Top 11 bài cảm nhận ấn tượng về hình tượng người anh hùng thời Trần qua thi phẩm 'Tỏ lòng' của Phạm Ngũ Lão (dành cho học sinh lớp 10)

Phạm Ngũ Lão (1255-1320) - vị danh tướng lẫy lừng triều Trần, người đã ghi dấu ấn sâu đậm qua hai cuộc kháng chiến chống quân Mông-Nguyên. Ông từng giữ chức Điện súy, tước quan nội hầu, chỉ đứng sau Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn về danh vọng. Dù xuất thân võ tướng, nhưng ông lại mang tâm hồn thi nhân, được ngợi ca là bậc 'văn võ song toàn'. Tác phẩm của ông phần lớn đã thất lạc, chỉ còn lại hai bài thơ bất hủ: 'Tỏ lòng' và 'Viếng thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương'. 'Tỏ lòng' là tác phẩm tiêu biểu cho quy phạm văn học trung đại 'thi dĩ ngôn chí', thể hiện rõ hào khí Đông A và chí nam nhi thời Trần.

Dù chưa xác định được chính xác thời điểm sáng tác, nhưng 'Tỏ lòng' được cho ra đời năm 1284, trước cuộc kháng chiến chống Mông-Nguyên lần thứ hai. Hai câu thơ đầu khắc họa sinh động hình tượng con người và quân đội thời Trần:

'Hoành sóc giang sơn kháp kỷ thu,

Tam quân tỳ hổ khí thôn Ngưu.'

Bằng nghệ thuật dựng hình đặc sắc, tác giả đặt nhân vật vào không gian 'giang sơn' rộng lớn và thời gian 'kháp kỷ thu' dài đằng đẵng. Tư thế 'hoành sóc' (cầm ngang ngọn giáo) thể hiện khí phách hiên ngang, tầm vóc sánh ngang vũ trụ của người anh hùng thời Trần. Đây cũng chính là hình ảnh Phạm Ngũ Lão khi được cử ra biên ải chuẩn bị cho cuộc chiến.

Hình ảnh 'tam quân' với sức mạnh 'tỳ hổ khí thôn Ngưu' không chỉ thể hiện sức mạnh vật chất mà còn là biểu tượng cho hào khí Đông A - tinh thần quyết chiến, quyết thắng của cả dân tộc.

Hai câu sau bộc lộ tâm tư sâu kín của tác giả về chí làm trai và món nợ công danh. Quan niệm 'nam nhi vị liễu công danh trái' xuất phát từ tư tưởng Nho giáo tích cực nhập thế, khác biệt hoàn toàn với lối sống ẩn dật của Đạo gia. Đây cũng là lý tưởng chung của các bậc trượng phu đương thời.

Nỗi 'thẹn' khi nghe chuyện Vũ Hầu (Gia Cát Lượng) cho thấy nhân cách cao cả của Phạm Ngũ Lão. Dù đã lập nhiều công lớn, ông vẫn khiêm tốn thấy mình chưa đóng góp đủ cho đất nước. Đó chính là vẻ đẹp tâm hồn của một vị tướng - một nhà nho chân chính.

'Tỏ lòng' không chỉ là bức chân dung tự họa của Phạm Ngũ Lão mà còn là bản hùng ca về hào khí Đông A, về vẻ đẹp con người thời Trần. Với ngôn từ hàm súc, hình tượng kỳ vĩ, bài thơ đã vượt qua giới hạn thời gian để trở thành kiệt tác bất hủ của văn học trung đại Việt Nam.

Phạm Ngũ Lão - vị tướng tài ba với tâm hồn thi sĩ, đã gửi gắm hào khí Đông A vào kiệt tác 'Tỏ lòng'. Bài thơ khắc họa sinh động sức mạnh phi thường của con người và quân đội nhà Trần. Người anh hùng hiện lên qua câu thơ đầu tiên với tầm vóc sánh ngang vũ trụ:

'Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu'

Chỉ một hình ảnh 'cầm ngang ngọn giáo' nhưng bao quát cả không gian rộng lớn (giang sơn) và thời gian dài đằng đẵng (kháp kỉ thu). Ngọn giáo ấy không chỉ là vũ khí mà trở thành biểu tượng cho ý chí bảo vệ non sông.

'Tam quân tì hổ khí thôn ngưu'

Hình ảnh ba quân được ví như hổ báo, không chỉ thể hiện sức mạnh vật chất mà còn là khí thế ngút trời - hào khí Đông A đặc trưng của thời đại. Cách hiểu 'khí thôn ngưu' có thể là sức mạnh nuốt trôi trâu, hay khí thế làm lu mờ cả sao Ngưu trên trời, đều gợi lên sức mạnh vô song.

Vẻ đẹp nhân cách người anh hùng được bộc lộ rõ qua nỗi 'thẹn':

'Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu'

Nỗi thẹn vì chưa lập được công danh sánh với Gia Cát Lượng (Vũ Hầu) chính là biểu hiện của khát vọng cống hiến lớn lao. Đó không phải là sự tự ti, mà là động lực vươn tới những đỉnh cao mới.

Bằng ngôn ngữ hàm súc, hình tượng kỳ vĩ, 'Tỏ lòng' đã tạc nên bức tượng đài bất hủ về người anh hùng thời Trần, đồng thời là bản hùng ca về hào khí một thời.

Như đôi cánh nâng tâm hồn bay bổng, như vũ khí sắc bén trong trận chiến (Raxun Gamzatốp), thơ ca đã trở thành nguồn sức mạnh tinh thần vô giá trong hành trình dựng nước và giữ nước của dân tộc. 'Tỏ lòng' của Phạm Ngũ Lão chính là một trong những khúc tráng ca như thế - bài ca bất hủ về hào khí Đông A và vẻ đẹp người anh hùng thời Trần.

Phạm Ngũ Lão (1255-1320), vị tướng tài ba làng Phù Ủng, Hưng Yên, không chỉ là danh tướng lẫy lừng trong hai cuộc kháng chiến chống Mông-Nguyên mà còn là nhà thơ với tâm hồn nghệ sĩ. Dù chỉ để lại hai bài thơ nhưng tên tuổi ông vẫn sáng ngời trong văn học đời Trần. 'Thuật hoài' ra đời giữa bối cảnh cả dân tộc sục sôi khí thế 'Sát Thát', là bức chân dung tự họa đầy kiêu hãnh về con người thời đại.

Hai câu thơ đầu vẽ nên hình tượng kỳ vĩ của người anh hùng với tư thế 'hoành sóc' (cầm ngang ngọn giáo) giữa không gian 'giang sơn' rộng lớn và thời gian 'kháp kỷ thu' dài đằng đẵng. Ngọn giáo ấy không đơn thuần là vũ khí mà đã trở thành biểu tượng cho ý chí bảo vệ non sông. Hình ảnh 'tam quân tỳ hổ khí thôn ngưu' càng tô đậm sức mạnh vô song của quân đội nhà Trần - sức mạnh vật chất như hổ báo và sức mạnh tinh thần át cả sao Ngưu trên trời.

Vẻ đẹp tâm hồn người anh hùng được bộc lộ qua nỗi 'thẹn' khi nghe chuyện Vũ Hầu (Gia Cát Lượng). Đó không phải là sự tự ti mà là biểu hiện của khát vọng vươn tới những đỉnh cao mới, của lý tưởng sống cao đẹp: 'Công danh nam tử còn vướng nợ/Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu'. Nỗi thẹn ấy chính là động lực để không ngừng phấn đấu, cống hiến.

Bằng ngôn ngữ hàm súc, hình tượng kỳ vĩ, 'Tỏ lòng' đã trở thành bản hùng ca bất hủ về hào khí Đông A. Bài thơ không chỉ là tượng đài nghệ thuật về người anh hùng thời Trần mà còn là bài học quý giá cho thế hệ hôm nay về lý tưởng sống, về tinh thần cống hiến cho đất nước. Trước những thách thức mới của thời đại, hào khí ấy vẫn mãi là ngọn đuốc soi đường cho dân tộc Việt Nam vững bước trên con đường phát triển.

Phạm Ngũ Lão - vị tướng tài ba xuất thân từ tầng lớp bình dân nhưng sớm bộc lộ chí lớn, trở thành cánh tay phải đắc lực của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Trong kháng chiến chống quân Mông - Nguyên, ông đã lập nhiều chiến công hiển hách, góp phần tạo nên hào khí Đông A lừng lẫy sử sách.

'Thuật hoài' - áng thơ bất hủ của Phạm Ngũ Lão - thể hiện khát vọng mãnh liệt của kẻ sĩ thời loạn: trả cho xong món nợ công danh, thực hiện trọn vẹn lý tưởng trung quân ái quốc. Bài thơ như bản hùng ca vang vọng hào khí một thời:

'Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu'

Hai câu thơ đầu khắc họa hình tượng kỳ vĩ của người tráng sĩ thời Trần với tư thế 'hoành sóc' (cầm ngang ngọn giáo) giữa non sông rộng lớn. Hình ảnh 'tam quân tỳ hổ' với khí thế 'thôn ngưu' (nuốt trôi trâu/át sao Ngưu) càng tô đậm sức mạnh vô song của quân đội nhà Trần.

Hai câu sau bộc lộ nỗi lòng của vị tướng trẻ:
'Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu'

Nỗi 'thẹn' khi nghe chuyện Vũ Hầu (Gia Cát Lượng) không phải là biểu hiện của sự tự ti, mà là khát vọng vươn tới những đỉnh cao mới, là lý tưởng sống cao đẹp của bậc nam nhi thời loạn.

Bài thơ ngắn gọn nhưng hàm chứa tinh thần thời đại, vừa mang vẻ đẹp hào sảng của sử thi, vừa thấm đẫm chất trữ tình sâu lắng. 'Thuật hoài' không chỉ làm rạng danh Phạm Ngũ Lão - vị tướng văn võ song toàn - mà còn là tấm gương sáng về nhân cách và lý tưởng sống cho thế hệ trẻ mọi thời đại.

Thời đại nhà Trần với hào khí Đông A lẫy lừng đã sản sinh ra những anh hùng như Trần Quốc Tuấn, Phạm Ngũ Lão, Yết Kiêu... Dù lịch sử đã qua bao thế kỷ, nhưng khí phách ấy vẫn sống mãi qua những áng thơ bất hủ như 'Thuật hoài' của Phạm Ngũ Lão và 'Cảm hoài' của Đặng Dung.

Hai bài thơ như hai bức chân dung song hành về người anh hùng thời Trần. 'Thuật hoài' khắc họa hình tượng kỳ vĩ của tráng sĩ với tư thế 'hoành sóc' (cầm ngang ngọn giáo) giữ non sông, cùng 'tam quân tỳ hổ khí thôn ngưu' - sức mạnh ba quân át cả sao Ngưu. Đó là khát vọng công danh của nam nhi thời loạn: 'Nam nhi vị liễu công danh trái/Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu'.

Trong khi đó, 'Cảm hoài' của Đặng Dung lại là tiếng lòng bi tráng của vị lão tướng thời suy vi, với nỗi niềm 'Quốc thù vị báo đầu tiên bạch/Kỷ độ long tuyền đái nguyệt ma' - thù nước chưa trả mà tóc đã bạc, bao đêm mài gươm dưới trăng.

Dù ở thời thịnh hay thời suy, những người anh hùng ấy đều chung một khí phách: lý tưởng trung quân ái quốc, ý chí sắt đá và khát vọng cống hiến trọn đời cho đất nước. Họ đã trở thành biểu tượng bất diệt về tinh thần Đại Việt, truyền lửa yêu nước cho muôn đời sau.

'Tỏ lòng' của Phạm Ngũ Lão không chỉ là khúc tráng ca về hào khí Đông A, mà còn là bức chân dung tự họa đầy kiêu hãnh của người anh hùng thời Trần. Bài thơ ngắn gọn nhưng chứa đựng tầm vóc lớn lao của cả một dân tộc anh hùng.

Hai câu đầu khắc họa hình ảnh kỳ vĩ: 'Hoành sóc giang san kháp kỷ thu/Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu'. Tư thế 'hoành sóc' (cầm ngang ngọn giáo) không chỉ là tư thế chiến đấu mà còn là biểu tượng cho ý chí bảo vệ non sông suốt mấy mùa thu. Hình ảnh 'tam quân' với sức mạnh 'tỳ hổ' và khí thế 'thôn Ngưu' đã khắc họa sinh động sức mạnh vô song của quân đội nhà Trần.

Hai câu sau bộc lộ khát vọng cao đẹp: 'Nam nhi vị liễu công danh trái/Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu'. Nỗi 'thẹn' khi nghe chuyện Vũ Hầu (Gia Cát Lượng) không phải là biểu hiện của sự tự ti, mà là động lực để vươn tới những đỉnh cao mới, là minh chứng cho nhân cách cao cả của bậc anh hùng.

Bài thơ như một tượng đài nghệ thuật về người tráng sĩ thời Trần - vừa mang vẻ đẹp hào sảng của sử thi, vừa thấm đẫm chất trữ tình sâu lắng. Qua đó, Phạm Ngũ Lão không chỉ nói lên chí khí của bản thân mà còn thay lời cho cả một thế hệ anh hùng.

'Thuật hoài' của Phạm Ngũ Lão không chỉ là bức chân dung tự họa của một vị tướng tài ba, mà còn là tấm gương phản chiếu hào khí cả một thời đại anh hùng. Bài thơ ngắn gọn nhưng chứa đựng tầm vóc lớn lao của con người và thời đại nhà Trần.

Hai câu đầu khắc họa hình ảnh kỳ vĩ: 'Hoành sóc giang sơn kháp kỷ thu/Tam quân tỳ hổ khí thôn Ngưu'. Tư thế 'hoành sóc' (cầm ngang ngọn giáo) giữa non sông rộng lớn qua mấy mùa thu đã thể hiện khí phách hiên ngang, tầm vóc sánh ngang vũ trụ của người tráng sĩ. Hình ảnh 'tam quân' với sức mạnh như hổ báo và khí thế át cả sao Ngưu càng tô đậm sức mạnh vô song của quân đội nhà Trần.

Hai câu sau bộc lộ nhân cách cao đẹp: 'Nam nhi vị liễu công danh trái/Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu'. Nỗi 'thẹn' khi nghe chuyện Vũ Hầu (Gia Cát Lượng) không phải là biểu hiện của sự tự ti, mà là minh chứng cho khát vọng vươn tới những đỉnh cao mới, cho lý tưởng sống cao cả của bậc anh hùng.

Qua bài thơ, Phạm Ngũ Lão không chỉ khắc họa hình tượng người anh hùng thời Trần với vẻ đẹp kỳ vĩ về tầm vóc, khí phách, mà còn phản ánh chân thực hào khí Đông A - tinh thần bất khuất, ý chí kiên cường của cả một dân tộc anh hùng. Đó chính là giá trị trường tồn làm nên sức sống bất diệt của tác phẩm.

'Thuật hoài' của Phạm Ngũ Lão là bản hùng ca về hình tượng người anh hùng thời Trần - những con người đã làm nên hào khí Đông A lừng lẫy sử sách. Bài thơ khắc họa vẻ đẹp kỳ vĩ của trang nam nhi với tư thế 'hoành sóc' (cầm ngang ngọn giáo) giữ non sông, sức mạnh 'tam quân tỳ hổ' và khí thế 'thôn Ngưu'.

Không chỉ dừng lại ở hình ảnh người tráng sĩ oai hùng, bài thơ còn thể hiện sâu sắc quan niệm về 'nợ công danh' của đấng nam nhi. Đó không phải là thứ công danh tầm thường, mà là lý tưởng cống hiến trọn đời cho đất nước. Nỗi 'thẹn' khi nghe chuyện Vũ Hầu (Gia Cát Lượng) càng làm sáng lên nhân cách cao đẹp và khát vọng lớn lao của người anh hùng.

Bằng ngôn ngữ cô đọng, hình tượng kỳ vĩ, 'Thuật hoài' đã tạc nên bức tượng đài bất tử về người anh hùng thời Trần - biểu tượng của sức mạnh, ý chí và lòng yêu nước. Bài thơ không chỉ làm rạng danh Phạm Ngũ Lão mà còn là viên ngọc quý trong kho tàng văn học dân tộc.

Giữa lòng văn học Trần triều, 'Tỏ lòng' của Phạm Ngũ Lão vang lên như khúc tráng ca ngợi ca 'Hào khí Đông A'. Tác phẩm thấm đẫm tinh thần yêu nước - mạch nguồn xuyên suốt lịch sử dân tộc, đã tạc nên bức chân dung bất hủ về người anh hùng với tầm vóc vũ trụ, tỏa sáng từ lí tưởng đến hành động.

Mở đầu bài thơ là hình ảnh kỳ vĩ:

'Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu'
'Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu'

Bản dịch:

'Múa giáo non sông trải mấy thu'
'Ba quân hùng khí nuốt sao Ngưu'

Hai câu thơ như bức phù điêu điêu khắc tư thế hiên ngang của bậc trượng phu, nơi 'hoành sóc' không đơn thuần là động tác cầm giáo, mà là tư thế sẵn sàng bảo vệ non sông. Hình ảnh ba quân 'tì hổ' với sức mạnh 'nuốt trôi trâu' đã trở thành biểu tượng bất diệt cho sức mạnh dân tộc.

Kết thúc bài thơ là nỗi trăn trở về món nợ công danh:

'Công danh nam tử còn vương nợ'
'Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu'

Qua đó hiện lên nhân cách cao đẹp của vị tướng tài ba - khiêm nhường trước lịch sử nhưng quyết liệt trong ý chí lập công. Bài thơ không chỉ ngợi ca vẻ đẹp cá nhân mà còn là tượng đài về hào khí một thời đại vàng son của dân tộc.

Từ thuở 'trai thời loạn' - câu thành ngữ dân gian đã thấm sâu vào tâm thức Việt, thời Trần hiện lên như bản anh hùng ca với những con người kỳ vĩ. Phạm Ngũ Lão, vị danh tướng xuất thân bình dân ấy, chính là hiện thân của 'hào khí Đông A' - văn võ song toàn, tài năng hòa quyện cùng lý tưởng yêu nước sáng ngời. 'Thuật hoài' không đơn thuần là bài thơ, mà là tiếng lòng thiết tha của một trái tim luôn đập cùng nhịp với non sông.

Bằng thể thơ tứ tuyệt hàm súc, Phạm Ngũ Lão đã khắc họa hình tượng tráng sĩ với tầm vóc vũ trụ: 'Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu'. Hai chữ 'hoành sóc' đầy khí phách - không phải múa giáo phô trương, mà là tư thế cầm ngang ngọn giáo trong tĩnh tại, chất chứa sức mạnh nội sinh. Ngọn giáo ấy như thước đo lòng yêu nước, đo chiều dài lịch sử dân tộc, sẵn sàng bảo vệ từng tấc đất quê hương qua 'mấy thu' dâu bể.

Khí thế 'Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu' hiện lên như bức tranh hoành tráng, nơi sức mạnh tập thể được nâng lên tầm vũ trụ. Phép so sánh độc đáo đã biến đội quân thành mãnh hổ, khí thế ngút trời đủ 'nuốt trôi trâu'. Đó không chỉ là hình ảnh thơ, mà là hiện thực lịch sử khi quân dân Đại Việt ba lần đánh tan quân Nguyên - Mông hung hãn.

Nhưng đọng lại sâu sắc nhất là nỗi 'thẹn' đầy cao cả: 'Tu thính dân gian thuyết Vũ hầu'. Nỗi thẹn không làm nhỏ bé con người, mà ngược lại, nâng tầm nhân cách. Đó là khát vọng vươn tới sự hoàn thiện, là ý thức trách nhiệm không ngừng với non sông. Bài thơ như viên ngọc quý của văn học trung đại, nơi mỗi câu chữ đều chứa đựng tinh thần thời đại, khí phách dân tộc và vẻ đẹp tâm hồn một bậc đại trượng phu.

Xuất thân từ tầng lớp bình dân nhưng sở hữu tài năng kiệt xuất, Phạm Ngũ Lão đã trở thành huyền thoại khi được Hưng Đạo Vương phát hiện giữa đường đan sọt - hình ảnh tiêu biểu cho khát vọng 'trả nợ công danh' của kẻ sĩ thời loạn. 'Thuật hoài' không đơn thuần là lời tỏ chí mà là bản hùng ca về tinh thần thời đại, nơi mỗi chữ thấm đẫm hào khí Đông A.

Bài thơ tứ tuyệt như bức tranh thủy mặc với hai nét vẽ đầy ấn tượng: 'Múa giáo non sông trải mấy thu/Ba quân khí mạnh nuốt sao Ngưu'. Nghệ thuật đối lập tài tình giữa cái mênh mông của non sông và sức mạnh tập trung của ba quân đã tạo nên hình tượng nghệ thuật độc đáo. Đây không phải là khẩu khí sách vở mà là tiếng nói chân thực từ trái tim người tráng sĩ.

Điểm nhấn đặc sắc nhất là nỗi 'thẹn' đầy cao vọng: 'Công danh nam tử còn vương nợ/Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu'. Cái thẹn ấy không làm nhỏ bé con người mà ngược lại, nâng tầm nhân cách, trở thành động lực vươn tới sự hoàn thiện. Bài thơ như viên ngọc quý của văn học trung đại, nơi mỗi câu chữ đều chứa đựng tinh thần thời đại và khí phách dân tộc.