6 Bài soạn "Thực hành tiếng Việt trang 78-79" (Ngữ văn 6 - SGK Cánh diều) tinh tuyển nhất

Giải mã ý nghĩa các thành ngữ được in đậm trong các câu sau:

Gióng lớn nhanh như thổi "cơm ăn mấy cũng không no, áo vừa mặc đã căng đứt chỉ". (Bùi Mạnh Nhị)

- Lớn nhanh như thổi: chỉ sự phát triển vượt bậc, nhanh chóng.

Chú mày hôi như cú mèo thế này ta nào chịu được. (Tô Hoài)

- Hôi như cú mèo: mùi khó chịu, thiếu vệ sinh.

Hai đứa trẻ kia bắt tôi mang về làm miếng mồi méo cho con gà chọi, con họa mi, con sáo mỏ ngà của chúng xơi ngon. Bọn cá chậu chim lồng ấy ấy với được món ăn mỡ màng như thằng tôi thế này thì phải biết là thích. (Tô Hoài)

- Cá chậu chim lồng: cuộc sống bó buộc, thiếu tự do.

d.

Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru

(Bình Nguyên)

- Bể cạn đá mòn: sự biến đổi của thời gian và thiên nhiên.

Ngòi bút của ông dẫn ta đi vào những xóm lao động nghèo đói, lam lũ nhất ngày trước, nơi sống chen chúc những thợ thuyền phu phen, những người buôn thúng bán bưng ... (Nguyễn Đăng Mạnh)

- Buôn thúng bán bưng: công việc buôn bán nhỏ, vất vả.

Thành ngữ ở các câu a, b đều sử dụng phép so sánh (từ "như"). Hãy tìm thêm các thành ngữ tương tự và giải thích ý nghĩa:

• Lúng túng như gà mắc tóc: trạng thái bối rối, lúng túng.
• Nhát như thỏ đế: tính cách nhút nhát, sợ sệt.
• Chắc như đinh đóng cột: sự kiên định, không thay đổi.
• Đắt như tôm tươi: hàng hóa bán chạy, được ưa chuộng.
• Nhanh như chớp: tốc độ nhanh chóng mặt.

Thành ngữ ở câu c, d có cấu trúc song đôi (đối ứng giữa các từ). Ví dụ: cá - chim, chậu - lồng; bể - non, cạn - mòn. Một số thành ngữ tương tự:

• Lên thác xuống ghềnh: cuộc đời nhiều thăng trầm.
• Ba chìm bảy nổi: số phận long đong, vất vả.
• Lên voi xuống chó: sự thay đổi đột ngột về địa vị.
• Chân cứng đá mềm: ý chí kiên cường vượt khó.

Kết nối thành ngữ với nghĩa tương ứng và chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng:

1. Thả con săn sắt bắt con cá sộp → (e) hy sinh cái nhỏ để đạt cái lớn hơn.
2. Thả mồi bắt bóng → (d) theo đuổi ảo ảnh, bỏ qua thực tại.
3. Chuột sa chĩnh gạo → (b) may mắn gặp được điều tốt.
4. Buồn ngủ gặp chiếu manh → (c) đúng lúc có được thứ cần.
5. Bóc ngắn cắn dài → (a) chi tiêu vượt quá khả năng.

Phân tích cách sử dụng dấu chấm phẩy trong các câu sau:

Ai từng tiếp xúc với Nguyên Hồng đều thấy rõ điều này: ông rất dễ xúc động, rất dễ khóc. Khóc khi nhớ đến bạn bè, đồng chí từng chia bùi sẻ ngọt; khóc khi nghĩ đến đời sống khổ cực của nhân dân mình ngày trước; khóc khi nói đến công ơn của Tổ quốc, quê hương đã sinh ra mình, đền công ơn của Đáng, của Bác Hồ đã đem đến cho mình lí tưởng cao đẹp của thời đại. (Nguyễn Đăng Mạnh)

Tác dụng: Phân tách các thành phần cùng chức năng trong câu.

Chẳng hạn, truyện dân gian kể, lúc Lê Lợi sinh ra có ánh sáng đô đầy nhà, mùi hương lạ khắp xóm; còn Nguyễn Huệ, khi ra đời, có hai con hổ chầu hai bên. (Bùi Mạnh Nhị)

Tác dụng: Ngăn cách các vế có quan hệ đẳng lập.

Viết đoạn văn ngắn (5-7 dòng) về một tác phẩm/tác giả/nhân vật đã học, sử dụng biện pháp so sánh:

Nhân vật Hồng trong "Trong lòng mẹ" hiện lên như một đóa hoa nhỏ bé giữa bão tố cuộc đời. Cậu phải đối mặt với sự lạnh lùng của người cô độc ác - kẻ luôn tìm cách gieo rắc nghi ngờ về mẹ. Nhưng tình yêu thương mẹ trong Hồng vẫn cháy bỏng như ngọn lửa không bao giờ tắt. Khi được gặp mẹ, cậu bé như chim non tìm về tổ ấm. Đoạn trích là bản tình ca về sức mạnh của tình mẫu tử - thứ tình cảm thiêng liêng có thể vượt qua mọi rào cản.

Khám phá vẻ đẹp thành ngữ và nghệ thuật so sánh
Thành ngữ - viên ngọc ngôn ngữ:
+ Thành ngữ là những cụm từ cố định, mang ý nghĩa hoàn chỉnh như những viên ngọc ngôn ngữ được mài giũa qua thời gian. Nghĩa của chúng thường ẩn chứa sau lớp vỏ ngôn từ, cần khám phá qua các phép chuyển nghĩa tinh tế.
+ Điểm khác biệt giữa thành ngữ và tục ngữ: Cả hai đều chứa đựng bài học cuộc sống, nhưng thành ngữ thường ngắn gọn, hàm súc hơn, là những cụm từ cố định trong khi tục ngữ thường là câu hoàn chỉnh.

Nghệ thuật so sánh - cây cầu nối cảm xúc:
+ So sánh là phép tu từ kỳ diệu, tạo ra những cây cầu liên tưởng giữa các sự vật, hiện tượng có nét tương đồng
+ Tác dụng: Thổi hồn vào ngôn từ, khiến hình ảnh trở nên sống động, làm nổi bật những khía cạnh đặc sắc và truyền tải cảm xúc mạnh mẽ hơn.

Câu 1 - Giải mã kho tàng thành ngữ:
"Lớn nhanh như thổi" trong câu chuyện về Thánh Gióng - biểu tượng cho sự phát triển vượt bậc, kỳ diệu.
"Hôi như cú mèo" - hình ảnh so sánh đầy ấn tượng về mùi khó chịu đến mức không thể chịu đựng nổi.
"Cá chậu chim lồng" - ẩn dụ sâu sắc về thân phận bị giam cầm, tù túng.
"Bể cạn non mòn" - hình tượng đẹp về sự biến đổi của tạo hóa theo thời gian.
"Buôn thúng bán bưng" - phản ánh chân thực cuộc sống lam lũ của những người lao động nghèo.

Câu 2 - Thành ngữ so sánh:
"Mặt tươi như hoa" - vẻ đẹp rạng rỡ, tươi tắn
"Rách như tổ đỉa" - cảnh nghèo khó cùng cực
"Êm ả như ru" - sự dịu dàng, ngọt ngào

Câu 3 - Thành ngữ đối ứng:
"Lên thác xuống ghềnh" - hành trình gian nan
"Mắt nhắm mắt mở" - trạng thái lơ mơ
"Chân cứng đá mềm" - ý chí kiên cường
"Đầu xuôi đuôi lọt" - sự thuận lợi toàn diện

Câu 4 - Ghép nối thành ngữ:
1-E: Đánh đổi khôn ngoan
2-D: Theo đuổi ảo vọng
3-B: Vận may bất ngờ
4-C: Đúng lúc đúng chỗ
5-A: Chi tiêu không cân đối

Câu 5 - Nghệ thuật dùng dấu câu:
Dấu chấm phẩy được sử dụng tài tình để:
- Liệt kê các trạng thái cảm xúc
- Nối các vế câu có quan hệ đẳng lập

Viết về nhân vật Hồng:
Nhân vật Hồng trong "Trong lòng mẹ" hiện lên như ngọn nến nhỏ giữa cơn gió lạnh cuộc đời. Cậu bé ấy, với trái tim trong trẻo như pha lê, đã giữ nguyên vẹn tình yêu thương dành cho người mẹ bất hạnh. Khoảnh khắc đoàn tụ với mẹ như nắng ấm xua tan màn đông giá lạnh, khiến độc giả không khỏi xúc động. Tác phẩm là bản tình ca về sức mạnh vô song của tình mẫu tử - thứ tình cảm thiêng liêng có thể vượt qua mọi định kiến khắc nghiệt của xã hội.

Giải mã ý nghĩa thành ngữ:

"Bể cạn non mòn" - hình tượng đẹp về sự biến đổi của tạo hóa theo thời gian.

"Buôn thúng bán bưng" - phản ánh chân thực cuộc sống lam lũ của những người lao động nghèo với công việc buôn bán nhỏ lẻ, vất vả.

Thành ngữ so sánh đặc sắc:

"Nhanh như chớp" - tốc độ nhanh chóng mặt

"Đen như mực" - màu sắc đen tuyền

Thành ngữ đối ứng ý nghĩa:

"Lên thác xuống ghềnh" - hành trình gian nan

"Chân cứng đá mềm" - ý chí kiên cường

Ghép nối thành ngữ:

1. e - Đánh đổi khôn ngoan
2. d - Theo đuổi ảo vọng
3. b - Vận may bất ngờ
4. c - Đúng lúc đúng chỗ
5. a - Chi tiêu không cân đối

Nghệ thuật dùng dấu câu:

Dấu chấm phẩy được sử dụng tài tình để ngăn cách các bộ phận cùng chức năng trong câu, tạo nhịp điệu uyển chuyển cho văn bản.

Đoạn văn cảm nhận:

Nhân vật Hồng trong "Trong lòng mẹ" hiện lên như đóa hoa dại kiên cường giữa bão tố cuộc đời. Cậu bé ấy, với trái tim trong trẻo như pha lê, đã giữ vững tình yêu thương mẹ bất chấp những lời cay độc từ người cô. Khoảnh khắc đoàn tụ với mẹ như nắng ấm xua tan giá lạnh, khiến độc giả không khỏi xúc động. Tác phẩm là bản tình ca về sức mạnh vô song của tình mẫu tử - thứ tình cảm thiêng liêng có thể vượt qua mọi định kiến khắc nghiệt.

Câu 1 trang 78 SGK: Khám phá ý nghĩa sâu sắc của các thành ngữ:

a) "Lớn nhanh như thổi" - hình ảnh so sánh sinh động về sự phát triển thần kỳ

b) "Hôi như cú mèo" - cách nói ví von độc đáo về mùi khó chịu

c) "Cá chậu chim lồng" - ẩn dụ sâu sắc về thân phận bị giam cầm

d) "Bể cạn non mòn" - hình tượng đẹp về sự biến đổi của tạo hóa

e) "Buôn thúng bán bưng" - phản ánh chân thực cuộc sống lam lũ

Câu 2 trang 79 SGK: Những thành ngữ so sánh đặc sắc:

- "Ăn như tằm ăn rỗi": biểu hiện của sự tham lam

- "Khỏe như trâu": hình ảnh so sánh về sức mạnh

- "Ngang như cua": tính cách bướng bỉnh

Câu 3 trang 79 SGK: Thành ngữ đối ứng ý nghĩa:

- "Kẻ tám lạng người nửa cân": sự cân sức ngang tài

- "Một nắng hai sương": cuộc sống vất vả

- "Hồn xiêu phách lạc": trạng thái hoảng loạn

Câu 4 trang 79 SGK: Ghép nối thành ngữ với nghĩa:

1-e: Chiến lược đánh đổi khôn ngoan

2-d: Theo đuổi ảo vọng

3-b: Vận may bất ngờ

4-c: Đúng lúc đúng chỗ

5-a: Chi tiêu không cân đối

Câu 5 trang 79 SGK: Nghệ thuật sử dụng dấu chấm phẩy:

- Ngăn cách các thành phần liệt kê

- Phân tách các vế câu có quan hệ đẳng lập

Câu 6 trang 79 SGK: Đoạn văn cảm nhận:

Thánh Gióng hiện lên như một biểu tượng sáng chói của sức mạnh dân tộc. Từ một cậu bé bình thường, Gióng bỗng vụt lớn như cơn gió mùa xuân, trở thành dũng sĩ diệt giặc. Hình ảnh Gióng cưỡi ngựa sắt xông trận tựa như tia chớp giữa bầu trời, để lại dấu ấn bất diệt trong tâm thức dân tộc. Tác phẩm là bản hùng ca về ý chí quật cường, khát vọng độc lập của nhân dân ta.

Câu 1: Giải mã ý nghĩa các thành ngữ:

• "Lớn nhanh như thổi" - sự phát triển thần tốc

• "Hôi như cú mèo" - mùi hôi khó chịu

• "Cá chậu chim lồng" - cảnh tù túng, mất tự do

• "Bể cạn non mòn" - sự biến đổi của vũ trụ

• "Buôn thúng bán bưng" - cuộc sống lam lũ

Câu 2: Thành ngữ so sánh đặc sắc:

• "Đen như quạ" - vận xui

• "Hót như khướu" - nói nhiều

• "Nhanh như cắt" - tốc độ nhanh

Câu 3: Thành ngữ đối ứng:

• "Chân cứng đá mềm" - ý chí kiên cường

• "Lên thác xuống ghềnh" - gian nan

• "Có mới nới cũ" - phụ bạc

Câu 5: Nghệ thuật dùng dấu câu:

• Dấu chấm phẩy tạo nhịp điệu uyển chuyển

• Ngăn cách các thành phần liệt kê

Câu 6: Cảm nhận về Thánh Gióng:

Thánh Gióng hiện lên như biểu tượng sáng chói của sức mạnh dân tộc. Từ cậu bé bình thường, Gióng bỗng vụt lớn như cơn gió mùa xuân, trở thành dũng sĩ diệt giặc. Hình ảnh Gióng cưỡi ngựa sắt xông trận tựa tia chớp giữa bầu trời, để lại dấu ấn bất diệt trong tâm thức dân tộc.

Khám phá tinh hoa tiếng Việt qua bài thực hành:

1. Giải mã thành ngữ:

• "Lớn nhanh như thổi" - sự phát triển thần tốc
• "Hôi như cú" - mùi hôi khó chịu
• "Cá chậu chim lồng" - cảnh tù túng, giam cầm
• "Bể cạn non mòn" - sự biến đổi của vũ trụ
• "Buôn thúng bán bưng" - cuộc sống vất vả

2. Thành ngữ so sánh đặc sắc:

• "Hiền như Bụt" - tính cách nhân hậu
• "Đẹp như tiên" - vẻ đẹp thanh tao
• "Êm ả như ru" - sự dịu dàng, ngọt ngào

3. Nghệ thuật dùng dấu câu:

Dấu chấm phẩy - công cụ tạo nhịp điệu uyển chuyển, giúp liệt kê các ý tưởng một cách rõ ràng, mạch lạc.

4. Hình tượng Thánh Gióng:

Thánh Gióng hiện lên như biểu tượng sáng chói của sức mạnh dân tộc. Từ cậu bé bình thường, Gióng bỗng vụt lớn như cơn gió mùa xuân, trở thành dũng sĩ diệt giặc. Hình ảnh người anh hùng cưỡi ngựa sắt xông trận tựa tia chớp giữa bầu trời, để lại dấu ấn bất diệt trong tâm thức dân tộc.

5. Giá trị của thành ngữ:

Thành ngữ - những viên ngọc ngôn ngữ được mài giũa qua thời gian, giúp lời nói thêm sinh động, giàu hình ảnh và biểu cảm.