Top 5 Bài soạn 'Thao tác lập luận bác bỏ' Ngữ Văn 11 đặc sắc nhất

Nội dung trọng tâm bài học

- Bản chất của thao tác lập luận bác bỏ

- Phương pháp bác bỏ luận điểm hiệu quả

- Những điểm cần lưu ý khi thực hiện bác bỏ

Hướng dẫn chi tiết

1.2 Kỹ thuật bác bỏ

a. Phân tích ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Bác bỏ nhận định "Nguyễn Du mắc bệnh thần kinh"

- Phương pháp:

+ Vạch rõ tính võ đoán trong phân tích của Nguyễn Bách Khoa

+ Đối chiếu với các nhà thơ nước ngoài có phong cách tương tự

+ Sử dụng linh hoạt các kiểu câu: tường thuật, cảm thán, hỏi tu từ

Ví dụ 2: Phản bác quan điểm "Tiếng Việt nghèo nàn"

- Cách thức:

+ Bác bỏ trực tiếp: "Nhận xét này thiếu căn cứ"

+ Chứng minh bằng:

● So sánh vốn từ vựng

● Dẫn chứng từ tác phẩm Nguyễn Du

● Khả năng dịch thuật tinh tế

Ví dụ 3: Phê phán lập luận "Hút thuốc là quyền cá nhân"

- Biện pháp:

+ So sánh tác hại thuốc lá - rượu bia

+ Nêu hệ lụy với cộng đồng

+ Kết hợp câu khẳng định và cảm thán gây ấn tượng

b. Tổng kết phương pháp

- 3 hình thức bác bỏ cơ bản:

+ Bác bỏ luận điểm

+ Bác bỏ luận cứ

+ Bác bỏ cách lập luận

- Nguyên tắc vàng khi bác bỏ:

+ Phân tích rõ sai lầm, nguyên nhân

+ Giữ thái độ khách quan, xây dựng

Câu 1 (trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Đoạn trích a:

+ Đinh Gia Trinh phản bác lối lập luận cảm tính, thiếu căn cứ khoa học của Nguyễn Bách Khoa về Nguyễn Du.

+ Nghệ thuật bác bỏ: Sử dụng hệ thống luận cứ xác đáng và dẫn chứng thuyết phục.

- Đoạn trích b:

+ Nguyễn An Ninh phản biện quan niệm sai lầm về sự "nghèo nàn" của tiếng Việt.

+ Cách thức: Xác lập thái độ rõ ràng kết hợp minh chứng về sự phong phú của ngôn ngữ dân tộc.

- Đoạn trích c:

+ Nguyễn Khắc Viện bác bỏ luận điểm ích kỷ "Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi".

+ Phương pháp: Phân tích tác hại đa chiều của thuốc lá đối với cộng đồng.

Câu 2 (trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

* Nghệ thuật bác bỏ hiệu quả:

- Vạch rõ hệ lụy tiêu cực

- Phân tích nguồn gốc sai lệch

- Chỉ ra khiếm khuyết trong lập luận

Luyện tập

Câu 1 (trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

a) Các quan điểm bị bác bỏ:

- Nguyễn Dữ phản biện tư tưởng nhu nhược "cứng quá thì gãy".

- Nguyễn Đình Thi phủ nhận định kiến hẹp hòi "thơ là những lời đẹp".

b) Nghệ thuật bác bỏ:

- Nguyễn Dữ: Lập luận chặt chẽ với giọng điệu kiên quyết qua ví dụ điển hình Ngô Tử Văn.

- Nguyễn Đình Thi: Dẫn chứng đa dạng từ thơ ca dân tộc đến thế giới.

c) Bài học:

- Lựa chọn văn phong phù hợp với đối tượng và mục đích bác bỏ.

Câu 2 (trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Bác bỏ quan niệm cực đoan về việc chọn bạn.

- Phân tích nguyên nhân học lực yếu đa chiều.

- Chứng minh giá trị của tình bạn chân chính trong học tập.

- Khẳng định tinh thần tương thân tương ái trong môi trường giáo dục.

I. Bản chất và giá trị của lập luận bác bỏ

- Nghệ thuật bác bỏ: Là phương pháp sử dụng hệ thống luận cứ khoa học và dẫn chứng xác thực để phản biện các quan điểm sai lệch, đồng thời khẳng định chân lý đúng đắn.

- Ý nghĩa then chốt:

+ Bảo vệ chân lý, lẽ phải

+ Nâng cao sức thuyết phục cho văn nghị luận

+ Ứng dụng thiết thực trong đời sống

- Nguyên tắc vàng khi bác bỏ:

+ Nhận diện chính xác sai lầm

+ Xây dựng hệ thống luận điểm vững chắc

+ Giữ thái độ khách quan, văn minh

II. Nghệ thuật bác bỏ điển hình

1. Phản biện luận điểm "Nguyễn Du mắc bệnh thần kinh"

- Phương pháp đặc sắc:

+ Sử dụng câu phủ định mang tính khẳng định

+ Chỉ ra sự võ đoán trong cách đánh giá

+ Đối chiếu với trường hợp Pascal - bệnh tật nhưng trí tuệ kiệt xuất

2. Công thức bác bỏ hiệu quả:

- Phơi bày hệ lụy tiêu cực

- Truy nguyên căn cơ sai lệch

- Phân tích đa chiều vấn đề

III. Thực hành nghệ thuật bác bỏ

Bài 1:

- Nguyễn Dữ: Bẻ gãy tư tưởng nhu nhược qua hình tượng Ngô Tử Văn kiên cường

- Nguyễn Đình Thi: Đập tan định kiến về cái đẹp trong thơ ca bằng hệ thống dẫn chứng đa dạng

Bài 2:

- Phản biện quan niệm hẹp hòi về tình bạn

- Khẳng định giá trị của sự sẻ chia, nâng đỡ trong học tập

- Cảnh báo hậu quả của thái độ kỳ thị bạn yếu

- Truyền tải thông điệp nhân văn về tình bạn chân chính

I. Mục đích và yêu cầu trong nghệ thuật bác bỏ

1. Tầm quan trọng:

- Sử dụng hệ thống lập luận chặt chẽ cùng bằng chứng xác thực để đả phá những quan điểm lệch lạc, từ đó khẳng định chân lý đúng đắn.

2. Nguyên tắc vàng:

- Phải chỉ ra được điểm phi lý rõ ràng trong các phát ngôn cần phản biện

- Xây dựng hệ thống luận điểm khách quan, trung thực với thái độ cầu thị

- Giữ phép lịch sự trong tranh luận, tôn trọng đối phương và độc giả

II. Nghệ thuật bác bỏ qua các tình huống điển hình

Tình huống 1:

a. Phản biện quan điểm "Nguyễn Du mắc bệnh thần kinh"

- Phương pháp: Đối chiếu trí tưởng tượng Nguyễn Du với các đại thi hào thế giới

- Hệ thống luận cứ:

+ Phân tích di cảo thi ca

+ Khảo sát năng lực ảo giác đặc biệt

- Nghệ thuật biểu đạt:

+ Kết hợp nhuần nhuyễn câu tường thuật, cảm thán, tu từ

+ Sử dụng phép so sánh liên văn hóa

b. Bác bỏ luận điểm "Tiếng Việt nghèo nàn"

- Cách thức: Vạch rõ sự vô căn cứ, đối sánh văn học Việt - Hán

c. Phản biện quan niệm "Hút thuốc là quyền cá nhân"

- Phương pháp: Phân tích tác động tiêu cực đến cộng đồng

Tình huống 2:

Kết luận vàng:

- Có thể bác bỏ thông qua phân tích hệ lụy, chỉ rõ sai lệch trong luận điểm

- Luôn giữ thái độ khách quan, văn minh

III. Ứng dụng thực tiễn

Tình huống 1:

a. Phản biện tư tưởng "Mềm mỏng để tồn tại"

- Luận điểm then chốt: "Bậc trượng phu lo giữ khí tiết, thành bại do trời"

- Minh chứng: Gương Ngô Tử Văn kiên cường

b. Bác bỏ quan niệm "Thơ phải đẹp từ ngữ"

- Dẫn chứng: Thi phẩm Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du đến thơ kháng chiến

Bài học: Lựa chọn văn phong phù hợp khi phản biện

Tình huống 2:

- Vạch rõ sai lầm trong tư duy kỳ thị học lực

- Phân tích bản chất vấn đề học lực yếu

- Đề cao giá trị của sự sẻ chia tri thức

- Vận dụng linh hoạt các thao tác: truy nguyên nhân, phân tích hệ quả

- Giọng văn tinh tế, dẫn chứng thuyết phục

I. Tinh hoa nghệ thuật bác bỏ

- Là phương pháp sử dụng hệ thống luận điểm chặt chẽ cùng minh chứng xác thực để phản biện những quan điểm sai lệch, thiếu căn cứ.

- Mục tiêu cao quý: Bảo vệ chân lý bằng cách chỉ ra những nhận định chưa chuẩn xác.

- Nguyên tắc vàng: Hiểu rõ sai lầm của đối phương, trình bày luận cứ thuyết phục với thái độ cầu thị nhưng kiên định.

II. Nghệ thuật bác bỏ qua điển hình văn học

1. Phản biện quan điểm "Nguyễn Du mắc bệnh thần kinh"

- Phương pháp đặc sắc:

+ Vạch rõ sự suy diễn vô căn cứ từ thơ ca

+ Đối sánh với các đại thi hào quốc tế có trí tưởng tượng phong phú

+ Nghệ thuật diễn đạt đa dạng: kết hợp khéo léo câu tường thuật, cảm thán và tu từ

2. Bác bỏ luận điểm "Tiếng Việt nghèo nàn"

- Cách thức thuyết phục:

+ Trực tiếp chỉ ra sự thiếu căn cứ

+ Lập luận sắc bén: "Những người này thực chất hiểu biết hạn chế về tiếng mẹ đẻ"

+ Dẫn chứng sinh động: Ngôn ngữ Truyện Kiều và khả năng dịch thuật tinh tế

3. Phản biện quan niệm "Hút thuốc là việc cá nhân"

- Nghệ thuật thuyết phục:

+ So sánh tác hại với rượu bia

+ Phân tích ảnh hưởng đến cộng đồng

+ Giọng văn giàu cảm xúc nhưng đanh thép

III. Bài học ứng dụng

- Đa dạng phương pháp: phân tích hệ lụy, chỉ rõ sai lệch, truy nguyên nhân

- Giữ thái độ khách quan, văn minh trong tranh luận

- Lựa chọn văn phong phù hợp với từng đối tượng

- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý lẽ và dẫn chứng thực tế