6 bài phân tích "Mưa" của Trần Đăng Khoa lớp 6 đặc sắc nhất

I. NỀN TẢNG KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Sáng tác năm 1967 khi tác giả mới 9 tuổi, Trần Đăng Khoa đã khiến độc giả kinh ngạc với tài năng thiên bẩm qua bài thơ "Mưa".

2. Bằng nghệ thuật nhân hóa tài tình cùng khả năng quan sát tinh tế, tác giả đã khắc họa sống động bức tranh thiên nhiên làng quê trước và trong cơn mưa rào, đồng thời ngợi ca vẻ đẹp kiên cường của người nông dân "Đội sấm/ Đội chớp/ Đội cả trời mưa".

II. HƯỚNG DẪN CẢM THỤ TÁC PHẨM

Câu 1. Bài thơ khắc họa cơn mưa rào mùa hạ đặc trưng vùng đồng bằng Bắc Bộ với đầy đủ yếu tố: mưa, dông, sấm chớp.

Cấu trúc bài thơ chia làm 3 phần rõ rệt:

- Phần 1: Từ đầu đến "Nhảy múa": Bức tranh thiên nhiên khi trời sắp mưa

- Phần 2: Tiếp theo đến "Cây lá hả hê": Khung cảnh thiên nhiên trong cơn mưa

- Phần 3: Đoạn cuối: Hình tượng người nông dân hiên ngang giữa thiên nhiên

Câu 2. Thể thơ tự do với nhịp điệu linh hoạt (chủ yếu nhịp 2) giúp diễn tả trọn vẹn những quan sát tinh tế về thế giới tự nhiên.

Câu 3. Nghệ thuật miêu tả sinh động qua:

a) Hệ thống từ ngữ giàu hình ảnh:

- Động từ đặc sắc: hành quân, múa, rung tai, đu đưa...

- Tính từ gợi hình: rối rít, tròn trọc lốc, hả hê...

b) Nghệ thuật nhân hóa độc đáo:

"Ông trời mặc áo giáp đen", "mía múa gươm", "bụi tre gỡ tóc"... biến thiên nhiên thành thế giới sống động với đủ cung bậc cảm xúc.

Câu 4. Hình tượng người nông dân hiện lên kỳ vĩ:

"Bố em đi cày về/ Đội sấm/ Đội chớp/ Đội cả trời mưa..." - một hình ảnh đẹp về sức mạnh và vẻ đẹp lao động.

III. GỢI Ý THỰC HÀNH

Câu 1. Mẹo học thuộc: Ghi nhớ trình tự 16 hình ảnh tiêu biểu trong bài.

Câu 2. Gợi ý quan sát và miêu tả cảnh mưa dựa trên trải nghiệm cá nhân kết hợp kiến thức văn học.

Khám phá tác giả và kiệt tác thi ca

1. Chân dung nhà thơ Trần Đăng Khoa

- Sinh ngày 26/4/1958 tại làng Trực Trì, Hải Dương - nơi khơi nguồn cảm hứng sáng tạo.

- Thần đồng thơ ca với tập thơ đầu tay xuất bản năm 10 tuổi.

- Sự nghiệp đa tài: nhà thơ, nhà báo, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Giám đốc VOVTV.

- Được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2001.

- Các tác phẩm tiêu biểu: 'Góc sân và khoảng trời', 'Góc sân nhà em', 'Thơ Trần Đăng Khoa'.

2. Tinh hoa tác phẩm

- 'Mưa' trích từ tập 'Góc sân và khoảng trời' (1968).

- Bức tranh thiên nhiên sống động qua cơn mưa rào làng quê.

- Nghệ thuật nhân hóa độc đáo, ngôn ngữ tinh tế.

Hướng dẫn khám phá tác phẩm

I. Cảm nhận văn bản

1. Không gian nghệ thuật

- Bối cảnh: cơn mưa rào mùa hạ đồng bằng Bắc Bộ.

- Bố cục 3 phần: chuẩn bị mưa - đang mưa - hình ảnh con người.

2. Nghệ thuật ngôn từ

- Thể thơ tự do với nhịp điệu linh hoạt.

- Hệ thống từ láy, động từ sinh động.

3. Nghệ thuật miêu tả

- Thế giới tự nhiên được nhân hóa tài tình.

- Hệ thống hình ảnh độc đáo: 'mía múa gươm', 'cỏ gà rung tai'.

4. Hình tượng con người

- Người nông dân hiện lên kỳ vĩ: 'Đội sấm/ Đội chớp/ Đội cả trời mưa'.

II. Thực hành sáng tạo

- Gợi ý miêu tả cảnh mưa ở các không gian khác nhau.

- Nhấn mạnh giá trị nghệ thuật: nhân hóa, ngôn ngữ giàu hình ảnh.

A. TINH HOA KIẾN THỨC

1. Tác giả:

- Trần Đăng Khoa (sinh 1958) - thần đồng thơ ca Việt Nam

- Quê hương: Nam Sách, Hải Dương - nguồn cảm hứng sáng tạo

2. Tác phẩm:

- Trích từ tập thơ đầu tay "Góc sân và khoảng trời" (1968)

- Ngôn ngữ hồn nhiên, hình ảnh độc đáo, nhịp điệu tự nhiên như cơn mưa

B. HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH

Câu 1:

- Khung cảnh: cơn mưa rào mùa hạ vùng đồng bằng Bắc Bộ

- Bố cục 2 phần: chuẩn bị mưa và đang mưa

Câu 2:

- Thể thơ tự do với nhịp điệu linh hoạt

- Vần điệu phóng khoáng như những giọt mưa rơi

Câu 3:

a) Thế giới tự nhiên sống động:

- Hệ thống động từ, tính từ gợi hình: rối rít, hành quân, múa gươm...

b) Nghệ thuật nhân hóa đặc sắc:

- "Ông trời mặc áo", "mía múa gươm", "cỏ gà rung tai"...

- Thiên nhiên mang hồn người, vừa hùng tráng vừa đời thường

Câu 4:

- Hình tượng người nông dân kỳ vĩ:

"Bố em đi cày về/Đội sấm/Đội chớp/Đội cả trời mưa"

LUYỆN TẬP

- Gợi ý miêu tả cơn mưa với các yếu tố: mây, gió, cây cối, âm thanh...

Câu 1 (trang 80 sgk Ngữ Văn 6 tập 2):

- Bài thơ khắc họa sinh động cơn mưa rào mùa hạ đặc trưng vùng đồng bằng Bắc Bộ, với những hình ảnh gió cuốn, sấm chớp dữ dội.

- Bố cục ba phần đầy nghệ thuật:

+ Dự báo mưa (từ đầu... nhảy múa): Thiên nhiên chuyển mình

+ Đổ mưa (tiếp... hả hê): Vũ điệu mưa rơi

+ Con người trong mưa (còn lại): Hình tượng kỳ vĩ

Câu 2:

Thể thơ tự do với nhịp điệu biến hóa:

- Đa dạng nhịp 1-2-3-4, chủ đạo nhịp 2

- Tạo tiết tấu cuồn cuộn như hạt mưa gieo xuống

Câu 3:

a. Nghệ thuật miêu tả tinh tế:

- Thế giới động vật: mối bay, gà lánh nạn, kiến diễu binh

- Thực vật: mía vung gươm, cỏ gà lắng nghe, tre chải tóc

- Ngôn từ giàu động từ, tính từ gợi hình

b. Phép nhân hóa đặc sắc:

+ Trời khoác áo giáp

+ Cỏ tai rung nghe ngóng

+ Dừa sải tay bơi điệu nghệ

→ Biến cảnh vật thành thế giới sống động

Câu 4:

Hình tượng người cha:

- Vĩ đại như thần linh: đội cả sấm chớp

- Tầm vóc sánh ngang vũ trụ

- Qua lăng kính tuổi thơ đầy ngưỡng mộ

LUYỆN TẬP

Bài 1: Thuộc lòng khổ thơ đầu đến "mù trắng nước"

Bài 2: Tả cảnh mưa rào:

Bầu trời chuyển sắc, mây đen vần vũ. Gió cuốn bụi mù, cây nghiêng mình đón gió. Chim vội tìm nơi ẩn náu. Những giọt đầu tiên rơi lộp độp, rồi ào ạt xối xả. Chớp giật xé ngang trời, sấm gầm vang dội. Cỏ cây reo vui trong làn nước mát lành...

Câu 1 (trang 80 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Bài thơ "Mưa" của Trần Đăng Khoa là bức tranh thiên nhiên sống động về cơn mưa rào mùa hạ tại vùng quê Bắc Bộ. Tác phẩm được chia làm hai phần rõ rệt:

- Khúc dạo đầu: Từ đầu đến "Đầu tròn - trọc lốc" - báo hiệu cơn mưa sắp ập đến

- Bản hòa ca: Phần còn lại - tái hiện trọn vẹn vũ điệu của mưa

Câu 2:

Nghệ thuật thơ độc đáo:

- Thể thơ tự do phóng khoáng

- Nhịp điệu biến hóa: từ 1-4 chữ, chủ yếu nhịp 2

- Vần điệu linh hoạt (vần chân, vần cách, vần liền)

→ Tạo hiệu ứng âm thanh như tiếng mưa rơi tí tách

Câu 3:

a. Thế giới tự nhiên được khắc họa sinh động:

- Mối trẻ bay cao, mối già bay thấp

- Cỏ gà rung tai lắng nghe

- Bụi tre tần ngần chải tóc

- Cây dừa sải tay bơi điệu nghệ

b. Nghệ thuật nhân hóa đặc sắc:

"Ông trời mặc áo giáp đen" - hình ảnh ẩn dụ đầy sáng tạo

"Muôn nghìn cây mía múa gươm" - khung cảnh như trận chiến

→ Biến thiên nhiên thành thế giới sống động đầy cá tính

Câu 4:

Hình tượng người cha hiện lên kỳ vĩ:

- "Đội sấm/Đội chớp/Đội cả trời mưa"

- Tầm vóc sánh ngang vũ trụ

- Biểu tượng cho sức mạnh và vẻ đẹp lao động

LUYỆN TẬP

Gợi ý miêu tả cơn mưa:

Những giọt mưa đầu mùa lất phất bay như tơ trời. Gió mang hương đồng nội phả vào không gian. Cây cối rùng mình thay áo mới. Tiếng sấm xa xa vọng về như lời hẹn ước của đất trời...

Nội dung chính:

Bài thơ là bức tranh nghệ thuật độc đáo về thiên nhiên và con người qua lăng kính trẻ thơ, với ngôn từ giàu hình ảnh và nghệ thuật nhân hóa đặc sắc.

I. Chân dung nghệ sĩ Trần Đăng Khoa

- Sinh năm 1958 tại làng Trực Trì, Hải Dương - vùng đất địa linh nhân kiệt

- Sự nghiệp đa tài: nhà thơ thần đồng, nhà báo, biên tập viên tạp chí Văn nghệ Quân đội

- Hiện giữ chức Phó Bí thư Đảng ủy Đài Tiếng nói Việt Nam

- Các tác phẩm tiêu biểu:

+ "Góc sân và khoảng trời" - tập thơ được dịch ra nhiều thứ tiếng

+ "Đảo chìm" - tác phẩm văn xuôi ấn tượng

+ "Chân dung và đối thoại" - công trình phê bình giá trị

II. Tinh hoa tác phẩm "Mưa"

1. Xuất xứ:

- Sáng tác năm 1967 khi tác giả mới 9 tuổi

- In trong tập "Góc sân và khoảng trời"

2. Cấu trúc nghệ thuật:

- Khúc dạo đầu: Thiên nhiên chuyển mình trước cơn mưa

- Bản hòa ca: Vũ điệu của mưa rào

- Điểm nhấn: Hình tượng con người kỳ vĩ

3. Đặc sắc nghệ thuật:

- Thể thơ tự do phóng khoáng

- Ngôn từ giàu nhạc tính

- Nghệ thuật nhân hóa độc đáo

4. Thông điệp:

- Bức tranh thiên nhiên sống động

- Tình yêu quê hương sâu sắc

- Vẻ đẹp lao động của con người

III. Khám phá tác phẩm

1. Thiên nhiên:

- Mối già, mối trẻ: thế giới côn trùng đa dạng

- Cỏ gà rung tai: sự tinh tế trong quan sát

- Bụi tre gỡ tóc: hình ảnh nhân hóa đầy chất thơ

2. Con người:

- Người cha "đội cả trời mưa": biểu tượng sức mạnh

- Tư thế hiên ngang trước thiên nhiên

IV. Thực hành sáng tạo

Gợi ý miêu tả cơn mưa:

Những giọt mưa đầu mùa lất phất bay như tơ trời. Gió mang hương đồng nội phả vào không gian. Cây cối rùng mình thay áo mới. Tiếng sấm xa xa vọng về như lời hẹn ước của đất trời...