Top 6 bài phân tích sâu sắc tác phẩm 'Lí ngựa ô ở hai vùng đất' (Ngữ văn 10 - SGK Chân trời sáng tạo) được đánh giá cao nhất

* Khám phá tác phẩm

Nội dung cốt lõi: Tác phẩm khắc họa sự khác biệt trong giai điệu Lí ngựa ô giữa hai miền quê, qua đó thể hiện những sắc thái tình cảm đa dạng.

Câu 1 (trang 90): Phân tích sự khác biệt trong cách thể hiện điệu Lí ngựa ô giữa "làng anh" và "bên em"?

Gợi ý:

Làn điệu quê anh

Làn điệu quê em

- Quê anh bên dòng sông

- Âm điệu mang hơi thở trận mạc

- Quê em với "tiếng móng ngựa say mê", "sóng nước duềnh dàng"

- Giai điệu thấm đẫm chất quê miền Trung mộc mạc, thân thương

Câu 2 (trang 90): Chỉ ra những điểm tương đồng trong cách thể hiện điệu Lí giữa hai vùng đất khác biệt?

Gợi ý:

Những nét tương đồng đáng chú ý:

- Điệu miền Trung vang vọng qua truông dài phá rộng/tiếng móng ngựa như nhịp trống thời gian

- Điệu miền Nam như lời mời gọi/ngựa phi qua biển lúa/ngựa dừng nơi cửa sông mênh mông

Câu 3 (trang 90): Qua tác phẩm, em nhận thức thế nào về giá trị của làn điệu dân ca trong đời sống văn hóa?

Gợi ý:

Tác phẩm giúp ta thấu hiểu hơn vẻ đẹp bền bỉ của dân ca: là tấm gương phản chiếu tâm hồn dân tộc, khát vọng yêu thương và khát khao cuộc sống an lành.

Câu 1 trang 90 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Trong cảm thức nghệ thuật của thi nhân, điệu Lí ngựa ô mang những sắc thái khác biệt thế nào khi vang lên từ "làng anh" và "bên em"?

Góc nhìn phân tích

Điệu Lí ngựa ô hiện lên với hai bản sắc riêng biệt:

- "Làng anh bên dòng sông": Khúc hát tháng Tư mùa hội Gióng, mang khí thế hào hùng của binh nghiệp. Giai điệu như đưa người nghe vào cõi mộng, quên đi hiện thực chiến trường.

- "Bên em": Tiếng móng ngựa say đắm hòa cùng sóng nước miền Trung. Lời ca như tiếng gọi tình tứ, thấm đẫm hồn quê mộc mạc.

Câu 2 trang 90 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Hãy chỉ ra những điểm đồng điệu kỳ lạ giữa hai phiên bản Lí ngựa ô từ hai không gian văn hóa khác biệt?

Khám phá nghệ thuật

Những giao thoa đầy thi vị:

- Điệu Trung: Vang vọng không gian truông phá, tiếng móng ngựa như nhịp trống thời gian

- Điệu Nam: Lời ca thúc giục, hình ảnh ngựa phi trên biển lúa, dừng chân nơi cửa sông mênh mang

Câu 3 trang 90 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Qua thi phẩm, anh/chị cảm nhận thế nào về sức sống bất diệt của làn điệu dân ca trong dòng chảy văn hóa dân tộc?

Tầm vóc văn hóa

Lí ngựa ô hiện lên như tấm gương phản chiếu tâm hồn Việt: nơi gửi gắm khát vọng an bình, tình yêu đôi lứa, và trên hết là tình yêu quê hương đất nước thiết tha.

I. Hành trình sáng tạo của nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh

• Chân dung nghệ sĩ

- Phạm Ngọc Cảnh (1934-2014) sinh tại Hà Tĩnh, là một trong những gương mặt thơ tiêu biểu của văn học cách mạng. Với bút danh Vũ Ngàn Chi, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong nền thi ca hiện đại.

- Xuất thân từ gia đình trí thức nhỏ, ông sớm bộc lộ năng khiếu nghệ thuật. Năm 12 tuổi đã gia nhập Vệ quốc quân, trải qua nhiều vai trò từ liên lạc viên đến diễn viên kịch nói.

- Trong kháng chiến chống Mỹ, ông gắn bó với đoàn Văn công Trị Thiên, biểu diễn ngay giữa lòng Huế trong Tết Mậu Thân. Sau này trở thành trụ cột của đoàn kịch Tổng cục Chính trị.

- Dù là diễn viên nhưng tâm hồn thi sĩ đã đưa ông đến với thơ ca. 20 năm làm biên tập tại tạp chí Văn nghệ Quân đội, ông đã để lại nhiều tác phẩm đặc sắc.

• Di sản văn chương

Các tác phẩm tiêu biểu:

- Đêm Quảng Trị (1972) - tập thơ đánh dấu phong cách

- Ngọn lửa dòng sông (1976) - khúc tráng ca về quê hương

- Trăng sau rằm (1985) - những chiêm nghiệm sâu sắc

- Miền hương lặng (1992) - triết lý nhân sinh

II. Tác phẩm Lí ngựa ô ở hai vùng đất

• Hành trình văn bản

- In trong Thơ miền Trung thế kỷ XX, NXB Đà Nẵng 1995

• Tầm vóc tư tưởng

- Khắc họa sự biến ảo tinh tế của điệu Lí qua hai không gian văn hóa

- Thể hiện nỗi niềm thương nhớ trong tình yêu đôi lứa

- Là bức tranh sinh động về giao lưu văn hóa giữa các vùng miền

• Nghệ thuật kiệt xuất

- Ngôn ngữ thuần Việt, đậm chất dân gian

- Giọng điệu tâm tình, da diết

- Kết cấu độc đáo: đối thoại giữa hai không gian văn hóa

*Sau khi đọc:

Tinh hoa tác phẩm: Bài thơ như bản giao hưởng của tâm hồn Việt, nơi gửi gắm nỗi niềm thương nhớ, khát vọng yêu thương và tình yêu quê hương đất nước.

Phạm Ngọc Cảnh - Người nghệ sĩ đa tài

• Cuộc đời và sự nghiệp

- Nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh (1934-2014), quê gốc Hà Tĩnh, là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền văn học cách mạng. Với bút danh Vũ Ngàn Chi, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả.

- Xuất thân từ gia đình trí thức, ông sớm bộc lộ tài năng nghệ thuật. Năm 12 tuổi đã gia nhập Vệ quốc quân, trải qua nhiều vai trò từ liên lạc viên đến diễn viên kịch nói.

- Trong kháng chiến chống Mỹ, ông gắn bó với đoàn Văn công Trị Thiên, từng biểu diễn giữa lòng thành phố Huế trong chiến dịch Mậu Thân. Sau này trở thành trụ cột của đoàn kịch Tổng cục Chính trị.

- Dù là diễn viên nhưng tâm hồn thi sĩ đã đưa ông đến với thơ ca. 20 năm làm biên tập tại tạp chí Văn nghệ Quân đội, ông đã để lại nhiều tác phẩm giá trị.

• Di sản văn chương

Các tác phẩm tiêu biểu:

- Đêm Quảng Trị (1972) - tập thơ đánh dấu phong cách

- Ngọn lửa dòng sông (1976) - khúc tráng ca về quê hương

- Trăng sau rằm (1985) - những suy tư sâu lắng

- Miền hương lặng (1992) - triết lý nhân sinh

Lí ngựa ô ở hai vùng đất - Bản giao hưởng của tâm hồn

• Nguồn gốc tác phẩm

- In trong tuyển tập Thơ miền Trung thế kỷ XX, NXB Đà Nẵng 1995

• Tầm vóc tư tưởng

- Khắc họa sự biến ảo tinh tế của điệu Lí qua hai không gian văn hóa

- Thể hiện nỗi niềm thương nhớ trong tình yêu đôi lứa

- Là cầu nối giao lưu văn hóa giữa các vùng miền

• Nghệ thuật đặc sắc

- Ngôn ngữ thuần Việt, đậm chất dân gian

- Giọng điệu tâm tình, da diết

- Kết cấu độc đáo: đối thoại giữa hai không gian văn hóa

Tinh hoa tác phẩm

Bài thơ như bản giao hưởng của tâm hồn Việt, nơi gửi gắm nỗi niềm thương nhớ, khát vọng yêu thương và tình yêu quê hương đất nước.

Tinh hoa tóm lược

Bài thơ khắc họa cuộc chiến tranh trong dĩ vãng, hòa quyện với mối tình đôi lứa giản dị, được diễn tả qua lăng kính văn hóa đậm chất dân gian.

Cấu trúc nghệ thuật

Tác phẩm được chia làm hai mạch chính:

- Phần 1: Từ khởi thủy đến "nên gập ghềnh câu lí ngựa ô qua": Khúc hát bên chàng

- Phần 2: Phần còn lại: Điệu hồn bên nàng

Tầng sâu ý nghĩa

Tác phẩm làm nổi bật vẻ độc đáo của điệu lí ngựa ô - nơi kết tinh nỗi niềm thương nhớ khắc khoải, niềm mong mỏi thiết tha trong tình yêu đôi lứa.

Khám phá sau trang sách

Điệu lí ngựa ô hiện lên với hai sắc thái khác biệt giữa hai miền quê, mỗi câu hát chở theo những tâm tư riêng, những rung động độc đáo của tâm hồn.

I. Hành trình sáng tạo

- Phạm Ngọc Cảnh (1934), bút danh Vũ Ngàn Chi, là người con của Hà Tĩnh nhưng gắn bó máu thịt với Hà Nội.

- Là nhà thơ - chiến sĩ, ông đem vào thơ mình hơi thở hào hùng của thời đại cùng tâm hồn tinh tế của nghệ sĩ.

II. Khúc bi ca và tình ca

Lí ngựa ô ở hai vùng đất là:

• Bản giao hưởng bằng thơ tự do
• Trích từ tập Đêm Quảng Trị, ra đời trong khí thế sục sôi cách mạng
• Là sự kết tinh giữa chất trữ tình sâu lắng và khí phách anh hùng

Hai giai điệu:

1. Khúc quân hành (làng anh): Âm vang khói lửa chiến trường

2. Khúc tình quê (làng em): Dịu dàng như câu hát giao duyên

III. Điểm hội tụ nghệ thuật

- Tài hoa trong vận dụng chất liệu dân gian

- Sáng tạo trong kết cấu đối ứng làng anh - làng em

- Ngôn ngữ vừa chân chất vừa giàu nhạc tính