Top 10 tác phẩm thơ xuất sắc của nhà thơ Chu Mạnh Trinh

Đề Dương quý phi từ

Quê hương sông núi ẩn hiện trong chiều mơ,
Ngôi đền thờ bà vững chãi giữa trời Nam rộng lớn.
Oán hận giặc Nguyên còn vang vọng trên sóng lớn,
Tấm lòng trung trinh với nhà Tống vẫn bền bỉ như mặt trời, mặt trăng.
Muôn cành cây rung động, vang tiếng ngọc chạm nhẹ nhàng,
Hồ thu trong sáng soi chiếu ánh sáng tròn đầy.
Mây lành phủ khắp, che chở ngàn nhà,
Đền này cùng đền Cờn linh thiêng, lưu truyền muôn đời.

Giải nghĩa

Bài thơ ca ngợi lòng trung trinh và sự linh thiêng của đền thờ Dương quý phi, với hình ảnh biểu tượng đậm đà tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc.

Nguồn: PGS.TS. Nguyễn Minh Tưởng, “Đền thờ Dương quý phi nhà Tống tại Phố Hiến và bài thơ đề vịnh của Chu Mạnh Trinh,” Tạp chí Hán Nôm số 2(81), 2007

Tây Hồ cảm tác

Lầu hoang xưa phủ bóng chiều tà,
Gió lạnh thổi qua lá rụng nhiều.
Cảnh tĩnh mịch yên bình sắc thu muộn,
Không một tiếng ca, chỉ tiếng vang từ lá khẽ rung.

Dịch nghĩa

Lầu hoang bên chùa cổ chìm trong bóng chiều hoàng hôn,
Gió lạnh lùa qua, lá rơi đầy lối.
Khung cảnh thanh vắng giữa mùa thu muộn,
Không một bóng người, tiếng hát vẳng đâu đây như lời vi ca.

Bài thơ được ghi lại trong "Trúc Vân Chu thị thi tập" thuộc tập "Hiếu cổ đường thi tập" (VHv.106).

Nguồn: Chùa Trấn Quốc, khảo cứu và tư liệu Hán Nôm, NXB Văn học, 2009

Hồi 01 - Kiều chơi Tết Thanh Minh

Mùa xuân ai tài hoa vẽ nên bức tranh,
Đám đông náo nức đua nhau hội đạp thanh.
Số phận bạc bẽo, người đã khuất yên nghỉ,
Duyên kiếp hôm nay lỡ làng khách ba sinh.
Hàng hoa e ấp soi bóng trong gương,
Ngàn liễu mềm rung theo sóng gợn tình.
Thoảng buồn man mác, lòng sao thêm nặng nỗi!
Đường về vang tiếng chiêng, nhịp chênh chao.

Nguồn: Truyện Kiều và các nhà nho thế kỷ 19, Phạm Đan Quế, NXB Thanh Niên, tái bản lần thứ ba, 2003

Hồi 03 - Kiều thề nguyền cùng Kim Trọng

Gắn bó vì ai mà lòng bối rối,
Để ai đón gió, trông chờ trăng.
Đào tơ đã hé mở con đường ong bướm,
Liễu mềm còn e ngại trận mưa gió.
Lựa chọn mối tơ tình bằng năm ngón tay,
Lập lời thề nguyện trong ánh lửa dục.
Giá mà giữ trọn niềm băng tuyết,
Chẳng phải chỉ là trăng hoa chập chờn.

Nguồn: Truyện Kiều và các nhà nho thế kỷ 19, Phạm Đan Quế, NXB Thanh Niên, tái bản lần thứ ba, 2003

Hồi 04 - Kiều nhờ em thay lời

Sóng gió cuộc đời đâu phải chuyện thường,
Chín chữ trọn tình gửi trả duyên thương.Thân tình này sẽ nối kết tình em.
Nước non cách trở, lệ rơi thành dòng,
Tâm sự thâu canh lẻ bóng bên đèn.
Liêu Dương ấy, em có hay chăng?
Đây là trâm quạt, dấu hiệu tin nàng.

Nguồn: Truyện Kiều và các nhà nho thế kỷ 19, Phạm Đan Quế, NXB Thanh Niên, tái bản lần thứ ba, 2003

Hồi 17 - Kiều gặp Từ Hải

Phận nàng tựa bóng nơi cửa không,
Thắt rồi lại mở, khéo nối vòng tròn.
Nước non nay lại gặp người mày trắng,
Đời này còn mang nợ má đào son.
Biển khổ nào ai đủ tay độ trì,
Giang hồ mấy kẻ thực anh hùng.
Lạ thay lời nói thành tri kỷ mến,
Hương duyên cháy bừng lửa nồng thêm.

Nguồn: Truyện Kiều và các nhà nho thế kỷ 19, Phạm Đan Quế, NXB Thanh Niên, tái bản lần thứ ba, 2003

Thuý Kiều oan trái

Gió thanh trăng bạc bát ngát trời,
Nhớ nhung xưa cũ dấy niềm đời.
Phận hồng nhan cay đắng muôn thuở,
Dâu bể thăng trầm theo thế thời.
Một mình nàng tính không do dự,
Suốt năm canh bên ánh đèn mờ.
Trách ai tơ trời sao rối rắm,
Duyên chị trao mượn em vun đắp.
Nhất phiến tài tình sầu thiên cổ,
Âm thanh thấm đẫm chốn lòng thương.
Mười lăm năm ghi vào sổ đoạn trường,
Son phấn biết bao phen trôi giạt.
Tình yêu giữ lại cho kiếp khác,
Đạo sinh thành phải đền ơn đáp.
Gác lời thề biển núi minh chứng.

Nguồn: Truyện Kiều và các nhà nho thế kỷ 19, Phạm Đan Quế, NXB Thanh Niên, tái bản lần thứ ba, 2003

Hương Sơn phong cảnh ca

Mưỡu:
Tiếng đàn thông vẳng bên suối reo,
Cá lặng khe, chim rừng khẽ ngân kinh.

Hát nói:
Bầu trời, cảnh Phật thanh bình,
Hương Sơn mơ ước bao năm bấy nay.
Non cao nước biếc, mây bay,
Hang động tuyệt trần hỏi ngay có đây?
Chim rừng thỏ thẻ dâng trái ngọt,
Cá khe nghe tiếng vọng khe Yến.
Nhẹ bên tai vọng tiếng chày cối,
Khách tang hải chợt tỉnh trong mộng.
Suối Giải Oan trong veo tuôn chảy,
Chùa Cửa Võng thâm nghiêm tĩnh lặng.
Am Phật Tích ẩn mình trong núi,
Động Tuyết Quynh bóng mờ huyền ảo.
Ngước nhìn lên, ai tài hoa vẽ,
Đá ngũ sắc óng ánh như gấm thêu.
Hang sâu lồng ánh trăng soi,
Đường mây uốn khúc nhẹ trôi theo gió.
Giang sơn này còn chờ ai đến,
Hay trời đất đã an bài khéo léo?
Lần tràng hạt niệm “Nam mô Phật”,
Cửa từ bi mở rộng đức công bao la.
Phong cảnh càng ngắm càng say đắm!

Bài thơ từng được chọn vào chương trình SGK Văn học 11 (1990-2006), sau chuyển thành đọc thêm trong SGK Ngữ văn 11 từ 2007.

Nguồn:
1. Tuyển tập thơ ca trù, NXB Văn học, 1987
2. Xứ Đoài thơ, Quỹ Hỗ trợ Văn chương & Cuộc sống, NXB Hội Nhà văn, 2012

Tổng vịnh Truyện Kiều

Mở rèm xuân hé mấy sương mai,
Vẻ tài sắc mấy lớp làm gương soi.
Công cha nặng gánh, lòng thiếp chẳng nỡ,
Nước cờ nghiệt ngã, phận chàng đành vương.
Oán cung thổn thức đàn "Bạc mệnh",
Duyên trời rủi đưa lưới Tiền Đường.
Đôi bên giữ trọn tình và hiếu,
Đem bắc đồng cân đổi lấy vàng đầy.

Nguồn:
1. Truyện Kiều và các nhà nho thế kỷ 19, Phạm Đan Quế, NXB Thanh Niên, 2003 (lần thứ ba)
2. Việt Nam thi văn hợp tuyển, Dương Quảng Hàm, Bộ Quốc gia Giáo dục xuất bản, Hà Nội, 1951

Cổ Loa hữu cảm

Chồng yêu nặng nghĩa, ơn cha sâu dày,
Chẳng biết oan nghiệt đến nay vẫn còn giấu.
Máy móc vô hồn, rùa thần cũng đã rời,
Minh châu đẫm lệ dưới đáy sâu lặng thầm.
Bia vàng cổ thụ ghi dấu ngàn năm quốc sử,
Biển trời xanh rộng, lòng son vẫn một mảnh.
Miếu cũ cung triều ngày xưa tịch mịch vắng lặng,
Tiếng chim cuốc rền rỉ, trăng mờ lặng lẽ chiếu ngang.

Dịch nghĩa

Tình nghĩa chồng sâu, ơn cha thẳm thẳm,
Chẳng hay oan khuất vẫn còn đeo mang.
Máy móc tắt hồn, rùa thần đã đi xa,
Minh châu lệ đọng dưới đáy thẳm sâu.
Bia vàng, cổ thụ ghi sử thiên niên,
Biển trời bát ngát một tấm lòng son.
Miếu vắng cung triều xưa vắng lặng,
Tiếng chim cuốc kêu mờ dưới ánh trăng.

Nguồn: Internet