6 Di Chứng Hậu Covid Thường Gặp Và Giải Pháp Khắc Phục Tối Ưu

Suy giảm nhận thức là một trong những di chứng nổi bật nhất ở bệnh nhân hậu Covid, cùng với khó thở và mệt mỏi kéo dài. Nghiên cứu chỉ ra rằng những người từng mắc Covid-19 nặng thường có điểm số thấp hơn và phản xạ chậm hơn trong các bài kiểm tra tư duy. Các lĩnh vực bị ảnh hưởng rõ rệt bao gồm: tốc độ xử lý thông tin, khả năng tập trung, trí nhớ, tư duy logic và lập kế hoạch. Điều đáng chú ý là những khiếm khuyết này không liên quan đến các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu hay rối loạn stress sau sang chấn.

Những biểu hiện nghiêm trọng của tình trạng này bao gồm khó tập trung, hiện tượng "sương mù não", suy giảm trí nhớ và rối loạn chức năng điều hành. Mặc dù ngay cả những ca bệnh nhẹ cũng có thể gặp phải, nhưng mức độ ảnh hưởng thường nặng nề hơn ở các bệnh nhân từng trải qua tình trạng nghiêm trọng. Các nghiên cứu theo dõi cho thấy những thiếu hụt nhận thức này có thể kéo dài từ 6 đến 10 tháng sau khi khỏi bệnh, với xu hướng cải thiện dần theo thời gian.

Rối loạn khứu giác và vị giác là một trong những di chứng đáng chú ý ở bệnh nhân hậu Covid. Khi thăm khám, bác sĩ thường đánh giá mức độ ảnh hưởng thông qua khả năng cảm nhận mùi vị, tình trạng ăn uống và thay đổi cân nặng của bệnh nhân. Tình trạng sụt cân có thể xảy ra do nhiều yếu tố, trong đó việc suy giảm khả năng cảm nhận mùi vị đóng vai trò không nhỏ. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn, nhưng nhiều bằng chứng cho thấy sự tổn thương ở các tế bào hỗ trợ thần kinh khứu giác, bao gồm cả tế bào thần kinh cảm giác và tế bào trung tâm.

Đáng lưu ý, một số ít trường hợp có thể không phục hồi hoàn toàn, dẫn đến tình trạng suy giảm chức năng kéo dài. Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu, nhưng các bài tập phục hồi khứu giác được khuyến khích áp dụng.

Can thiệp sớm là chìa khóa trong điều trị các di chứng hậu Covid. Quá trình phục hồi cần sự kiên trì nhằm hạn chế tổn thương lâu dài và nâng cao chất lượng sống.

Phục hồi chức năng đóng vai trò then chốt, đặc biệt với bệnh nhân từng thở máy hoặc nằm viện. Các liệu pháp bao gồm vật lý trị liệu, bài tập hô hấp như thổi Spirometry, thở bụng và vận động nhẹ nhàng.

• Cải thiện khó thở: Áp dụng kỹ thuật thở sâu kết hợp thiền định. Sử dụng Spirometry và duy trì tập luyện đều đặn trong mọi tư thế.
• Kiểm soát ho mãn tính: Kết hợp thuốc theo chỉ định (benzonatate, mucinex) với các bài tập thở chuyên sâu để làm sạch phổi.
• Khắc phục suy nhược: Xây dựng chương trình vận động tăng tiến, từ bài tập nhẹ đến nâng tạ. Tham vấn chuyên gia tim phổi khi mệt mỏi kéo dài.
• Giảm đau khớp: Sử dụng thuốc giảm đau thích hợp kèm vật lý trị liệu. Bệnh nhân cao tuổi cần lộ trình phục hồi kiên nhẫn hơn.
• Phục hồi nhận thức: Kích thích trí não bằng đọc sách, trò chơi trí tuệ và học kỹ năng mới.
• Tái tạo khứu/vị giác: Luyện tập ghi nhớ mùi vị thường xuyên.

Dinh dưỡng đóng vai trò thiết yếu với thực đơn giàu protein, vitamin từ rau củ, trái cây. Chia nhỏ bữa ăn, bổ sung đủ nước và chất xơ giúp tái tạo mô tổn thương hiệu quả.

Tùy theo mức độ tổn thương do Covid-19 gây ra, bác sĩ cần đánh giá toàn diện kết hợp nhiều chuyên khoa. Các vấn đề thường gặp bao gồm: tổn thương thận, gan, rối loạn nội tiết (tiểu đường, suy tuyến thượng thận), vấn đề tiêu hóa/dinh dưỡng (tiêu chảy, biếng ăn, sụt cân), các biểu hiện da liễu (viêm da, loét da, rụng tóc), cùng các vấn đề tâm lý, rối loạn giấc ngủ và ảnh hưởng chất lượng sống.

Về thời gian: Giai đoạn Covid cấp tính kéo dài khoảng 1 tháng từ khi khởi phát, tiếp theo là 2 tháng theo dõi hậu Covid. Sau khoảng thời gian này, nếu xuất hiện các triệu chứng không giải thích được bằng nguyên nhân khác sẽ được xem là di chứng hậu Covid. Phần lớn di chứng ở mức độ nhẹ như mệt mỏi, khó thở, tức ngực... Mức độ nặng và thời gian kéo dài của di chứng thường tỷ lệ thuận với mức độ nghiêm trọng của Covid cấp tính.

Biểu hiện hậu Covid rất đa dạng, do đó bác sĩ cần khai thác kỹ tiền sử bệnh và triệu chứng hiện tại để chỉ định các xét nghiệm phù hợp, từ đó đưa ra phác đồ điều trị tối ưu.

Mệt mỏi là phản ứng tự nhiên khi cơ thể vừa trải qua cuộc chiến chống lại virus. Di chứng này có thể tồn tại dai dẳng hàng tuần, thậm chí hàng tháng, trở thành triệu chứng phổ biến nhất ở bệnh nhân hậu Covid.

Hội chứng mệt mỏi này biểu hiện đa chiều:

• Thể chất: Cảm giác nặng nề như mang vác vật nặng, ngay cả cử động đơn giản cũng trở thành thử thách
• Tinh thần: Khả năng tập trung suy giảm, trí nhớ ngắn hạn bị ảnh hưởng, việc xử lý thông tin và giải quyết vấn đề trở nên khó khăn bất thường

Đặc biệt, tình trạng này thường không cải thiện sau khi nghỉ ngơi, nhiều bệnh nhân thức dậy vẫn cảm thấy kiệt sức. Mức độ mệt mỏi dao động thất thường theo ngày, thậm chí theo giờ, khiến người bệnh mất động lực thực hiện những sinh hoạt cơ bản nhất.

Khó thở và hụt hơi ngay khi vận động nhẹ là di chứng phổ biến ở bệnh nhân hậu Covid, thường đi kèm với ho và sốt. Tình trạng này báo hiệu cơ thể đang thiếu oxy trầm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến não bộ, tim mạch và các cơ quan sống còn. Điều đáng lo ngại là virus SARS-CoV-2 có khả năng âm thầm làm suy giảm độ bão hòa oxy, khiến bệnh nhân khó phục hồi hoàn toàn sau tổn thương.

Biểu hiện rõ rệt nhất là cảm giác không thể hít đủ không khí dù đã cố gắng, kèm theo tức ngực khi hô hấp. Nhiều trường hợp phải gắng sức để thở sâu hơn do luôn trong trạng thái thiếu oxy. Các chuyên gia y tế khuyến cáo nên đến ngay cơ sở y tế khi xuất hiện tình trạng khó thở, dù đang nghỉ ngơi hay vận động.