8 Điểm Cốt Lõi Về Bệnh Động Mạch Ngoại Biên Không Thể Bỏ Qua

Khoảng 75% bệnh nhân không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Tỷ lệ mắc bệnh có xu hướng gia tăng cùng với tuổi thọ, thay đổi lối sống và đặc biệt là sự phổ biến của các yếu tố nguy cơ tim mạch. Ước tính, cứ 5 người trên 70 tuổi thì có 1 người mắc bệnh.

Nhóm đối tượng nguy cơ cao bao gồm:

• Người hút thuốc lá
• Bệnh nhân tiểu đường
• Người bị tăng huyết áp
• Người có rối loạn lipid máu...

Đáng chú ý, hút thuốc lá và tiểu đường là hai yếu tố nguy cơ đặc biệt nghiêm trọng. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ, việc hiểu biết về bệnh sẽ giúp phát hiện sớm và kiểm soát tốt hơn - tri thức chính là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe của bạn.

Phát hiện sớm bệnh động mạch ngoại biên mang ý nghĩa sống còn. Không chỉ giúp điều trị kịp thời tình trạng thiếu máu chi trước khi dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như hoại tử hay cắt cụt chi, mà còn cảnh báo nguy cơ xơ vữa động mạch toàn thân - bao gồm cả động mạch vành và động mạch não. Thống kê cho thấy, bệnh nhân mắc bệnh này có nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ cao gấp 6-7 lần người bình thường.

Đáng báo động là phần lớn bệnh nhân không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, dẫn đến bỏ sót chẩn đoán. Một số chỉ cảm thấy đau bắp chân hoặc chuột rút khi vận động nhiều. Nhiều trường hợp bị chẩn đoán nhầm thành viêm khớp, bệnh cơ xương khớp hoặc đơn thuần là dấu hiệu tuổi già. Thường chỉ khi xuất hiện vết loét khó lành, đau nhức dữ dội, tím tái đầu chi hoặc hoại tử thì bệnh mới được phát hiện.

Đặc biệt, người hút thuốc và bệnh nhân tiểu đường thuộc nhóm nguy cơ cao. Việc điều trị kịp thời không chỉ cải thiện triệu chứng mà còn ngăn ngừa nguy cơ cắt cụt chi, nhồi máu cơ tim và đột tử trong tương lai.

Trong chẩn đoán bệnh động mạch ngoại biên, triệu chứng đau cách hồi đặc trưng kết hợp với thăm khám lâm sàng (như kiểm tra mạch đập ở chi) là yếu tố then chốt.

Chỉ số mạch cổ chân - cổ tay (ABI) là xét nghiệm quan trọng, đơn giản và không đau. Bằng cách so sánh huyết áp cổ chân với cổ tay, bác sĩ có thể đánh giá lưu thông máu ở chi dưới. Bình thường, tỷ lệ này ≥0.9, nếu <0.5 cho thấy tắc nghẽn nghiêm trọng. Kết quả bất thường cũng có thể cảnh báo bệnh động mạch cảnh.

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại bao gồm:

• Siêu âm Doppler mạch máu
• Chụp CT đa dãy mạch máu
• Chụp cộng hưởng từ mạch máu
• Chụp mạch máu cản quang

Điều trị bệnh động mạch ngoại biên tập trung vào 2 mục tiêu: Giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

• Cai thuốc lá triệt để: Tư vấn chuyên sâu, xây dựng lộ trình cai nghiện cá nhân hóa, tránh môi trường có khói thuốc.
• Điều chỉnh dinh dưỡng: Chế độ ăn khoa học giúp kiểm soát mỡ máu và các rối loạn chuyển hóa.
• Vật lý trị liệu: Chương trình tập luyện 3-4 lần/tuần, mỗi lần 30-45 phút dưới hướng dẫn chuyên gia, duy trì ít nhất 3 tháng giúp cải thiện đáng kể khả năng vận động.
• Kiểm soát bệnh nền: Đặc biệt chú trọng đái tháo đường, tăng huyết áp và bệnh mạch vành, phòng ngừa biến chứng bàn chân.
• Giảm đau chuyên biệt: Sử dụng thuốc giãn mạch và giảm đau phù hợp từng giai đoạn bệnh.
• Tái tưới máu: Chỉ định khi có thiếu máu chi trầm trọng, bao gồm các phương pháp can thiệp hiện đại.

Bệnh nhân thuộc nhóm nguy cơ cần được kiểm tra động mạch ngoại biên định kỳ thông qua: đánh giá tuần hoàn chi (màu sắc da, nhiệt độ, mạch đập), đo huyết áp hai chi, kiểm tra cảm giác và phát hiện sớm các tổn thương. Khi cần thiết sẽ áp dụng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu.

Lối sống khoa học chính là chìa khóa vàng để phòng bệnh:

• Dứt khoát với thuốc lá
• Kiểm soát chặt chẽ đường huyết nếu mắc tiểu đường
• Vận động thông minh 30-45 phút/ngày theo chỉ dẫn chuyên gia
• Ổn định chỉ số mỡ máu và huyết áp
• Ưu tiên thực phẩm xanh, hạn chế chất béo có hại
• Duy trì cân nặng lý tưởng

Phòng ngừa hiệu quả không chỉ giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn ngăn chặn các biến chứng tim mạch nguy hiểm.

Bệnh động mạch ngoại biên là tình trạng tắc nghẽn hệ thống mạch máu ngoại vi do sự tích tụ của các mảng xơ vữa và cục huyết khối, chủ yếu ảnh hưởng đến động mạch chi dưới, chi trên và vùng chậu (không bao gồm mạch vành và mạch não).

Về bản chất, quá trình xơ vữa động mạch ngoại biên tương tự như ở động mạch vành hay động mạch cảnh, chỉ khác biệt ở vị trí tổn thương và cơ quan được nuôi dưỡng. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như hoại tử chi, thậm chí phải cắt cụt chi để bảo toàn tính mạng.

Triệu chứng điển hình bao gồm những cơn đau cách hồi (đau khi vận động, giảm khi nghỉ ngơi), thay đổi màu sắc da (tím tái), và trong trường hợp nặng là hoại tử mô do thiếu máu nuôi dưỡng kéo dài.

Dấu hiệu điển hình của bệnh động mạch ngoại biên là những cơn chuột rút đau đớn ở đùi, hông và bắp chân khi vận động, thường biến mất sau vài phút nghỉ ngơi. Cơ chế này được gọi là "đau cách hồi" - khi nhu cầu oxy của cơ tăng cao nhưng dòng máu bị hạn chế do tắc nghẽn mạch máu.

Nhiều bệnh nhân thường nhầm lẫn triệu chứng này với các bệnh lý xương khớp thông thường. Đặc biệt ở bệnh nhân tiểu đường, triệu chứng có thể bị che khuất bởi biến chứng thần kinh ngoại biên.

Giai đoạn nặng thường biểu hiện bằng:

• Cơn đau dai dẳng ngay cả khi nghỉ ngơi
• Các vết thương ở chân lâu lành
• Hiện tượng hoại tử đầu chi
• Chênh lệch nhiệt độ rõ rệt giữa hai chân

Bệnh động mạch ngoại biên hình thành từ hai nguyên nhân chính:

Xơ vữa động mạch
Chiếm 90% trường hợp, là quá trình tích tụ cholesterol và các chất khác tạo thành mảng bám làm hẹp lòng mạch. Khác với quan niệm thông thường, xơ vữa không chỉ ảnh hưởng đến tim mà còn gây tắc nghẽn hệ tuần hoàn ngoại vi.

Viêm mạch máu
Ít phổ biến hơn, thường do:
- Chấn thương vật lý
- Dị tật giải phẫu
- Tác dụng phụ của xạ trị
- Các bệnh tự miễn dịch