6 Bài soạn tinh tuyển "Bản sắc là hành trang" (Ngữ văn 10 - SGK Cánh diều) đặc sắc nhất

1. Chuẩn bị

- Chủ đề trọng tâm: Vai trò của bản sắc trong hành trình hội nhập.

- Hệ thống luận điểm chính:

• Bản chất của quá trình hội nhập
• Giữ gìn bản sắc giữa dòng chảy toàn cầu hóa
• Ý nghĩa then chốt của bản sắc dân tộc

- Bản sắc dân tộc là nền tảng không thể thiếu trong tiến trình phát triển đất nước.

2. Khám phá văn bản

Câu 1. Thông điệp từ những con số?

Các tỷ lệ phản ánh sự chênh lệch đáng kể, nhấn mạnh nhu cầu bảo tồn bản sắc trước làn sóng toàn cầu.

Câu 2. Định nghĩa cốt lõi về bản sắc dân tộc?

- Câu then chốt: Bản sắc là tổng hòa những giá trị đặc trưng làm nên sự khác biệt của dân tộc Việt.

- Các câu còn lại minh họa sinh động cho khái niệm này.

Câu 3. Ý nghĩa ẩn dụ từ chiếc Lexus và cây ô liu?

Hình ảnh tương phản giữa hiện đại và truyền thống, toàn cầu và bản địa.

Câu 4. Thông điệp then chốt ở hai đoạn cuối phần 2?

• Bản sắc trở thành lợi thế cạnh tranh đặc biệt
• Giá trị văn hóa làm giàu thêm cho sản phẩm và dịch vụ

Câu 5. Thông điệp cốt lõi của phần kết?

Hài hòa giữa tiếp thu tinh hoa nhân loại và bảo tồn giá trị dân tộc.

3. Suy ngẫm và mở rộng

Câu 1. Giải mã nhan đề "Bản sắc là hành trang"

- Bản sắc không chỉ là đặc điểm nhận dạng mà còn là vốn quý để hội nhập thành công.

- Vấn đề then chốt: Cân bằng giữa bảo tồn và phát triển trong thời đại toàn cầu.

Câu 2. Tóm lược ý chính ba phần:

Phần 1: Nghệ thuật hội nhập không đánh mất chính mình

Phần 2: Bản sắc - la bàn trong dòng chảy toàn cầu

Phần 3: Sức mạnh nội sinh từ bản sắc dân tộc

Câu 3. Biểu hiện bản sắc Việt và gợi mở thêm:

• Ngôn ngữ: Tiếng Việt giàu nhạc tính
• Di sản: Trống đồng Đông Sơn, kiến trúc đình làng
• Nghệ thuật: Ca dao, Truyện Kiều
• Giá trị: Lòng yêu nước, tinh thần cộng đồng
• Bổ sung: Lễ hội dân gian, nghề thủ công truyền thống

Câu 4. Triết lý từ hình ảnh Lexus và ô liu:

Hiện đại và truyền thống không loại trừ mà bổ sung cho nhau, tạo nên sự phong phú cho nhân loại.

Câu 5. Thái độ tác giả:

Cân bằng giữa cởi mở hội nhập và kiên định bản sắc, thể hiện qua các luận điểm:

• "Bản sắc là lợi thế cạnh tranh"
• "Hội nhập nhưng không hòa tan"

Câu 6. Chiêm nghiệm từ câu kết:

Giữ gìn bản sắc không chỉ là trách nhiệm mà còn là bản năng sinh tồn của mỗi dân tộc.

Khởi động tư duy

Mở cánh cửa tri thức

Yêu cầu then chốt (trang 93 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):

- Văn nghị luận xã hội là sự hòa quyện giữa lý trí sắc bén và cảm xúc chân thành, thể hiện qua ngôn từ giàu hình ảnh và giọng điệu đa thanh. Yếu tố biểu cảm chính là linh hồn giúp bộc lộ quan điểm cá nhân cách sinh động. Khi thưởng thức văn nghị luận, hãy đặc biệt lưu tâm đến những từ ngữ gợi cảm, câu văn giàu nhịp điệu cùng các biện pháp tu từ đặc sắc...

- Ôn lại phần Kiến thức ngữ văn để thẩm thấu trọn vẹn văn bản

- Bí quyết đọc văn nghị luận hiệu quả:

+ Khám phá nhan đề để dự đoán chủ đề trọng tâm

+ Đọc kỹ để nhận diện hệ thống luận điểm chặt chẽ

+ Phân tích cách lập luận, dẫn chứng ở mỗi luận điểm

+ Kết nối vấn đề với thực tiễn cuộc sống

- Chuẩn bị tinh thần bằng cách tìm hiểu thêm về bản sắc văn hóa trong thời đại hội nhập

- Suy ngẫm về giá trị thông điệp tác giả gửi gắm

Góc nhìn cá nhân:

- Dự đoán vấn đề trọng tâm:

- Hệ thống luận điểm đặc sắc:

- Nét độc đáo trong cách lập luận:

- Ý nghĩa với bản thân:

- Những bài viết liên quan đáng suy ngẫm:

- Thông điệp sâu sắc: Lời nhắc nhở về sự cân bằng giữa tiếp thu cái mới và gìn giữ nét đẹp truyền thống trong dòng chảy toàn cầu hóa.

Hành trình khám phá

* Tinh hoa nội dung:

- "Bản sắc là hành trang" là áng văn nghị luận sâu sắc, ngợi ca giá trị văn hóa dân tộc. Tác phẩm khẳng định: Hội nhập quốc tế phải song hành với bảo tồn bản sắc - đó là trách nhiệm thiêng liêng của mỗi công dân toàn cầu.

* Giải mã thông điệp:

Câu 1 (trang 94): Ngôn ngữ của những con số

Góc nhìn: Sự chênh lệch khổng lồ giữa 80 triệu và 6000 triệu là lời cảnh tỉnh về nguy cơ đánh mất bản sắc giữa biển người toàn cầu.

Câu 2 (trang 94): Định nghĩa bản sắc

Tinh túy: Câu khái quát như viên ngọc quý: "Bản sắc là tất cả những gì làm người Việt khác biệt với thế giới". Các câu còn lại là những hạt ngọc minh chứng.

Câu 3 (trang 95): Nghệ thuật ẩn dụ

Triết lý: Lexus - biểu tượng của văn minh hiện đại, ô liu - đại diện cho giá trị truyền thống. Hai hình ảnh tương phản mà bổ sung cho nhau.

Câu 4 (trang 95): Giá trị cốt lõi

Khám phá: Bản sắc không chỉ là di sản mà còn là: Lợi thế cạnh tranh đặc biệt - Linh hồn của hàng hóa/dịch vụ

Câu 5 (trang 95): Thông điệp vàng

Chân lý: Tiếp thu tinh hoa nhân loại phải đi đôi với gìn giữ bản sắc - đó là bản năng sinh tồn của dân tộc.

* Suy ngẫm sâu xa

Câu 1 (trang 96): Giải mã nhan đề

Thấu hiểu: "Bản sắc là hành trang" - những giá trị văn hóa độc đáo chính là vốn quý để tự tin hội nhập. Vấn đề then chốt: Cân bằng giữa truyền thống và hiện đại.

Câu 2 (trang 96): Bản đồ tư duy

Phần 1: Nghệ thuật hòa nhập không hòa tan

Phần 2: Bản sắc - la bàn định vị giữa dòng chảy toàn cầu

Phần 3: Sức mạnh nội sinh từ di sản văn hóa

Câu 3 (trang 96): Kho tàng bản sắc

Phát hiện: Tiếng Việt giàu nhạc tính - Di sản trống đồng Đông Sơn - Kiệt tác Truyện Kiều - Tinh thần cộng đồng sâu sắc

Gợi mở: Lễ hội dân gian độc đáo - Nghề thủ công tinh xảo

Câu 4 (trang 96): Triết lý hài hòa

Nhận thức: Lexus và ô liu - hai thế giới tưởng đối lập mà thực chất bổ sung, tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc.

Câu 5 (trang 96): Thái độ tác giả

Cảm nhận: Cân bằng giữa cởi mở và kiên định, thể hiện qua những luận điểm sắc sảo: "Bản sắc là lợi thế cạnh tranh", "Hội nhập nhưng không hòa tan"

Câu 6 (trang 96): Lời nhắn gửi

Suy tư: Câu kết như hồi chuông thức tỉnh: Gìn giữ bản sắc không chỉ là trách nhiệm mà còn là bản năng sinh tồn của mỗi dân tộc.

I. Hành trình sáng tạo của Nguyễn Sĩ Dũng

- Tác giả: Nguyễn Sĩ Dũng (1955) - người con xứ Nghệ

- Phong cách: Sắc sảo trong lập luận, tinh tế trong diễn đạt

- Tác phẩm tiêu biểu: "Những nghịch lý của thời gian", "Thế sự - một góc nhìn"

II. Khám phá tác phẩm "Bản sắc là hành trang"

1. Thể loại: Văn nghị luận xã hội sâu sắc
2. Nguồn gốc: Trích từ tập "Những nghịch lý của thời gian" (2011)
3. Nghệ thuật biểu đạt: Kết hợp hài hòa giữa logic và cảm xúc
4. Điểm nhìn: Khách quan từ ngôi thứ ba
5. Tinh hoa nội dung:

Trước làn sóng toàn cầu hóa, tác giả khẳng định: Hội nhập phải đi đôi với bảo tồn. Những giá trị cốt lõi như tiếng Việt, trống đồng Đông Sơn, kiệt tác Truyện Kiều... chính là vũ khí cạnh tranh của dân tộc. Giữ gìn bản sắc không chỉ là trách nhiệm mà còn là bản năng sinh tồn.

Cấu trúc tác phẩm:

- Phần 1: Triết lý hội nhập không hòa tan

- Phần 2: Sức mạnh từ bản sắc văn hóa

- Phần 3: Thông điệp về tiếp biến văn hóa

Giá trị cốt lõi:

- Nội dung: Thức tỉnh ý thức bảo tồn di sản văn hóa

- Nghệ thuật: Luận điểm chặt chẽ, ngôn ngữ sắc bén

III. Hành trình khám phá chi tiết

1. Triết lý hội nhập

"Hội nhập là dòng sông chảy vào biển lớn, không phải tan biến trong đại dương" - ẩn dụ đầy hình tượng về cách tiếp cận văn hóa toàn cầu.

2. Kho báu bản sắc

- Định nghĩa: "Bản sắc là tất cả những gì làm người Việt khác biệt"

- Biểu hiện: Tiếng Việt giàu nhạc tính, di sản trống đồng, kiến trúc chùa Tây Phương...

- Nghệ thuật: Hình ảnh Lexus (hiện đại) và cây ô liu (truyền thống) song hành

3. Thông điệp vàng

Tiếp thu tinh hoa nhân loại phải đi đôi với giữ gìn cốt cách dân tộc - đó là phương châm sống còn.

IV. Hệ thống câu hỏi khám phá

1. Giải mã nhan đề:

"Bản sắc là hành trang" - di sản văn hóa chính là vốn quý để tự tin hội nhập.

2. Bản đồ tư duy:

- Phần 1: Nghệ thuật hòa nhập không hòa tan

- Phần 2: Bản sắc - lợi thế cạnh tranh

- Phần 3: Tiếp biến văn hóa thông minh

3. Kho tàng di sản:

- Trống đồng Đông Sơn

- Kiệt tác Truyện Kiều

- Lễ hội dân gian độc đáo

4. Triết lý cân bằng:

Lexus (hiện đại) và ô liu (truyền thống) không đối lập mà bổ sung cho nhau.

5. Thái độ tác giả:

"Bản sắc là lợi thế cạnh tranh" - quan điểm tiến bộ về phát triển bền vững.

6. Lời nhắn gửi:

"Giữ gìn bản sắc là bản năng sinh tồn" - thông điệp đánh thức lòng tự tôn dân tộc.

Tinh hoa nội dung

Tác phẩm khẳng định bản sắc văn hóa là nền tảng tinh thần vững chắc của mỗi quốc gia, đồng thời truyền tải thông điệp sâu sắc: "Hòa nhập nhưng không hòa tan" trong dòng chảy toàn cầu hóa.

Tổng quan tác phẩm

"Bản sắc là hành trang" là áng văn nghị luận xuất sắc, đặt ra vấn đề cốt lõi về bảo tồn di sản văn hóa trong thời đại hội nhập. Tác phẩm nhấn mạnh vai trò then chốt của bản sắc dân tộc và đưa ra triết lý phát triển cân bằng giữa truyền thống và hiện đại.

Hướng dẫn tiếp cận

- Ôn tập kiến thức ngữ văn liên quan

- Nghiên cứu kỹ văn bản và các tài liệu về bảo tồn văn hóa

- Suy ngẫm về ý nghĩa thực tiễn của vấn đề

Giải mã văn bản

Câu 1: Ngôn ngữ của những con số

Tỷ lệ dân số 80 triệu so với 6 tỷ người toàn cầu là lời cảnh tỉnh về nguy cơ đánh mất bản sắc giữa biển người thế giới.

Câu 2: Định nghĩa bản sắc

- Câu chủ đề: "Bản sắc là tất cả những gì làm người Việt khác biệt"

- Các câu bổ trợ: Minh chứng sinh động cho khái niệm cốt lõi

Câu 3: Biểu tượng Lexus và ô liu

- Lexus: Đại diện cho văn minh hiện đại

- Ô liu: Tượng trưng cho giá trị truyền thống

Câu 4: Giá trị cốt lõi

- Bản sắc là lợi thế cạnh tranh đặc biệt

- Di sản văn hóa làm giàu thêm cho hàng hóa/dịch vụ

Câu 5: Thông điệp vàng

Gìn giữ bản sắc không chỉ là trách nhiệm mà còn là bản năng sinh tồn của dân tộc.

Khám phá sâu

Câu 1: Giải mã nhan đề

"Bản sắc là hành trang" - di sản văn hóa chính là vốn quý để tự tin hội nhập quốc tế.

Câu 2: Cấu trúc tác phẩm

1. Nghệ thuật hội nhập không hòa tan

2. Sức mạnh từ bản sắc văn hóa

3. Tiếp biến văn hóa thông minh

Câu 3: Kho tàng di sản

- Tiếng Việt giàu nhạc tính

- Trống đồng Đông Sơn

- Kiệt tác Truyện Kiều

- Lễ hội dân gian độc đáo

Câu 4: Triết lý cân bằng

Hiện đại và truyền thống không đối lập mà bổ sung, tạo nên sự phong phú văn hóa.

Câu 5: Thái độ tác giả

Quan điểm tiến bộ: "Bản sắc là lợi thế cạnh tranh" trong phát triển bền vững.

Câu 6: Lời nhắn gửi

Gìn giữ bản sắc là nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi công dân toàn cầu.

Tác giả Nguyễn Sĩ Dũng - Hành trình trí tuệ và tâm huyết

Một trí thức đa tài sinh năm 1955 tại Thanh Chương, Nghệ An - Tiến sĩ giáo dục học, nhà khoa học chính trị xuất sắc, từng giữ vị trí Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội (2003-2016). Ông là cây đại thụ trong làng phản biện xã hội, thành viên Nhóm tư vấn của Thủ tướng (2011-2016), hiện đang dẫn dắt Trung tâm Hòa giải Việt Nam.

Văn nghiệp đồ sộ với các tác phẩm kinh điển:
- 'Những nghịch lý của thời gian'
- 'Thế sự - một góc nhìn'
- 'Bàn về Quốc hội'
Cùng hàng trăm bài báo sắc sảo về cải cách hành chính, chính trị, kinh tế - xã hội.

Kiệt tác 'Bản sắc là hành trang'

Trích từ 'Những nghịch lý của thời gian' (2011), tác phẩm là ánh sáng dẫn đường trong thời đại toàn cầu hóa. Với lập luận sắc bén, tác giả khẳng định: 'Hội nhập như dòng sông hòa vào biển lớn, không phải để tan biến' - triết lý sâu sắc về giữ gìn tinh hoa dân tộc giữa dòng chảy hiện đại.

Ba chương kinh điển:
1. Nghệ thuật hội nhập thời 4.0
2. Kho báu văn hóa Việt: Tiếng Việt, trống đồng, tượng chùa Tây Phương...
3. Cân bằng tinh tế giữa truyền thống và hiện đại

Qua hình tượng xe Lexus và cây ôliu, tác phẩm trở thành cẩm nang về bảo tồn bản sắc. 'Giữ gìn văn hóa không chỉ là hành động, mà là bản năng sinh tồn' - thông điệp vượt thời gian cho mọi thế hệ người Việt.

I. Chân dung tác giả Nguyễn Sĩ Dũng

- Nhà tư tưởng đương đại (sinh 1955) với gốc gác Nghệ An đầy chất văn

- Phong cách nghị luận: Sắc sảo mà uyên bác, logic mà giàu hình ảnh

- Tác phẩm tiêu biểu: "Những nghịch lý thời đại", "Thế sự - góc nhìn đa chiều"

II. Tinh hoa tác phẩm "Bản sắc là hành trang"

1. Khái quát nghệ thuật:

- Thể loại: Nghị luận xã hội sâu sắc

- Xuất xứ: Trích từ kiệt tác "Những nghịch lý thời gian" (2011)

- Ngôn ngữ: Sắc bén như dao khắc vào tâm can

2. Thông điệp cốt lõi:

Giữa dòng chảy toàn cầu hóa, tác giả khẳng định: "Hội nhập như dòng sông hòa vào biển cả, chứ không phải tan biến trong đại dương". Bản sắc văn hóa Việt từ tiếng mẹ đẻ, trống đồng đến tượng chùa Tây Phương chính là "hộ chiếu văn hóa" giúp chúng ta tự tin bước ra thế giới.

3. Bố cục kim cương:

- Phần 1: Triết lý hội nhập thời 4.0

- Phần 2: Kho báu văn hóa Việt - niềm tự hào dân tộc

- Phần 3: Nghệ thuật cân bằng giữa truyền thống và hiện đại

III. Những góc nhìn đắt giá

- Hình tượng xe Lexus và cây ôliu trở thành ẩn dụ tuyệt vời về sự hòa hợp giữa cũ-mới

- Câu hỏi nhức nhối: "80 triệu giữa 6 tỉ - làm sao không hòa tan?"

- Triết lý sống: "Giữ bản sắc không chỉ là lựa chọn, mà là bản năng sinh tồn"

IV. Bài học thời đại

Tác phẩm như ngọn hải đăng dẫn đường, nhắc nhở thế hệ trẻ:

- Tiếp thu tinh hoa nhân loại bằng tư duy phản biện

- Bảo tồn di sản bằng trái tim nồng nàn

- Sáng tạo không ngừng trên nền tảng bản sắc

"Bản sắc là hành trang" mãi là cuốn cẩm nang quý giá cho hành trình hội nhập mà không đánh mất chính mình của mỗi người Việt thời đại mới.