6 Bài phân tích "Những tình huống hiểm nghèo" (Ngữ văn 7 - Chân trời sáng tạo) xuất sắc nhất

I. Khái quát tác phẩm Những tình huống hiểm nghèo

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Hai người bạn đồng hành và con gấu: Trích từ kho tàng truyện ngụ ngôn Ê-dốp, qua bản dịch tinh tế của Phạm Khải Hoàn, minh họa sống động bởi Đinh Huỳnh

- Chó sói và chiên con: Tác phẩm chọn lọc từ ngụ ngôn La Phông-ten, bản dịch thơ đặc sắc của Tú Mỡ

2. Thể loại nghệ thuật

- Hai người bạn...: Truyện ngụ ngôn kinh điển

- Chó sói và chiên con: Ngụ ngôn thơ độc đáo

3. Kết cấu tác phẩm

Hai người bạn đồng hành và con gấu:

+ Phần 1: Cuộc gặp gỡ bất ngờ với thú dữ

+ Phần 2: Bài học nhân sinh sâu sắc

Chó sói và chiên con:

+ Phần 1: Tình huống đối mặt bất bình đẳng

+ Phần 2: Màn đối thoại đầy kịch tính

4. Nội dung cốt lõi

- Hai người bạn...: Câu chuyện cảnh tỉnh về sự phản bội trong tình bạn, đồng thời ca ngợi trí thông minh ứng biến

- Chó sói và chiên con: Bức tranh hiện thực về thế lực cường quyền và số phận kẻ yếu, đem đến bài học đạo đức sâu sắc

5. Giá trị nghệ thuật

- Tình huống truyện đặc sắc, giàu kịch tính

- Ngôn ngữ sắc bén, đa tầng ý nghĩa

- Hình tượng nhân vật mang tính biểu tượng cao

II. Khám phá sâu tác phẩm

1. Phân tích tình huống truyện

- Hai người bạn...: Thử thách phơi bày bản chất con người

- Chó sói và chiên con: Màn đối thoại bóc trần bất công xã hội

2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật

- Nhân vật được khắc họa qua hành động và lời thoại đặc sắc

- Tính cách hiện lên chân thực qua các tình huống thử thách

III. Bài học ứng dụng

- Giá trị chân chính của tình bạn

- Cách ứng xử trước những tình huống hiểm nghèo

- Bài học về sự công bằng trong xã hội

IV. Câu hỏi khám phá

1. Nếu ở vị trí nhân vật, bạn sẽ xử lý tình huống ra sao?

2. Những triết lý nhân sinh nào được gửi gắm qua tác phẩm?

3. Liên hệ với những tình huống tương tự trong cuộc sống hiện đại

Tinh hoa tác phẩm

Hai người bạn và con gấu

Hành trình của đôi bạn trong rừng sâu bỗng chốc thành thử thách khi gặp gấu dữ. Một người vội vã trốn chạy, bỏ lại bạn mình đối mặt hiểm nguy. Kẻ ở lại dùng trí tuệ giả chết để thoát nạn, rồi rút ra bài học sâu sắc về bản chất con người trong cơn hoạn nạn.

Chó sói và chiên con

Bên dòng suối mát, cuộc đối thoại bất công diễn ra giữa kẻ mạnh hung hãn và kẻ yếu thơ ngây. Bằng những lý lẽ ngụy biện, sói độc ác đã chứng minh sự thắng thế của kẻ cường quyền trước lẽ phải mong manh.

Triết lý nhân sinh

- Bài học về tình bạn chân chính: Thử thách mới lộ rõ bản chất

- Quy luật xã hội đáng buồn: Sức mạnh thường lấn át lẽ phải

- Nghệ thuật sinh tồn: Dùng trí tuệ thay vì đối đầu

Đặc sắc nghệ thuật

- Tình huống truyện giàu tính biểu tượng

- Lời thoại sắc bén bộc lộ tính cách

- Kết cấu chặt chẽ, hàm súc ý nghĩa

Khám phá tác phẩm

1. Phân tích nghệ thuật xây dựng tình huống truyện

2. Bình luận về triết lý sống ẩn sau mỗi câu chuyện

3. Liên hệ thực tế: Ứng xử thế nào trước nghịch cảnh?

Góc nhìn mở rộng

- So sánh với các tác phẩm ngụ ngôn cùng đề tài

- Bàn luận về giá trị thời sự của tác phẩm

- Sáng tạo: Viết tiếp kết thúc khác cho câu chuyện

Hai tác phẩm ngụ ngôn kinh điển

I. Tác giả và phong cách

- Ê-dốp (620-564 TCN): Bậc thầy ngụ ngôn Hy Lạp với kho tàng truyện đồ sộ, mang triết lý sâu sắc qua lối kể giản dị, hóm hỉnh

- La Phông-ten (1621-1695): Nhà thơ ngụ ngôn lừng danh nước Pháp, tác giả của những câu chuyện thấm đẫm tính nhân văn

II. Đặc điểm nghệ thuật

- Thể loại: Truyện ngụ ngôn đặc sắc

- Ngôn ngữ: Sắc bén, giàu hình ảnh

- Kết cấu: Chặt chẽ, logic

- Tình huống: Độc đáo, giàu kịch tính

III. Giá trị nội dung

1. Hai người bạn và con gấu

- Bài học về tình bạn chân chính

- Phê phán thói ích kỷ, hèn nhát

- Ca ngợi trí thông minh trong nguy nan

2. Chó sói và chiên con

- Lên án sự bất công trong xã hội

- Tố cáo thói ỷ mạnh hiếp yếu

- Cảm thông với số phận kẻ yếu

IV. Phân tích chi tiết

1. Nghệ thuật xây dựng tình huống

- Thử thách phơi bày bản chất con người

- Mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác

2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật

- Tính cách được bộc lộ qua hành động

- Lời thoại đặc sắc thể hiện cá tính

V. Bài học ứng dụng

- Cách nhận diện bạn bè chân chính

- Ứng xử trước nghịch cảnh

- Đấu tranh với cái ác, bảo vệ lẽ phải

Chuẩn bị đọc 1: Những phẩm chất của một người bạn chân chính

Câu 1: Theo bạn, hành trang cần thiết nhất của một tình bạn đẹp là gì?

Gợi mở: Hãy chiêm nghiệm về những giá trị làm nên sự gắn kết bền chặt giữa những tâm hồn đồng điệu.

Khám phá sâu sắc: Một người bạn chân thành là viên ngọc quý cần được mài giũa bởi:

• Ánh sáng của sự trung thực
• Nghệ thuật lắng nghe bằng trái tim
• Dũng khí đồng hành qua giông bão cuộc đời
• Tấm lòng trung thành vững như bàn thạch
• Sự tôn trọng ranh giới thiêng liêng của nhau

Chuẩn bị đọc 2: Triết lý về sức mạnh chân chính

Câu 2: Khi nào một người xứng đáng được gọi là "kẻ mạnh"?

Gợi mở: Định nghĩa lại khái niệm sức mạnh vượt ra khỏi giới hạn vật chất thông thường.

Nhận thức mới mẻ: - "Kẻ mạnh" thực sự là người làm chủ được bản thân, vượt trội về trí tuệ và nhân cách. - Sức mạnh đích thực tỏa sáng trong mọi hoàn cảnh, từ lớp học đến đời thường, thể hiện qua khả năng nâng đỡ người khác bằng trí tuệ và tấm lòng.

* Khám phá trước khi đọc

Câu 1: Theo bạn, những phẩm chất nào làm nên một người bạn đích thực?

Góc nhìn mới: Một người bạn chân thành cần sở hữu bộ ba giá trị: trái tim biết cảm thông, đôi tai biết lắng nghe và đôi tay sẵn sàng nâng đỡ.

Câu 2: Đâu là tiêu chuẩn của một "kẻ mạnh" thực thụ?

Nhận thức sâu sắc: Sức mạnh đích thực không nằm ở cơ bắp mà ở khả năng che chở, bảo vệ những người yếu thế.

* Trải nghiệm văn bản

• Khám phá: Tình tiết nào khiến bạn ngỡ ngàng nhất?

Chính là màn kịch "giả chết" đầy thông minh của người bạn bị bỏ rơi.

• Phân tích: Lời buộc tội của Sói có đáng tin?

Những lập luận của Sói chỉ là ngụy biện trắng trợn, thể hiện bản chất gian xảo.

• Đào sâu: Mục đích thực sự đằng sau hành vi bắt nạt của Sói?

Đó là thủ đoạn tâm lý nhằm hợp thức hóa hành vi bạo lực của kẻ mạnh với kẻ yếu.

* Chiêm nghiệm và đối thoại

Bức tranh không gian:

Nghệ thuật xây dựng tình huống: - Tình thế ngặt nghèo phơi bày bản chất con người - Cuộc đối đầu bất công làm nổi bật chân lý cuộc đời

Thông điệp nhân văn: - Bài học về sự tỉnh táo trước hiểm nguy - Cảnh giác trước những kẻ lợi dụng sức mạnh

Cảm nhận cá nhân: Câu chuyện Sói và Chiên như lời cảnh tỉnh sâu sắc về sự bất công trong xã hội, nơi kẻ yếu thường phải chịu thiệt thòi.

Hành trình khám phá ngụ ngôn sâu sắc

• Nguồn gốc văn bản

- Hai người bạn đồng hành và con gấu: Kiệt tác từ kho tàng ngụ ngôn Ê-dốp, được chuyển ngữ tinh tế bởi Phạm Khải Hoàn, minh họa sống động qua nét vẽ Đinh Huỳnh

- Chó sói và chiên con: Viên ngọc quý trong tuyển tập La Phông-ten, phong cách dịch thuật độc đáo của Tú Mỡ

• Tầng lớp ý nghĩa

- Lớp vỏ: Hai câu chuyện tưởng chừng đơn giản về thế giới loài vật

- Lõi nhân: Những triết lý nhân sinh sâu sắc về tình bạn và đạo lý làm người

• Nghệ thuật kể chuyện

- Bút pháp đan xen giữa tự sự và biểu cảm

- Ngôn từ giản dị mà đa tầng ý nghĩa

• Thông điệp nhân văn

- Sự tỉnh thức về giá trị chân thật của tình bạn

- Bài học về sự công bằng trong xã hội

Đối thoại với tác phẩm

Câu 1

Một người bạn chân chính là người biết đứng vững bên bạn khi sóng gió, không chỉ khi bình yên. Đó là người có trái tim rộng mở và trí tuệ sáng suốt để cùng nhau vượt qua thử thách.

Câu 2

Sức mạnh thực sự không nằm ở cơ bắp hay quyền lực, mà ở khả năng bảo vệ lẽ phải và nâng đỡ kẻ yếu. Kẻ mạnh thực sự là người biết dùng sức mạnh để mang lại công bằng.

Câu 3

Khoảnh khắc gấu xuất hiện như tấm gương phản chiếu bản chất mỗi người: một bên là sự hèn nhát trá hình, một bên là trí tuệ tỉnh táo trong nguy nan.

Câu 4

Lời cáo buộc của sói là bản án không có luật sư biện hộ, nơi kẻ mạnh tự phong mình là quan tòa và đao phủ.

Câu 5

Bữa tiệc máu của sói được dọn lên bằng những lời ngụy biện, minh chứng cho sự thật: khi kẻ mạnh muốn ăn thịt kẻ yếu, chúng sẽ tìm mọi lý do.

Chiêm nghiệm và trải nghiệm

Câu 1

Không gian rừng núi mênh mông trở thành phòng xử án công bằng, nơi mỗi nhân vật tự bộc lộ bản chất thật của mình.

Câu 2

Tình huống truyện như ngọn đèn soi rọi:

- Ánh sáng lạnh lẽo vạch trần sự hèn nhát

- Ánh sáng ấm áp ngợi ca trí tuệ

- Ánh sáng tàn bạo phơi bày sự độc ác

- Ánh sáng yếu ớt của sự ngây thơ

Câu 3

Câu chuyện ngắn gọn mà chứa đựng bài học lớn: trong hiểm nguy, người bạn thật sự không phải người trèo cao nhất, mà là người ở lại bên bạn lúc nguy nan.

Câu 4

Cuộc đối thoại bất cân xứng là vở kịch ngắn về sự bất công xã hội, nơi kẻ yếu luôn thua ngay từ khi ván bài bắt đầu.

Câu 5

- Tình bạn đích thực: Vàng thử lửa, gian nan thử sức

- Đạo lý làm người: Mạnh không có nghĩa là luôn đúng, yếu không có nghĩa là sai

Câu 6

Chó sói và chiên con ám ảnh tôi bởi sự tàn nhẫn không che giấu. Câu chuyện như lưỡi dao mổ xẻ xã hội, phơi bày sự thật phũ phàng: công lý đôi khi nằm trong móng vuốt kẻ mạnh. Nhưng chính sự phũ phàng ấy lại thức tỉnh lương tri, nhắc nhở ta phải đấu tranh cho sự công bằng. Đây không chỉ là câu chuyện ngụ ngôn, mà là bản cáo trạng đanh thép và lời kêu gọi đầy tính nhân văn.