lao động của ngư dân?

Một bức tranh chân thực về cuộc mưu sinh vất vả trên biển cả.

Câu 4. Điều gì sắp xảy ra với những ngư dân?

Dự cảm về một sự kiện bất ngờ liên quan đến tai nạn trên biển.

Câu 5. Ý nghĩa biểu tượng của chiếc thuyền ông Xin Kính?

Một chi tiết nghệ thuật quan trọng kết nối mạch truyện.

Suy ngẫm sau khi đọc

Câu 1. Khái quát nội dung và nhận xét về nhan đề tác phẩm.

- Bức tranh đa chiều về cuộc sống ngư dân: Từ buổi chiều sương mờ ảo, câu chuyện về chuyến đi biển định mệnh của lão Nhiệm Bình và những người bạn chài dần hiện ra, với những trải nghiệm ma quái nhưng cũng đầy tính nhân văn.

- Nhan đề "Chiều sương": Một lựa chọn nghệ thuật tinh tế, vừa gợi thời gian vừa tạo không khí truyện.

Câu 2. Phân tích mạch truyện qua bảng hệ thống sự kiện và cảm xúc nhân vật.

(Nội dung phân tích chi tiết được trình bày khoa học qua hệ thống bảng biểu rõ ràng)

Câu 3. Nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn và hiệu quả nghệ thuật.

- Sự luân phiên người kể giữa chàng trai và lão Nhiệm Bình

- Điểm nhìn đa chiều làm câu chuyện thêm sinh động

Câu 4. Triết lý nhân sinh về cõi âm - dương trong tác phẩm.

- Sự đối lập thú vị trong quan niệm của chàng trai trẻ (hoài nghi) và ngư dân (chấp nhận)

- Những chi tiết nghệ thuật thể hiện mối giao hòa giữa hai thế giới

Câu 5. Nghệ thuật pha trộn yếu tố hiện thực và kỳ ảo.

Bút pháp độc đáo biến câu chuyện ma quái thành một bản hòa ca ấm áp về tình người.

Câu 6. Bàn luận về chất lạc quan trong câu chuyện.

Dù viết về những mất mát, tác phẩm vẫn tỏa sáng bởi tinh thần nhân văn và niềm tin vào cuộc sống.

Câu 7. Thông điệp về mối quan hệ con người - biển cả.

Biển vừa là nguồn sống, vừa là thử thách, nhưng trên hết là người bạn đồng hành không thể tách rời.

Sáng tạo mở rộng

Gợi ý các hình thức sáng tạo cảm hứng từ tác phẩm: thơ ca, hội họa hoặc kịch bản sân khấu.

Kiến thức mở rộng

1. Giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc

2. Tinh thần chủ đạo của tác phẩm

3. Hành trình sáng tạo của nhà văn Bùi Hiển

Câu 1. Khái quát nội dung và nghệ thuật đặt nhan đề tác phẩm.

Góc nhìn:

Tác phẩm tái hiện hồi ức xúc động của lão Nhiệm Bình về chuyến đi biển định mệnh. Nhan đề "Chiều sương" như một bức tranh thời gian, khắc họa khoảnh khắc bi kịch xảy ra với đoàn thuyền ông Phó Nhụy.

Câu 2. Hệ thống sự kiện và diễn biến tâm lý nhân vật.

Góc nhìn:

(Tranh minh họa đặc sắc)

Câu 3. Nghệ thuật kể chuyện đa chiều trong tác phẩm.

Góc nhìn:

Lão Nhiệm Bình - người dẫn truyện từ ngôi thứ ba, mang đến góc nhìn chân thực, sống động về bi kịch trên biển, giúp người đọc thấu hiểu sâu sắc thông điệp tác phẩm.

Câu 4. Triết lý nhân sinh về thế giới tâm linh trong tác phẩm.

Góc nhìn:

- Sự đối lập thú vị: Chàng trai trẻ hoài nghi vs ngư dân tin vào thế giới song hành âm-dương

- Điểm chung: Cái nhìn bình thản, không mê tín dị đoan

- Khác biệt: Trải nghiệm thực tế của ngư dân tạo niềm tin mãnh liệt hơn

Câu 5. Hiệu quả nghệ thuật của yếu tố hiện thực - kỳ ảo.

Góc nhìn:

Chất liệu đời thường hòa quyện với yếu tố huyền bí tạo nên bức tranh văn học độc đáo, phản ánh chân thực đời sống tinh thần phong phú của cư dân biển.

Câu 6. Chất lạc quan trong bi kịch biển cả.

Góc nhìn:

Tác phẩm không chỉ là câu chuyện ma quái mà còn là bản trường ca về sức sống con người trước thiên nhiên. Cách kể chuyện giản dị, gần gũi đã biến những trải nghiệm kinh hoàng thành câu chuyện đầy tính nhân văn.

Câu 7. Triết lý nhân sinh từ mối quan hệ con người - biển cả.

Góc nhìn:

Biển vừa là bà mẹ nuôi dưỡng, vừa là thử thách nghiệt ngã, nhưng trên hết luôn là người bạn đồng hành không thể tách rời trong hành trình mưu sinh của ngư dân.

* Gợi ý sáng tạo: Cảm hứng từ không gian "chiều sương", cuộc đối thoại giữa hai thế hệ hay hình tượng ngư dân kiên cường, hãy thử sức với thơ ca, hội họa hoặc kịch bản sân khấu.

Dàn bài phân tích Chiều sương

Mở bài

- Khái lược về chân dung văn học Bùi Hiển: nhà văn xứ Nghệ với ngòi bút tinh tế, am hiểu sâu sắc đời sống ngư dân

- Giới thiệu truyện ngắn "Chiều sương": viên ngọc văn chương trong tập "Nằm vạ" (1941), kết tinh tài năng quan sát và miêu tả tâm lý nhân vật

Thân bài

- Cuộc gặp gỡ đầy chất văn giữa chàng trai trẻ và lão ngư Nhiệm Bình

- Bức tranh chân thực về cuộc sống ngư dân: vất vả nhưng đầy kiêu hãnh

- Những câu chuyện kỳ bí trên biển cả - nơi giao thoa giữa thực và ảo

- Hình tượng người ngư dân kiên cường trước thiên nhiên khắc nghiệt

- Bi kịch và vinh quang trong hành trình chinh phục biển cả

- Những mất mát không lời sau mỗi chuyến đi xa

=> Bức tranh toàn cảnh về cuộc sống lao động đầy thử thách nhưng cũng rất đỗi hào hùng

Kết bài

Khẳng định giá trị nhân văn sâu sắc và tài năng nghệ thuật độc đáo của Bùi Hiển.

Phân tích sâu tác phẩm Chiều sương

Bùi Hiển - cây bút vàng của vùng đất Nghệ An nắng gió, đã khắc họa thành công bức tranh đời sống ngư dân qua truyện ngắn "Chiều sương". Tác phẩm như một bản giao hưởng về cuộc đấu tranh sinh tồn giữa con người và biển cả.

Mở đầu tác phẩm là cuộc gặp gỡ đầy chất văn giữa chàng trai trẻ và lão ngư Nhiệm Bình. Những câu chuyện kỳ bí về "thuyền ma", về những lần gặp gỡ siêu nhiên được kể lại với giọng điệu bình thản, phản ánh thế giới quan độc đáo của người đi biển: âm dương hòa quyện, sống chết không phân cách.

Bức tranh làng chài hiện lên qua ngòi bút Bùi Hiển thật nên thơ: "Một buổi chiều yên ả với những tiếng người hòa lẫn trong sương". Nhưng đằng sau vẻ đẹp ấy là cuộc vật lộn sinh tử của ngư dân với biển cả. Hình ảnh con thuyền "nặng nề, lừ đừ tiến" như ẩn chứa bao nỗi nhọc nhằn.

Đỉnh điểm của tác phẩm là cảnh đối đầu với bão tố. Thiên nhiên hiện lên thật dữ dội, như muốn nuốt chửng tất cả. Nhưng những người ngư dân vẫn kiên cường bám trụ, thể hiện tinh thần bất khuất trước nghịch cảnh. Chi tiết "thuyền ma" xuất hiện như một biểu tượng đa nghĩa, vừa là nỗi ám ảnh, vừa là lời nhắc nhở về sự khắc nghiệt của biển cả.

Điều đặc biệt là dù viết về những bi kịch, tác phẩm vẫn toát lên tinh thần lạc quan, tình yêu cuộc sống. Cái nhìn này khiến ta liên tưởng đến hình tượng người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân - cả hai đều là khúc tráng ca về con người lao động.

Qua "Chiều sương", Bùi Hiển đã dựng lên bức tượng đài về người ngư dân Việt Nam - kiên cường, nhân hậu và đầy nghị lực. Tác phẩm mãi mãi là viên ngọc quý trong kho tàng văn học hiện đại Việt Nam.

* Khởi động tư duy:

Câu hỏi khám phá: Từ nhan đề "Chiều sương", bạn hình dung gì về không gian và sự kiện chính của tác phẩm?

Góc nhìn:

- Nhan đề gợi một buổi chiều mờ sương - không gian huyền ảo nơi ranh giới thực/ảo trở nên mong manh

* Hành trình khám phá

Phân tích: Ai là người cảm nhận bức tranh làng chài?

- Qua lăng kính trữ tình của chàng trai trẻ

Nhận diện: Nghệ thuật kể chuyện đa thanh

- Lão Nhiệm Bình: người kể chuyện đầy trải nghiệm

- Các bác chài: người nghe chuyện đồng cảm

Khám phá: Bức tranh đời sống ngư dân

- Gian nan, vất vả nhưng đầy kiêu hãnh

Dự cảm:: Điều kỳ lạ sắp xảy ra?

- Cuộc gặp gỡ bất ngờ với "thuyền ma"

Triết lý: Ý nghĩa chiếc thuyền ông Xin Kính

- Biểu tượng cho sự nguy hiểm và tình người nơi biển cả

* Chiêm nghiệm tác phẩm

Tinh thần chủ đạo:

"Chiều sương" là hồi ức xúc động về chuyến đi biển định mệnh - nơi con người đối mặt với tử thần nhưng vẫn kiên cường vượt lên nghịch cảnh.

* Đào sâu suy nghĩ

Câu 1: Phân tích nội dung và nghệ thuật đặt nhan đề

- Hành trình đối mặt với bão tố và "thuyền ma"

- Nhan đề như bức tranh thời gian đầy ám ảnh

Câu 2: Hệ thống sự kiện và diễn biến tâm lý

(Phân tích qua bảng hệ thống chi tiết)

Câu 3: Nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn

- Sự luân phiên giữa chàng trai và lão Nhiệm Bình

- Hiệu quả: tăng tính chân thực, đa chiều

Câu 4: Triết lý âm dương trong tác phẩm

- Sự đối lập quan niệm giữa chàng trai (hoài nghi) và ngư dân (tin tưởng)

- Điểm chung: thái độ bình thản trước cái chết

Câu 5: Hiệu quả nghệ thuật của yếu tố hiện thực - kỳ ảo

- Tạo nên bức tranh văn học độc đáo

- Phản ánh đời sống tâm linh phong phú của ngư dân

Câu 6: Chất lạc quan trong bi kịch

- Câu chuyện ma quái nhưng ấm áp tình người

- Tinh thần bất khuất trước thiên nhiên

Câu 7: Triết lý nhân sinh về mối quan hệ con người - biển cả

- Biển vừa là nguồn sống, vừa là thử thách

- Mối quan hệ biện chứng đầy tính nhân văn

* Gợi mở sáng tạo

Chiều sương phủ mờ sóng vỗ
Lão ngư kể chuyện thuở nào
Thuyền ma ẩn hiện trong sương khói
Đời ngư dân bao nỗi gian lao

Biển cả nuôi người bao thuở
Nhưng cũng đầy hiểm nguy
Vượt qua bão tố phong ba
Tình người vẫn ấm nơi đây

Nội dung chính

Truyện ngắn "Chiều sương" đưa độc giả bước chân lên con thuyền ra khơi, nơi nhân vật trữ tình được nghe những câu chuyện đầy thăng trầm của người dân miền biển - những con người kiên cường vượt qua muôn vàn thử thách trên hành trình mưu sinh nơi biển cả mênh mông.

Khám phá tác phẩm

1. Dự đoán nội dung từ nhan đề (trang 7)

Nhan đề "Chiều sương" gợi mở về khoảnh khắc giao thời đặc biệt - thời điểm hoàng hôn buông xuống với làn sương mờ ảo, cũng là lúc những câu chuyện kỳ bí về biển cả bắt đầu được kể lại.

2. Cảm nhận làng chài (trang 8)

Cảnh vật hiện lên qua lăng kính của chàng trai trẻ - người khách lạ đến thăm làng chài, mang theo đôi mắt tò mò và trái tim rung động trước vẻ đẹp bình dị nơi đây.

3. Người kể chuyện (trang 9)

Lão Nhiệm Bình - người dân chài đầy trải nghiệm trở thành người dẫn dắt câu chuyện, đưa độc giả vào thế giới của những chuyến đi biển đầy gian nan.

4. Cuộc sống ngư dân (trang 12)

Những chi tiết chân thực phác họa bức tranh lao động đầy vất vả: từ những giây phút bình yên hiếm hoi đến những trận chiến cam go với sóng to gió lớn, tất cả đều thể hiện tinh thần bền bỉ phi thường của người dân chài.

5. Tình huống bất ngờ (trang 13-14)

Sự xuất hiện của chiếc thuyền ông Xin Kính trở thành bước ngoặt quan trọng, mở ra chuỗi sự kiện li kì khi các ngư dân phát hiện người bị nạn và cùng nhau ứng cứu - minh chứng cho tinh thần tương thân tương ái nơi biển cả.

6. Nghệ thuật kể chuyện

Tác giả khéo léo pha trộn yếu tố hiện thực và huyền ảo, tạo nên câu chuyện vừa chân thực vừa kỳ bí. Điểm nhìn ngôi thứ ba toàn tri cùng giọng kể tự nhiên của lão Nhiệm Bình giúp người đọc như được trực tiếp trải nghiệm.

7. Triết lý nhân sinh

Qua câu chuyện, ta thấy được mối quan hệ đặc biệt giữa con người và biển cả - vừa là nơi mưu sinh đầy thử thách, vừa như người mẹ bao dung. Tác phẩm ngợi ca tinh thần lạc quan, dũng cảm của người dân chài trước sóng gió cuộc đời.

Khám phá tác phẩm "Chiều sương"

1. Dự đoán nội dung từ nhan đề

Nhan đề "Chiều sương" gợi mở về khoảnh khắc giao thời đặc biệt - thời điểm hoàng hôn buông xuống với làn sương mờ ảo, cũng là lúc những câu chuyện kỳ bí về biển cả bắt đầu được kể lại.

2. Cảm nhận làng chài

Cảnh vật hiện lên qua lăng kính của chàng trai trẻ - người khách lạ đến thăm làng chài, mang theo đôi mắt tò mò và trái tim rung động trước vẻ đẹp bình dị nơi đây.

3. Nghệ thuật kể chuyện

Lão Nhiệm Bình trở thành người dẫn dắt đầy kinh nghiệm, đưa độc giả vào thế giới của những chuyến đi biển đầy gian nan qua điểm nhìn ngôi thứ ba toàn tri, tạo nên sức hút đặc biệt cho tác phẩm.

4. Cuộc sống ngư dân

Tác phẩm phác họa chân thực bức tranh lao động đầy vất vả: từ những khoảnh khắc bình yên hiếm hoi đến những trận chiến cam go với sóng to gió lớn, thể hiện tinh thần bền bỉ phi thường của người dân chài.

5. Triết lý nhân sinh

Tác giả khéo léo đan xen yếu tố hiện thực và huyền ảo, tạo nên câu chuyện vừa chân thực vừa kỳ bí, ngợi ca tinh thần lạc quan, dũng cảm của người dân chài trước sóng gió cuộc đời.

6. Mối quan hệ con người - biển cả

Tác phẩm thể hiện mối quan hệ đặc biệt giữa con người và biển cả - vừa là nơi mưu sinh đầy thử thách, vừa như người mẹ bao dung, người bạn tinh nghịch, tạo nên mối gắn bó bền chặt đời đời.