Top 15 Bài phân tích đặc sắc khổ thơ mở đầu bài "Sang thu" của Hữu Thỉnh dành cho học sinh lớp 9

“Sang thu” là một thi phẩm tiêu biểu của Hữu Thỉnh, trong đó khổ thơ mở đầu gợi lên những rung động tinh tế:

“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về.”

Từ “bỗng” xuất hiện như một tiếng gọi thầm lặng, thể hiện sự bất ngờ tinh tế khi thi nhân nhận ra dấu hiệu của mùa thu. Hương ổi – ngọt ngào và nồng nàn – len lỏi trong làn gió se lạnh, khơi dậy ký ức và cảm xúc về làng quê thanh bình. Mùi hương ấy không chỉ gợi nhớ mà còn như đánh thức giác quan, đưa con người trở về với những điều gần gũi vốn đã bị lãng quên.

Tiếp nối là hình ảnh “sương chùng chình qua ngõ” – một nét vẽ nhẹ nhàng mà sống động. “Chùng chình” – từ láy ấy khiến sương trở nên hữu hình, như đang chậm rãi bước qua ngưỡng cửa thôn quê, mang theo cảm giác dịu êm, thư thả. Thiên nhiên như đang khẽ thì thầm cùng con người.

Dòng thơ cuối “Hình như thu đã về” vang lên nhẹ nhàng, kín đáo, không ồn ào mà thấm đẫm chất suy tư của người dân quê. Một nhận thức mơ hồ mà đầy xác tín, đưa người đọc đến cảm xúc lặng lẽ mà sâu xa. Tất cả tạo nên một bức tranh thu mộc mạc, gần gũi, gói trọn trong bốn câu thơ ngắn gọn nhưng giàu sức gợi. Qua đó, người đọc cảm nhận được tài quan sát tinh tế và ngôn ngữ miêu tả đầy thi vị của Hữu Thỉnh, để rồi mùa thu hiện lên không chỉ bằng hình ảnh mà còn bằng cả cảm xúc và tâm hồn.

Hữu Thỉnh – nhà thơ giàu cảm xúc và tinh tế – đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc qua bài thơ "Sang thu". Không chỉ ghi lại những hình ảnh thiên nhiên giao mùa đặc trưng, ông còn gửi gắm suy tư thầm lặng về con người và cuộc sống.

“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”.

Chỉ với vài câu thơ, thi sĩ đã mở ra một không gian ngập tràn hơi thở của đất trời. “Bỗng” – một từ ngắn gọn nhưng đầy cảm xúc, hé mở tâm trạng bất ngờ, xao xuyến trước khoảnh khắc thu về. Hương ổi chín – ngọt ngào, dịu nhẹ – không chỉ lan tỏa trong không gian mà còn đánh thức những cảm nhận tinh tế của lòng người.

Tiếp nối là hình ảnh “sương chùng chình” – phép nhân hóa khiến thiên nhiên như đang chậm rãi dạo bước, thong dong len qua từng ngõ xóm, mang theo sự êm đềm của làng quê Bắc Bộ. Tất cả được cảm nhận bằng nhiều giác quan – từ khứu giác, xúc giác đến thị giác – gợi mở cảm giác giao mùa sâu lắng và đầy thi vị.

Không dừng lại ở cảnh vật, bài thơ còn dẫn dắt ta đi sâu vào chiều sâu tâm tưởng. Những hình ảnh như “đám mây vắt nửa mình”, “dòng sông trôi thanh thản”, “tiếng sấm cũng bớt bất ngờ” không chỉ tả cảnh mà còn là ẩn dụ về cuộc sống. Tác giả tinh tế gợi nhắc rằng khi con người đã trưởng thành, từng trải, họ sẽ nhẹ nhàng đón nhận những biến động của đời mình như mùa thu đến – âm thầm, không rộn ràng mà lắng sâu.

Với giọng thơ nhẹ nhàng, hình ảnh giản dị mà gợi cảm, “Sang thu” là bản hòa ca của thiên nhiên và tâm hồn thi nhân. Bài thơ không chỉ đẹp ở hình thức mà còn lắng đọng ở chiều sâu – nơi chất chứa tình yêu quê hương, thiên nhiên và những chiêm nghiệm về đời người trong khoảnh khắc giao mùa.

Mùa thu – một trong bốn mùa tươi đẹp – luôn là nguồn cảm hứng bất tận của thi ca. Được nhiều thi nhân nâng niu, gọi bằng danh xưng thân thương "nàng thu", trong đó nhà thơ Hữu Thỉnh đã thổi vào bài thơ "Sang thu" một hơi thở giản dị mà sâu sắc. Khổ thơ mở đầu đã vẽ nên một bức tranh mùa thu đầy quyến rũ và bất ngờ:

“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”

Mùa thu không rực rỡ chói chang như hè, cũng không ẩm ướt u buồn của đông hay rộn ràng đỏng đảnh của xuân, mà bình dị, thân quen đến lạ kỳ. Qua "Sang thu", Hữu Thỉnh mở ra khoảnh khắc giao mùa với cái nhìn tinh tế và chân thực nhất.

Từ "Bỗng" đầu bài như một cú giật mình nhẹ nhàng, đánh thức mọi giác quan đang mơ màng. Hương ổi – mùi thơm ngọt ngào, đằm thắm – lặng lẽ lan tỏa trong gió se, kích thích cảm xúc và tâm hồn thi nhân. Hương ấy không chỉ là mùi thơm, mà còn là biểu tượng của sự chuyển mình, đánh thức cả không gian và con người.

Gió se, nhẹ nhàng mà gai gai, khác hẳn cái se lạnh mạnh mẽ của các nhà thơ khác như Xuân Diệu, ở đây là nét dịu dàng, êm ái của thiên nhiên đầu thu. Cùng với đó là hình ảnh "sương chùng chình" – một cách dùng từ láy nhân hóa tinh tế, khiến sương như những đứa trẻ ngập ngừng bước qua ngõ, không vội vã mà thong thả, êm đềm.

Sự mơ hồ, lặng lẽ được khắc họa qua câu “Hình như thu đã về” như một lời thầm thì, một cảm nhận mơ hồ đầy ngỡ ngàng về sự thay đổi nhẹ nhàng của đất trời. Khổ thơ đầu đã khéo léo ghi lại khoảnh khắc giao hòa giữa các mùa, làm bật lên sự tinh tế trong cảm xúc của thi nhân.

Chính nét đẹp giản dị mà sâu sắc ấy đã khiến khổ thơ mở đầu "Sang thu" trở thành một điểm nhấn tinh tế và đậm đà, mở ra một góc nhìn khác về mùa thu trong thơ ca Việt Nam.

Khổ thơ mở đầu của bài thơ "Sang thu" dịu dàng và tinh tế, ghi lại những thay đổi tinh vi của đất trời và tâm hồn con người trong khoảnh khắc giao mùa được mong chờ nhất năm.

"Sang thu" là bài thơ dịu dàng gửi tặng Nàng Thu, qua ngòi bút của thi sĩ Hữu Thỉnh – người cũng rất yêu mùa thu như bao thi nhân khác. Khổ thơ mở đầu đã chạm đến cảm xúc sâu sắc:

“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”

Những câu thơ giản dị nhưng lại bất ngờ:

“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se”

Từ “Bỗng” mở đầu như một tiếng giật mình, bất chợt làm thức tỉnh tất cả giác quan để đón nhận sự chuyển mình của thiên nhiên. Biến đổi đầu tiên thu hút nhà thơ chính là mùi hương ngọt ngào, nồng nàn của quả ổi chín – thứ hương thơm lặng lẽ ủ chín từ lâu mà giờ mới đủ sức lan tỏa vào gió se nhẹ nhàng. Hương thơm ấy nồng đượm đến mức "phả vào trong gió se", đủ để làm bừng tỉnh không gian.

Gió se – gió heo may – là luồng gió mơn man, ren rét làm tê tái những cánh tay trần mềm mại. Khác với sự rùng mình ớn lạnh trong thơ Xuân Diệu, gió thu trong thơ Hữu Thỉnh lại êm dịu, nhẹ nhàng. Hình ảnh "sương chùng chình qua ngõ" được nhân hóa một cách tinh tế, khiến sương như những đứa trẻ chậm rãi, e ấp bước qua ngõ làng.

Làng quê thân thương dìu bước chân thi nhân qua từng lớp hương, từng luồng gió... Đến khi lạc giữa màn sương chầm chậm ấy, nhà thơ nhẹ nhàng thốt lên: “Hình như thu đã về” – một cảm xúc vừa ngỡ ngàng, vừa bâng khuâng, vừa đầy tinh tế trước sự biến đổi âm thầm của thiên nhiên.

Khổ thơ đầu tiên đã khắc họa thành công thời khắc chuyển giao mùa hạ sang thu, góp phần làm nên vẻ đẹp duyên dáng, tài tình cho bài thơ "Sang thu" – một tác phẩm mùa thu đặc sắc trong nền thi ca Việt Nam.

Là người con của vùng quê Vĩnh Phúc, Hữu Thỉnh đã gửi gắm vào những vần thơ của mình một tình yêu sâu sắc và rung động tinh tế trước mùa thu – đề tài quen thuộc trong thi ca. Tuy nhiên, ông vẫn giữ cho mình những nét cảm nhận rất riêng qua bài thơ "Sang thu" sáng tác năm 1977. Khổ thơ mở đầu như một bức tranh sinh động tái hiện khoảnh khắc chuyển giao giữa hạ và thu:

"Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về."

Khổ thơ này không chỉ đơn thuần là mô tả mà còn chứa đựng cảm xúc sâu sắc. Đất trời cứ lặng lẽ chuyển mình theo bốn mùa rõ rệt, trong đó mùa thu luôn được thi nhân ưu ái bởi nét dịu dàng, thanh khiết. Các thi sĩ nổi tiếng như Nguyễn Khuyến, Xuân Diệu hay Lưu Trọng Lư cũng từng gửi gắm tâm tình qua nhiều tác phẩm về thu, mỗi người một phong cách riêng. Nhưng ở Hữu Thỉnh, mùa thu hiện lên qua những nét vẽ đậm đà sắc màu đồng bằng Bắc Bộ.

Hương ổi - mùi hương thân quen của làng quê Việt Nam – tưởng như giản dị, quen thuộc nhưng lại được nhà thơ bất chợt nhận ra trong khoảnh khắc giao mùa. Từ “Bỗng” và “Phả” kết hợp như tiếng gọi nhẹ nhàng nhưng dứt khoát, thể hiện sự ngỡ ngàng, bối rối khi mùa thu bắt đầu len lỏi. Hương ổi lan tỏa mạnh mẽ, hòa quyện cùng gió se – luồng gió nhẹ mang hơi lạnh và khô, chạm đến khứu giác thi nhân, mở rộng tâm hồn để đón nhận mùa thu tinh khôi.

Sương thu được nhân hóa qua từ “chùng chình” tạo nên hình ảnh sương mờ ảo, chuyển động chậm rãi, e ấp như cô gái dịu dàng, rụt rè. Cảnh vật làng quê yên bình, tĩnh lặng, huyền ảo, đầy chất dân dã.

Tất cả hòa quyện trong sự vận động nhẹ nhàng, chậm rãi, mang đến cho lòng người cảm giác mơ hồ, bâng khuâng:

"Hình như thu đã về"

Câu thơ như một lời tự vấn nhẹ nhàng của thi sĩ: thu đã thực sự về chưa? Thu bắt đầu từ lúc nào, từ đâu? Sự do dự, ngập ngừng ấy thể hiện tâm trạng bối rối, tinh tế rất đặc trưng của nhà thơ khi cảm nhận thời khắc đất trời chuyển mình.

Khác với cái nhìn mạnh mẽ của Xuân Diệu: “Đây mùa thu tới, mùa thu tới”, Hữu Thỉnh chọn cho mình sự kín đáo, thâm trầm trong cảm nhận, làm nổi bật nét riêng biệt cho mùa thu qua hương ổi, gió se, sương thu – những tín hiệu đầu mùa rất đặc trưng và tinh tế.

Khổ thơ ngắn gọn, chỉ hai mươi chữ nhưng để lại dấu ấn sâu sắc, thức tỉnh trái tim người đọc bằng hình ảnh quê hương dịu dàng của đồng bằng Bắc Bộ, đồng thời thể hiện tâm trạng ngỡ ngàng, bối rối mang đậm phong cách thi sĩ.

Trong kho tàng thơ ca cách mạng Việt Nam, Hữu Thỉnh nổi bật với tiếng thơ đậm chất riêng. Sinh ra ở vùng quê Vĩnh Phúc, ông nhập ngũ năm 1963 và trở thành cán bộ văn hóa, tuyên huấn trong quân đội. Tác phẩm của ông tập trung sâu sắc về đời sống nông thôn và sắc thu quê hương, đặc biệt bài thơ Sang thu được sáng tác năm 1977, in trong tập thơ "Từ chiến hào đến thành phố". Bài thơ khắc họa tinh tế sự biến chuyển mượt mà của đất trời khi hạ nhường chỗ cho thu, đồng thời bộc lộ tình yêu thiên nhiên và quê hương thấm đượm trong trái tim thi sĩ. Khổ thơ mở đầu mở ra không gian mộc mạc nhưng đầy huyền ảo của khoảnh khắc giao mùa:

"Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về..."

Khổ thơ đầu thuộc thể thơ năm chữ gồm ba khổ ngắn, như ba bức tranh tinh tế ghi lại những rung động tinh khôi đầu tiên của tâm hồn trước vẻ đẹp thiên nhiên sang thu.

Câu mở đầu "Bỗng nhận ra hương ổi" như lời thốt lên bất ngờ và say mê của người nghệ sĩ trước phát hiện thú vị từ khứu giác — mùi hương ổi ngọt ngào gắn liền với tuổi thơ và những vườn ổi chín mọng nơi quê nhà Vĩnh Phúc. Từ "bỗng" vang lên như tiếng reo vui, chào đón hương thu dịu dàng tràn về. Chỉ qua câu thơ ngắn, thi sĩ đã vẽ nên không gian ngập tràn hương thơm và cảm xúc bâng khuâng man mác.

Ngòi bút tài hoa tiếp tục hiện diện qua cách dùng từ đầy biểu cảm: "Phả vào trong gió se". Động từ "phả" gợi lên sự lan tỏa nồng nàn của hương ổi, quấn quýt cùng ngọn gió se lạnh, tạo nên xúc cảm dịu dàng của mùa thu vừa chớm. Giác quan thứ hai được đánh thức, khiến ta cảm nhận cái se se của khí trời, làm lòng người lắng lại để thưởng thức hương thu dịu dàng. Hữu Thỉnh tài tình đặt hương thơm hòa cùng gió se, vừa gợi hương sắc, vừa báo hiệu sự chuyển mình của thời tiết trong không gian quê hương thanh bình.

Tiếp đến, nhà thơ vẽ nên nét sương thu nhẹ nhàng qua câu thơ "Sương chùng chình qua ngõ". Từ láy "chùng chình" hiếm gặp trong thơ, được nhân hóa như bước chân ngập ngừng, e ấp của nàng thu, phủ lên cảnh vật một màn sương mờ ảo, tạo nên vẻ đẹp lung linh, huyền diệu và yên bình. Sương mù bao phủ là hình ảnh biểu tượng cho sự giao mùa đầy thi vị, khiến lòng người tràn ngập ưu tư nhẹ nhàng, gợi nhớ những cảm xúc man mác mà nhiều thi nhân Việt từng miêu tả.

Nhà thơ Xuân Diệu từng viết về thu trong cảm xúc tương tự:

"Thỉnh thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ

Non xa khởi sự nhạt sương mờ..."

(Đây mùa thu tới)

Cả hai thi sĩ chung một tâm trạng rung cảm với những lớp sương mờ tinh tế mở ra một mùa thu vừa đến, vừa còn ngập ngừng trong không gian mơ hồ.

Khép lại khổ thơ, câu hỏi tu từ "Hình như thu đã về..." như tiếng lòng khắc khoải, bâng khuâng của tác giả trước sự biến đổi âm thầm của thiên nhiên. Câu hỏi không cần lời đáp, vì chính sự băn khoăn đó đã khẳng định dấu hiệu đầu tiên của mùa thu đã len lỏi, dù chưa thật rõ ràng.

Sang thu và khổ thơ mở đầu như một bản giao hưởng nhẹ nhàng, tinh tế trong thể thơ năm chữ, với ngôn từ giản dị mà sâu sắc, gợi lên bức tranh thiên nhiên quê hương đầy rung động và thi vị. Từ sự chuyển mình của đất trời đến cảm xúc ngỡ ngàng bâng khuâng, Hữu Thỉnh đã truyền tải trọn vẹn vẻ đẹp riêng biệt và sự nồng nàn yêu thương đối với mùa thu, để lại dấu ấn khó phai trong lòng người đọc.

Sang thu là bài thơ tinh tế khắc họa khoảnh khắc đất trời chuyển mình từ mùa hạ sôi động sang mùa thu êm dịu, nhẹ nhàng.

Tác phẩm chỉ gồm ba khổ thơ ngắn nhưng Hữu Thỉnh đã khơi gợi cảm xúc sâu lắng, giúp người đọc cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp thiên nhiên trong giây phút giao mùa.

“Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về”.

Từ "bỗng" mở đầu câu thơ tạo nên sự bất ngờ, làm ta giật mình nhận ra mùa thu đang đến gần. Hương ổi chín thơm ngát lan tỏa mạnh mẽ hòa quyện với làn gió se lạnh, gợi lên những cảm nhận đa chiều về hương sắc và không khí đặc trưng của thu, khiến lòng người xao xuyến bồi hồi.

Sương thu xuất hiện nhẹ nhàng nhưng qua từ láy "chùng chình" được nhân hóa, sương như bước đi thong thả, e ấp, mang vẻ đẹp khoan thai, chậm rãi của mùa thu vừa chớm.

Từ cảm giác bất chợt trong "bỗng" đến sự ngập ngừng, mơ hồ trong "hình như", thi nhân khéo léo diễn tả những biến chuyển tinh tế trong tâm trạng trước sự giao mùa. Khổ thơ ngắn gọn ấy gợi nên bao rung động với cảnh sắc thân thuộc của làng quê.

Mùa thu hiện lên lặng lẽ, nhẹ nhàng mà gần gũi, bức tranh thiên nhiên được cảm nhận bằng nhiều giác quan, càng tô đậm sắc thái độc đáo và phong phú trong cảm xúc của nhà thơ.

Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông như một vòng tuần hoàn tự nhiên đã trở thành đề tài quen thuộc trong văn học, là nguồn cảm hứng bất tận cho bao thi nhân. Đặc biệt, mùa thu mang trong mình nét đẹp man mác buồn, với ánh nắng vàng nhẹ nhàng, hương hoa thoảng qua cùng cơn gió heo may... Chúng ta từng bắt gặp mùa thu trong những tác phẩm như "Đây mùa thu tới" của Xuân Diệu, "Thu" của Chế Lan Viên hay "Chiều thu" của Thái Can. Nhưng Hữu Thỉnh lại khắc họa một khoảnh khắc rất riêng: sự giao hòa tinh tế giữa cuối hạ và đầu thu trong bài thơ "Sang thu", gợi lên những xúc cảm bồi hồi, nhẹ nhàng và sâu lắng.

Đọc bài thơ, ta thấy một cảm giác thân quen đến kỳ lạ. Những hình ảnh giản dị, gần gũi như gợi nhớ những khoảnh khắc lặng lẽ mà ta từng bỏ quên, như sự giật mình nhận ra điều gì đó thật quý giá, tưởng chừng đã khuất lấp trong bộn bề cuộc sống:

Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về.

Từ "bỗng" mở đầu câu thơ như một cú chớp bất ngờ, khiến người đọc giật mình thức tỉnh khỏi nhịp sống thường nhật, để rồi cảm nhận được sự chuyển mình tinh tế của thiên nhiên. Hương ổi chín cuối mùa không nhẹ nhàng thoảng qua mà đậm đà, nồng nàn, như hòa quyện cùng cái se lạnh của gió thu, tạo nên một mùi hương vừa thân quen, vừa mới mẻ đánh thức mọi giác quan.

Sương thu, qua cách tác giả dùng từ "chùng chình", như được nhân hóa, thể hiện sự chậm rãi, lưỡng lự, nấn ná trong khoảnh khắc giao mùa, khiến bức tranh thiên nhiên thêm phần sống động, dịu dàng.

Những cảm nhận ấy khiến ta nhớ đến cảnh sương lam mỏng manh bao phủ mặt sông trong văn của Pau-tốp-xki, tạo nên một không gian mờ ảo, đượm màu ký ức và yên bình.

Mùa thu đến thật bất ngờ, nhẹ nhàng nhưng đầy sức sống, như nhịp điệu nhanh vội của mùa hạ hòa quyện cùng sự chậm rãi tinh tế của thu. Những nhịp thơ dồn dập xen lẫn với khoảng lặng nhẹ nhàng thể hiện niềm vui bâng khuâng, sự phân vân giữa cái đã qua và cái sắp tới, giữa mùa hạ cháy bỏng và mùa thu dịu dàng.

Hữu Thỉnh không khẳng định chắc chắn mà chỉ “hình như”, như một lời thì thầm bâng khuâng, đầy duyên dáng và tinh tế, khiến bài thơ trở nên gần gũi và sâu sắc.

Chỉ một khổ thơ đầu, tác giả đã khiến ta rung động trước sự chuyển mình tinh tế của thiên nhiên, khiến yêu thêm mùa thu và yêu hơn từng câu chữ thấm đẫm cảm xúc. Như lời thơ Trần Đăng Khoa từng viết:

Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.

Từ đó, ta cảm nhận được tâm hồn nhạy cảm và tình yêu thiên nhiên tha thiết của nhà thơ, cùng bước chân nhẹ nhàng, uyển chuyển của thời gian trong bài thơ tràn đầy cảm xúc này.

Thiên nhiên đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận trong thi ca, và trong bốn mùa, mùa thu luôn được ưu ái hơn cả. Có lẽ vì thu mang trong mình nỗi buồn nhẹ nhàng, tinh tế, đầy dư âm khó gọi tên. Cảnh vật trong thơ mùa thu càng thấm đẫm sự trầm lắng càng trở nên thi vị và da diết. Khi nhắc đến thu, người ta nghĩ ngay đến những tên tuổi lớn như Nguyễn Khuyến, Xuân Diệu, Nguyễn Bính – những cây bút tài hoa của thi ca Việt Nam. Thu hiện lên qua từng nét chấm phá đa dạng về màu sắc, âm thanh và hình ảnh của thiên nhiên. Nhưng với những người yêu thơ và yêu mùa thu, "Sang thu" của Hữu Thỉnh lại là một khám phá bất ngờ và độc đáo. Khổ thơ đầu tiên như khúc dạo đầu đầy cảm xúc, mở ra bản hòa ca tuyệt diệu ấy.

Dù chỉ có bốn câu thơ ngắn gọn, nhưng đã đủ để khắc họa bức tranh vô hình về thời khắc chuyển giao giữa hạ và thu. Bức tranh ấy được phác họa bằng giác quan phong phú của người họa sĩ ngôn từ. Mở đầu bằng khứu giác và xúc giác qua hình ảnh mùi hương ổi "phả vào trong gió se" – mang theo cái ấm áp ngọt ngào của trái cây mùa hạ hòa quyện cùng cái lạnh se se của mùa thu. Sự giao hòa kỳ diệu ấy khơi gợi những ký ức tuổi thơ, thức tỉnh những kỷ niệm xa xăm…

Những xúc cảm ấy đến tự nhiên và bất ngờ, khiến tác giả đặt từ "bỗng" ngay đầu câu, nhấn mạnh sự đột ngột, mạnh mẽ của hương ổi. Hai câu thơ như một thoáng bâng khuâng, xao xuyến, tiếp nối bằng sự đón nhận của thị giác qua hình ảnh:

Sương chùng chình qua ngõ

Giữa bầu trời trong xanh, tác giả bắt gặp màn sương mỏng manh, vừa báo hiệu mùa thu đang đến gần. Sương chầm chậm, "chùng chình" như luyến tiếc, ngập ngừng trước khoảnh khắc chuyển giao. Có lẽ là sự lưu luyến của hạ khi chuẩn bị nhường chỗ cho thu với những cơn gió heo may dịu mát, những màn sương sớm tinh khôi. Cảm giác mơ hồ ấy gợi nên một thời điểm đặc biệt, nhạy cảm và khó nắm bắt:

Hình như thu đã về.

Mùa hạ vẫn còn đó, nhưng trong không gian dường như thu đã ghé qua. Những tín hiệu của thiên nhiên làm lòng người bâng khuâng, xao xuyến trước sự thay đổi tinh tế. Mùa thu đến một cách rụt rè, nhẹ nhàng, mang theo làn gió mát và hương cỏ cây thoảng qua, như một bản nhạc dịu dàng chỉ dành cho những tâm hồn nhạy cảm, biết rung động trước vẻ đẹp thiên nhiên.

Khổ thơ mang một sắc thái man mác buồn nhưng ngọt ngào và thi vị của mùa thu. Tác giả không chỉ tả cảnh mà còn truyền tải sự cảm nhận tinh tế về thời gian – thứ trừu tượng vô hình. Hai mươi chữ đong đầy xúc cảm đã tạo nên bức tranh thiên nhiên sống động, đẹp đẽ, nơi mỗi bước chuyển mình của đất trời đều trở nên thiêng liêng trong tâm hồn thi sĩ.

Hữu Thỉnh là một trong những cây bút tiêu biểu của nền văn học Việt Nam hiện đại. Với ngôn từ giản dị mà tinh tế, ông đã vẽ nên những bức tranh thiên nhiên sống động, đượm đầy cảm xúc. Bài thơ "Sang thu" là tác phẩm nổi bật, khắc họa sự chuyển mình nhẹ nhàng của đất trời từ hè sang thu bằng cảm nhận sâu lắng, tinh tế. Khổ thơ mở đầu như một bức tranh thiên nhiên tràn ngập sắc màu và hương vị, mở ra cảm xúc nhẹ nhàng, lãng mạn đầy mơ màng.

Câu thơ "Bỗng nhận ra hương ổi" vang lên như một khoảnh khắc bất ngờ, bật mở cảm giác ngạc nhiên khi tác giả chợt cảm nhận dấu hiệu của mùa thu. Hương ổi, mùi hương thân quen của miền quê thuở nhỏ, gợi về những kỷ niệm êm đềm, ngọt ngào. Đây không chỉ đơn thuần là mùi hương vật lý mà còn ẩn chứa những xúc cảm, kỷ niệm sâu sắc về mùa thu.

Tiếp nối là hình ảnh "Phả vào trong gió se" – động từ "phả" diễn tả sự lan tỏa mãnh liệt của hương ổi trong làn gió se se mát dịu, đặc trưng của những ngày đầu thu, khác hẳn với cái nóng gay gắt của mùa hè. Sự kết hợp hài hòa giữa hương ổi và gió se tạo nên không gian thơ mộng, dịu dàng, khiến người đọc cảm nhận rõ rệt sự thay đổi của thiên nhiên.

Hình ảnh "Sương chùng chình qua ngõ" mang lại cảnh sắc mờ ảo, lãng mạn của sương thu buổi sớm, làm không gian trở nên mềm mại, mơ hồ. Từ "chùng chình" gợi tả sự chậm rãi, do dự như níu kéo những dư âm cuối cùng của mùa hè. Cảnh vật không chỉ được miêu tả mà còn truyền tải cảm xúc luyến tiếc, bâng khuâng trước sự biến chuyển của thời gian.

Khép lại khổ thơ, câu "Hình như thu đã về" mang đến cảm giác mơ hồ, không rõ ràng nhưng đầy rung động. Từ "hình như" thể hiện sự nhạy bén, tinh tế của tác giả trước sự giao mùa. Thu đến không ào ạt mà nhẹ nhàng, từ tốn, để lại trong lòng người niềm xúc cảm sâu lắng.

Hữu Thỉnh đã khéo léo sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi nhưng đậm chất gợi cảm để khắc họa bức tranh thiên nhiên mùa thu, khiến những hình ảnh bình dị trở nên đầy ý nghĩa và tràn ngập cảm xúc. Khổ thơ đầu không chỉ là cảnh vật mà còn là sự rung động tinh tế trước dòng chảy chuyển mình của thiên nhiên, thể hiện tình yêu sâu sắc và nhạy cảm của thi nhân đối với cuộc sống và thiên nhiên.

Qua đó, ta cảm nhận được những xúc cảm dịu dàng, trữ tình về mùa thu – một mùa của sự thay đổi, của những phút giây yên bình và chất chứa bao điều thơ mộng.

Hữu Thỉnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Qua lối viết giản dị, tinh tế, ông đã khắc họa nên những bức tranh thiên nhiên sống động và đầy ý nghĩa. Bài thơ "Sang thu" là một tác phẩm tiêu biểu cho điều đó, mở ra bằng khổ thơ đầu tiên dịu dàng, ghi dấu những dấu hiệu đầu thu qua cảm nhận tinh nhạy của tác giả.

Bài thơ bắt đầu bằng câu: "Bỗng nhận ra hương ổi". Từ "bỗng" gợi lên cảm giác bất ngờ, ngỡ ngàng khi tác giả chợt nhận ra mùi thơm ổi – hương vị đặc trưng, thân quen của mùa thu nơi quê nhà. Động từ "phả" trong câu "Phả vào trong gió se" diễn tả sự lan tỏa mãnh liệt của hương ổi trong không gian, hòa quyện cùng làn gió nhẹ, mát dịu của đầu thu. "Gió se" như một dấu hiệu đầu tiên báo hiệu sự thay đổi của mùa, trái ngược hẳn với cái nóng gay gắt của mùa hè.

Hình ảnh "Sương chùng chình qua ngõ" tiếp nối, tạo nên cảnh sắc mờ ảo, lãng mạn của sương thu vào buổi sớm. Từ "chùng chình" gợi tả sự chậm rãi, do dự như níu kéo những dư âm cuối cùng của mùa hè. Câu thơ cuối cùng "Hình như thu đã về" khép lại khổ thơ với cảm giác mơ hồ, không chắc chắn nhưng tràn đầy xúc cảm. Từ "hình như" thể hiện sự nhạy bén, tinh tế của tác giả trước sự giao mùa của thiên nhiên.

Hữu Thỉnh sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi nhưng đầy sức gợi để vẽ nên bức tranh thiên nhiên mùa thu. Những hình ảnh thân thuộc, mộc mạc đã tạo nên không gian thơ đong đầy ý nghĩa và cảm xúc.

Khổ thơ đầu trong bài "Sang thu" không chỉ đơn thuần là bức tranh thiên nhiên mà còn là sự rung cảm tinh tế của Hữu Thỉnh trước sự chuyển mình của mùa. Qua đó, ta nhận thấy tình yêu thiên nhiên sâu sắc và sự nhạy cảm của nhà thơ, khơi gợi trong lòng người đọc những kỷ niệm, cảm xúc dịu dàng về một mùa thu đầy thi vị và lãng mạn.

Dưới đây là hướng dẫn làm bài phân tích khổ thơ đầu bài "Sang thu" của Hữu Thỉnh dành cho học sinh lớp 9:

Mở bài:

• Giới thiệu tác giả và tác phẩm:
  • Hữu Thỉnh là nhà thơ nổi bật trong văn học Việt Nam hiện đại.
    "Sang thu" là tác phẩm tiêu biểu, thể hiện cảm xúc nhẹ nhàng, tinh tế trước sự giao mùa thiên nhiên từ hè sang thu.
• Giới thiệu khổ thơ đầu:
  • Khổ thơ mở ra bằng những hình ảnh và dấu hiệu đầu tiên báo hiệu mùa thu, được cảm nhận sâu sắc bởi nhà thơ.

Thân bài:

Phân tích từng câu thơ trong khổ đầu:

Câu 1:

• "Bỗng nhận ra hương ổi": Từ "bỗng" tạo cảm giác bất ngờ khi tác giả chợt nhận ra dấu hiệu của mùa thu.
• "Hương ổi" là mùi hương đặc trưng, quen thuộc của mùa thu nơi quê nhà, gợi nhớ những kỷ niệm dịu dàng.

Câu 2:

• "Phả vào trong gió se": Động từ "phả" diễn tả sự lan tỏa mạnh mẽ của hương ổi trong không gian.
• "Gió se" là những cơn gió nhẹ, mát lành của đầu thu, khác biệt với cái nóng mùa hè.

Câu 3:

• "Sương chùng chình qua ngõ": Sương thu thường xuất hiện vào sáng sớm, tạo nên không gian mờ ảo, lãng mạn.
• "Chùng chình" gợi tả sự chậm rãi, do dự, như muốn níu giữ những dư âm của mùa hè.

Câu 4:

• "Hình như thu đã về": Từ "hình như" biểu đạt sự mơ hồ, chưa rõ ràng nhưng vẫn cảm nhận được sự hiện diện của mùa thu.
• Câu thơ bộc lộ cảm xúc nhẹ nhàng, tinh tế của tác giả trước sự chuyển mình của thiên nhiên.

Nghệ thuật:

• Ngôn từ giản dị, gần gũi nhưng giàu sức gợi hình.
• Hình ảnh mộc mạc, quen thuộc với người dân Việt Nam.
• Cách tả cảnh tinh tế, thể hiện cảm nhận sâu sắc của nhà thơ về thiên nhiên.

Kết bài:

• Khẳng định giá trị khổ thơ: Khổ thơ đầu của bài "Sang thu" thành công trong việc miêu tả những dấu hiệu đầu thu qua cái nhìn tinh tế của nhà thơ.
• Liên hệ và mở rộng: Từ đó, ta cảm nhận được tình yêu thiên nhiên sâu sắc và sự nhạy bén trong cảm xúc của tác giả.
  • Khổ thơ gợi lên trong lòng người đọc những ký ức và cảm xúc dịu dàng về mùa thu.

Bốn mùa trong thiên nhiên mang những vẻ đẹp riêng biệt, nhưng mùa thu luôn gợi lên trong lòng người biết bao cảm xúc sâu lắng, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nghệ sĩ thể hiện tâm hồn trước sự kỳ diệu của thiên nhiên. Cái lạnh đầu mùa, sự biến chuyển tinh tế của từng ngọn cây, kẽ lá đã được khắc họa tinh tế trong trang thơ, và vẻ đẹp ấy được nhà thơ Hữu Thỉnh ghi nhận, dệt nên những vần thơ thu dịu dàng, lay động tâm hồn qua khổ đầu bài "Sang thu".

Hữu Thỉnh, tên thật Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh ra ở Vĩnh Phúc, là nhà thơ có dấu ấn riêng trong văn học hiện đại Việt Nam. Tư duy nghệ thuật của ông không ngừng đổi mới, chắt lọc từ truyền thống đến hiện đại. "Sang thu" – sáng tác năm 1977, nằm trong tập thơ "Từ chiến hào đến thành phố" (1991) – là bức tranh cảm xúc giao mùa, khi mùa hè nhường chỗ cho thu qua cảm nhận tinh tế, sâu sắc của nhà thơ.

Nhiều nhà thơ dùng biểu tượng để diễn tả mùa thu gần kề. Xuân Diệu với sắc “mơ phai” dịu dàng phủ khắp lá vàng:

Đây mùa thu tới, mùa thu tới

Với sắc mơ phai dệt lá vàng

(Đây mùa thu tới)

Riêng Hữu Thỉnh chọn hương ổi quen thuộc lan tỏa trong làn gió se đặc trưng của mùa thu, tạo nên vị thu dân dã, mộc mạc mà sâu lắng:

Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Chữ "bỗng" bật lên sự ngạc nhiên nhẹ nhàng, bất ngờ khi thu đến mà không báo trước. Qua hình ảnh biểu trưng, nhà thơ dẫn dắt ta cảm nhận mùi hương quê nhà, làn gió se mát dịu nhẹ nhàng chạm vào da thịt. Tại sao không phải hương ngô đồng hay cốm mới? Vì với Hữu Thỉnh, hương ổi là dấu ấn chân quê, giản dị nhưng vương vấn, thoảng qua nhưng khó quên.

"Phả" là động từ mạnh, gợi lên tốc độ lan tỏa của hương thơm trong gió, tạo hình ảnh hương ổi chín hòa quyện với làn gió se, vừa mềm mại vừa sống động. Qua đó, tình yêu quê hương, gắn bó sâu sắc với miền quê Bắc Bộ được bộc lộ rõ nét.

Mùa thu còn hiện diện qua hình ảnh sương sớm trong câu:

Sương chùng chình qua ngõ

Sương được nhân hóa, chuyển động chậm rãi, lưỡng lự như níu giữ khoảnh khắc giao mùa. Nhà thơ vận dụng khứu giác, xúc giác, thị giác để cảm nhận trọn vẹn hơi thở mùa thu, tạo nên bức tranh thanh bình, mộc mạc của thôn quê.

Những dấu hiệu mong manh, mơ hồ ấy được kết lại bằng câu:

Hình như thu đã về

Hai chữ "hình như" mang ý nghĩa vừa chắc chắn vừa mơ hồ, biểu đạt sự tinh tế, nhạy cảm trong nhận thức về sự chuyển giao của thiên nhiên. Chỉ bằng một khổ thơ ngắn với khoảng hai mươi tiếng, Hữu Thỉnh đã gửi gắm cảm xúc sâu sắc, ấm áp về mùa thu dịu dàng, rung động lòng người.

Thu trong thơ ông là nét sâu lắng, bâng khuâng, vương vấn mãi trong tâm hồn độc giả về một tiết thu thôn quê Bắc Bộ. Sự hòa quyện tinh tế của ngôn ngữ, biện pháp nghệ thuật như nhân hóa, ẩn dụ đã giúp "Sang thu" trở thành bài thơ đặc sắc, thể hiện tài năng và tâm hồn thiết tha yêu thương quê hương của nhà thơ.

Mùa thu là thời khắc tuyệt vời, nhẹ nhàng và tĩnh lặng, đưa con người vào những suy tư sâu sắc nhất. Trong từng tác phẩm của các nhà văn, nhà thơ, mùa thu lại được thể hiện theo những cách khác nhau. Nếu mùa thu trong thơ Nguyễn Khuyến là hình ảnh giản dị, gần gũi thì mùa thu trong thơ Nguyễn Đình Thi là âm vang của lịch sử đất nước, còn mùa thu của Hữu Thỉnh trong bài thơ “Sang thu” lại mang vẻ đẹp thanh thoát, trữ tình, như một bức tranh thơ mộng vẽ nên từ những cảm xúc chân thành của tác giả. Khổ thơ mở đầu của bài thơ “Sang thu” đã thể hiện rõ sự chuyển mùa nhẹ nhàng nhưng đầy sâu lắng, là sự bắt đầu của một mùa thu đặc biệt:

“Bỗng nhận ra hương ổi,

Phả vào trong gió dịu.

Sương chùng chình qua ngõ,

Hình như thu đã về.”

Bài thơ của Hữu Thỉnh sử dụng thể ngũ ngôn, một thể thơ thanh thoát nhưng lại chứa đựng những cảm xúc sâu lắng, những rung động bâng khuâng trước vẻ đẹp mùa thu. Đặc biệt, khổ thơ đầu tiên của bài đã mở ra một không gian thu thanh thoát, khi nhà thơ bắt gặp hương ổi nhẹ nhàng trong gió thu. Mùi hương ổi không phải là thứ mùi thơm nồng nàn, nhưng nó lại mang một vẻ đẹp rất riêng, khiến người đọc bất chợt nhận ra rằng mùa thu đang đến gần.

Nhà thơ Hữu Thỉnh đã khắc họa mùa thu qua những cảm nhận rất đời thường nhưng lại vô cùng tinh tế: “Bỗng nhận ra hương ổi, phả vào trong gió dịu”. Mùi hương ổi thoảng qua nhẹ nhàng, làm ta như được đưa về với những kỷ niệm của tuổi thơ, gợi lên hình ảnh làng quê mộc mạc và giản dị. Không chỉ bằng khứu giác, mà tác giả còn cảm nhận mùa thu qua hình ảnh của màn sương buổi sáng, đang ngập ngừng, chưa muốn rời xa những khoảnh khắc giao mùa. Sương thu vừa se lạnh, vừa mang theo sự tĩnh lặng yên bình:

“Sương chùng chình qua ngõ,

Hình như thu đã về.”

Từ ngữ “chùng chình” mang lại cảm giác chậm rãi, lững lờ, như sự ngập ngừng của mùa thu khi vừa chớm đến. Hình ảnh này gợi lên sự chậm chạp, lắng đọng của một mùa thu đang bắt đầu, nhưng cũng là sự thể hiện cảm giác bâng khuâng, lưu luyến của tác giả khi nhận ra mùa thu đang đến gần. Cùng với đó là từ “hình như”, thể hiện sự nhận thức mơ hồ, ngập ngừng, giống như mùa thu vừa xuất hiện một cách nhẹ nhàng, dần dần hiện rõ trong không gian.

Bài thơ “Sang thu” của Hữu Thỉnh không chỉ gợi lên mùa thu qua những hình ảnh quen thuộc như lá vàng rơi, mà còn mở ra một không gian thu độc đáo với những hình ảnh mới mẻ, như làn hương ổi hay màn sương giăng mờ. Chính điều này đã làm nên sự hấp dẫn và nét đặc trưng riêng biệt cho mùa thu Việt Nam trong bài thơ. Đây là một bài thơ giàu cảm xúc, với nghệ thuật sử dụng ngôn từ tinh tế, kết hợp giữa những cảm nhận tinh thần và những hình ảnh thiên nhiên gần gũi, mộc mạc nhưng lại đầy sức sống, đầy quyến rũ. “Sang thu” không chỉ là một bài thơ về mùa thu, mà còn là tiếng lòng của một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước, được thể hiện qua những câu thơ giản dị mà đậm đà cảm xúc.

Cuối hạ, thu nhẹ nhàng bước tới, mang theo bao cảm xúc bâng khuâng, lưu lại trong lòng người những phút giây xao xuyến trước một mùa thu êm dịu, sâu lắng. Sự chuyển mình của đất trời như khẽ nhún nhảy, dịu dàng và thoáng chút lưu luyến thời gian đã qua. Khoảnh khắc ấy tinh tế, không phải ai cũng dễ dàng nhận ra, nhưng với nhà thơ Hữu Thỉnh, nhờ sự nhạy cảm và tình yêu thiên nhiên sâu sắc, ông đã khắc họa nên bức tranh sống động về mùa sang thu qua bài thơ "Sang thu" – một tác phẩm chứa đựng linh hồn của mùa giao mùa chỉ trong hai từ giản dị nhưng đầy ý nghĩa. Tâm điểm chính là khổ thơ đầu tiên:

"Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về".

Dẫu biết bốn mùa luân chuyển đều đặn, nhưng ta vẫn không khỏi ngỡ ngàng khi tạm gác lại nhịp sống hối hả để lắng nghe tiếng thu ghé qua, cảm nhận thời điểm thiên nhiên chuyển mình đầy tinh tế. "Sang thu" của Hữu Thỉnh mở ra trước mắt ta những khoảnh khắc giao mùa dung dị mà sâu sắc, khiến lòng người như rung lên những cảm xúc bình yên.

Chỉ với bốn câu thơ đầu, tác giả đã khéo léo gợi lên những hình ảnh thiên nhiên đặc trưng của mùa thu: hương ổi, gió se và sương mỏng manh. Hương ổi – thứ mùi hương giản dị, thân thuộc như làn gió đồng nội – bỗng chốc trở thành dấu hiệu báo hiệu thu về, đánh thức những giác quan tinh tế nhất của thi sĩ.

"Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se"

Từ "bỗng" vang lên như một tiếng chuông báo động đầy bất ngờ, một khoảnh khắc nhận thức đột ngột về sự thay đổi của thiên nhiên. Hương ổi không phải là mùi hoa cỏ cao sang, mà là hương quê mộc mạc, nhẹ nhàng, thân thương, làm nổi bật tình quê sâu đậm trong lòng nhà thơ. Gió se – làn gió nhẹ mang chút se lạnh – kết hợp cùng hương ổi làm bừng lên cảm giác xao xuyến, dịu dàng trong tâm hồn.

Ngọn gió se được miêu tả bằng từ "phả" tạo nên sự bất ngờ và sống động, như thể hương ổi đang được lan tỏa đầy mạnh mẽ nhưng nhẹ nhàng khắp không gian. Câu thơ ngắn gọn mà chứa đựng cả hương, cả gió – nét đặc trưng của mùa thu miền đồi trung du, vừa chân thật vừa đậm tình quê hương.

Hình ảnh "Sương chùng chình qua ngõ" lại như một nét chấm phá tuyệt vời, mang đến sự sống động cho bức tranh thu. Làn sương được nhân hóa, di chuyển chậm rãi, như một người con gái e ấp, duyên dáng, tạo nên một cảnh sắc yên bình, tĩnh lặng mà vẫn tràn đầy sức sống, hòa cùng tâm trạng nhẹ nhàng, bâng khuâng của nhà thơ.

Khép lại khổ thơ là câu: "Hình như thu đã về" – câu thơ chứa đựng sự ngỡ ngàng pha chút bâng khuâng, không phải sự chắc chắn tuyệt đối mà là cảm nhận tinh tế của một tâm hồn nghệ sĩ trước sự chuyển mình của thiên nhiên. Từ ngọn gió se đến hương ổi thân thương, từ làn sương chầm chậm đến cảm xúc lắng đọng, tất cả làm nên một bức tranh thu thật sống động, gần gũi và chan chứa tình quê.

Khổ thơ ngắn gọn ấy đã khơi dậy trong ta những rung động sâu sắc, cảm nhận được hồn quê, tình quê hòa quyện trong từng câu chữ, khiến lòng người ấm áp, thanh thản. Mùa thu như một người bạn dịu dàng, lặng lẽ, để lại dư âm ngọt ngào mãi trong tâm hồn khi ta chạm vào những vần thơ của Hữu Thỉnh.