Top 6 Bài hướng dẫn thực hành phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ trong Ngữ văn 10 xuất sắc nhất

I. Nghệ thuật ẩn dụ

Câu 1 (trang 135 sgk):

a, Biểu tượng con đò - bến nước - cây đa mang hai lớp nghĩa

- Câu đầu: lời thề thủy chung

- Câu sau: nỗi niềm xót xa khi hẹn ước không thành

b, Phân tích sự khác biệt:

- Thuyền/bến: biểu tượng gắn bó

- Cây đa bến cũ/con đò: hình ảnh chia ly

Giải mã:

+ Sự vật gắn kết → tình cảm sắt son

+ Bến, cây đa → người ở lại

+ Thuyền, con đò → kẻ lên đường

II. Phép hoán dụ

Câu 1 (trang 136 sgk):

a, Nghệ thuật dùng bộ phận thay thế:

+ "Đầu xanh": tuổi thanh xuân

+ "Má hồng": vẻ đẹp thiếu nữ

- "Áo nâu", "áo xanh": đại diện tầng lớp

b, Bản chất hoán dụ:

- Lấy đặc điểm tiêu biểu

- Tạo cách diễn đạt sinh động

III. Bài tập ứng dụng

- Những tia nắng vàng nhảy múa trên thảm cỏ

- Dòng đời cuốn ta vào vòng xoáy danh lợi

- Gió đông se lạnh len lỏi từng ngõ nhỏ

I - NGHỆ THUẬT ẨN DỤ

Câu 1. Khám phá tầng nghĩa ẩn trong ca dao

a. Những hình ảnh thuyền - bến - cây đa không đơn thuần là sự vật mà còn ẩn chứa:

- Thuyền/con đò: biểu tượng cho người ra đi

- Bến/cây đa: hình ảnh người ở lại

→ Tạo nên lời thề thủy chung (câu 1) và nỗi niềm tiếc nuối (câu 2)

b. Sự khác biệt và cách hiểu:

- Khác nhau về nghĩa đen nhưng cùng nghĩa bóng (người đi - kẻ ở)

- Cần nắm được mối quan hệ gắn bó tự nhiên giữa các sự vật để hiểu ẩn ý

Câu 2. Phân tích nghệ thuật ẩn dụ

a. "Lửa lựu": hình ảnh hoa lựu rực đỏ → sức sống mùa hè

b. "Văn nghệ ngòn ngọt": chỉ lối viết xa rời hiện thực

c. "Giọt" tiếng chim: âm thanh trở nên hữu hình

d. "Thác": ẩn dụ về khó khăn cách mạng

e. "Phù du" vs "phù sa": đối lập giữa cái phù phiếm và giá trị đích thực

II - TINH HOA HOÁN DỤ

Câu 1. Nghệ thuật dùng bộ phận chỉ toàn thể

- "Đầu xanh", "má hồng": chỉ Thúy Kiều và tuổi trẻ

- "Áo nâu", "áo xanh": đại diện cho nông dân và công nhân

Câu 2. So sánh ẩn dụ và hoán dụ

- Hoán dụ: "thôn Đoài", "thôn Đông" → người trong thôn

- Ẩn dụ: "cau", "trầu" → tình yêu đôi lứa

III - THỰC HÀNH SÁNG TẠO

Ví dụ đoạn văn sử dụng linh hoạt cả hai biện pháp:

"Biển xanh đã trở lại hiền hòa sau cơn giận dữ của thiên nhiên. Nhưng trong lòng người, con sóng dữ vẫn chưa nguôi ngoai. Những đôi mắt ngây thơ ngơ ngác nhìn cuộc đời đổi thay..."

I. NGHỆ THUẬT ẨN DỤ

Câu 1. Phân tích tầng nghĩa ẩn dụ

a. Hình ảnh con đò - bến nước - cây đa mang nghĩa kép:

- Nghĩa đen: sự vật hiện hữu

- Nghĩa bóng: biểu tượng cho người đi - kẻ ở

b. Giá trị nghệ thuật:

- Thuyền/bến: lời thề son sắt

- Cây đa/con đò: nỗi niềm chia ly

Câu 2. Ví dụ minh họa

a. "Lửa lựu": sức sống mùa hè

b. "Văn nghệ ngòn ngọt": lối viết xa rời thực tế

c. "Giọt" âm thanh: nghệ thuật chuyển đổi cảm giác

d. "Thác": thử thách cuộc đời

e. "Phù du" vs "phù sa": đối lập giá trị

II. PHÉP HOÁN DỤ TINH TẾ

Câu 1. Nghệ thuật dùng bộ phận chỉ toàn thể

- "Đầu xanh", "má hồng": vẻ đẹp tuổi trẻ

- "Áo nâu", "áo xanh": đại diện tầng lớp

Câu 2. So sánh ẩn dụ và hoán dụ

- Hoán dụ: "thôn Đoài" → người thôn Đoài

- Ẩn dụ: "cau trầu" → tình yêu đôi lứa

I. NGHỆ THUẬT ẨN DỤ TINH TẾ

Câu 1. Phân tích tầng nghĩa sâu sắc

a. Hình ảnh thuyền - bến không đơn thuần là sự vật mà còn:

- Thuyền/con đò: ẩn dụ người lữ thứ

- Bến/cây đa: biểu tượng kẻ chờ mong

b. Sự đa nghĩa đặc biệt:

- Khác biệt về nghĩa đen nhưng đồng nhất nghĩa bóng

- Gợi mở mối quan hệ nhân sinh sâu sắc

Câu 2. Những ví dụ điển hình

(1) "Lửa lựu": sắc đỏ rực rỡ của thiên nhiên

(2) "Văn nghệ ngòn ngọt": phê phán lối viết xa thực tế

(3) "Giọt" âm thanh: nghệ thuật chuyển đổi cảm giác

(4) "Thác": thử thách cuộc đời

(5) "Phù du" vs "phù sa": hai thái cực của đời người

I. NGHỆ THUẬT ẨN DỤ TINH TẾ

Câu 1. Khám phá tầng nghĩa sâu xa

a. Hình ảnh thuyền - bến không đơn thuần là sự vật mà còn:

- Thuyền/con đò: biểu tượng người lữ thứ

- Bến/cây đa: hình ảnh kẻ chờ mong

b. Sự đa nghĩa đặc sắc:

- Khác biệt nghĩa đen nhưng đồng nhất nghĩa bóng

- Gợi mở mối quan hệ nhân sinh sâu sắc

Câu 2. Những ví dụ điển hình

(1) "Lửa lựu": sắc đỏ rực rỡ của thiên nhiên

(2) "Văn nghệ ngòn ngọt": phê phán lối viết xa thực tế

(3) "Giọt" âm thanh: nghệ thuật chuyển đổi cảm giác

(4) "Thác": thử thách cuộc đời

(5) "Phù du" vs "phù sa": hai thái cực của đời người

II. PHÉP HOÁN DỤ ĐẶC SẮC

Câu 1. Nghệ thuật dùng bộ phận chỉ toàn thể

- "Đầu xanh", "má hồng": vẻ đẹp tuổi trẻ

- "Áo nâu", "áo xanh": đại diện tầng lớp

Câu 2. So sánh ẩn dụ và hoán dụ

- Hoán dụ: "thôn Đoài" → người thôn Đoài

- Ẩn dụ: "cau trầu" → tình yêu đôi lứa