Top 6 bài soạn "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" của Trần Nhân Tông dành cho học sinh lớp 7 xuất sắc nhất

KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

1. Tác giả

- Trần Nhân Tông, sinh năm 1258, mất năm 1308, tên thật là Trần Khâm, con trưởng của vua Trần Thánh Tông.

- Ông là vị vua anh hùng yêu nước, nổi bật với tính cách khoan hòa, nhân ái, cùng vua cha lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên thắng lợi rực rỡ.

- Theo đạo Phật, năm 1299 ông về tu tại chùa Yên Tử (Quảng Ninh ngày nay), trở thành tổ sáng lập dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử.

- Đồng thời, Trần Nhân Tông là một nhà văn hóa, nhà thơ tiêu biểu của triều đại Trần.

2. Tác phẩm

- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được viết khi Trần Nhân Tông về thăm quê hương Thiên Trường (Nam Định ngày nay).

3. Giá trị nội dung

Cảnh chiều ở phủ Thiên Trường hiện lên trầm lắng nhưng không hề cô đơn, nơi ấy hòa quyện giữa sự sống con người và thiên nhiên một cách đầy thi vị. Qua đó thể hiện tâm hồn tác giả dù địa vị cao sang vẫn luôn gắn bó máu thịt với quê hương bình dị.

4. Giá trị nghệ thuật

- Sáng tạo trong việc kết hợp điệp ngữ và tiểu đối

- Nhịp thơ êm dịu, hòa nhã

- Ngôn ngữ miêu tả đậm nét hội họa

- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt truyền thống

ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

Câu 1 - Trang 76 SGK
Bài "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" cùng thể thơ với bài "Sông núi nước Nam" - thất ngôn tứ tuyệt Đường luật gồm 4 câu, mỗi câu 7 chữ, vần hiệp ở cuối câu 1,2,4.

Câu 2 - Trang 77 SGK
Cụm từ “nửa như có, nửa như không” gợi cảnh vật vừa hiện hữu vừa mờ ảo, khói trắng bay nhẹ nhàng tạo nên bức tranh thiên nhiên mơ màng, êm dịu, phản ánh tâm trạng man mác, mơ hồ của con người.

Câu 3 - Trang 77 SGK
Bài thơ khắc họa khung cảnh làng quê lúc hoàng hôn với tiếng sáo của trẻ chăn trâu dẫn đàn trâu no đủ về nhà, cò trắng nhẹ nhàng đáp xuống cánh đồng, khói mỏng và ánh chiều tà lưu luyến trên những cánh đồng lúa xanh mướt.

Câu 4 - Trang 77 SGK
Cảm nhận: Cảnh vật đơn sơ, mộc mạc nhưng chứa đựng sức sống lớn lao, tạo nên âm vang sâu rộng. Tác giả đắm mình trong không gian chiều tà dịu dàng, tràn đầy tình yêu thiết tha với quê hương đất nước.

Câu 5 - Trang 77 SGK
Dù là vua, Trần Nhân Tông vẫn gắn bó mật thiết với cuộc sống thôn quê và dân dã. Điều này phản ánh sự gần gũi, quan tâm sâu sắc của nhà Trần đối với nhân dân, là nguồn sức mạnh to lớn để chiến thắng quân xâm lược Mông – Nguyên.

LUYỆN TẬP
Từ hai câu thơ cuối, hãy viết đoạn văn miêu tả cảnh mục đồng thổi sáo dẫn trâu về nhà khi chiều xuống, như trong các đoạn văn tham khảo.

A. KIẾN THỨC CỐT LÕI

1. Tác giả

Trần Nhân Tông (1258-1308), tên thật Trần Khâm, con trưởng của vua Trần Thánh Tông, là vị vua kiệt xuất của triều đại nhà Trần.
Ông có công lao to lớn trong việc dựng nước và giữ nước, đồng thời là một anh hùng nhân hậu, khoan dung.
Không chỉ là vị vua, ông còn là nhà thơ tiêu biểu của thời kỳ này.
Năm 1299, ông lui về tu hành tại chùa Yên Tử và trở thành vị tổ sáng lập dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử.

2. Tác phẩm

Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ ra đời khi tác giả trở về thăm quê hương Thiên Trường.
Nội dung: Cảnh vật buổi chiều tại phủ Thiên Trường hiện lên trầm lắng nhưng không cô đơn, nơi đây vẫn rực rỡ sự sống hòa quyện với thiên nhiên theo cách đầy thi vị, thể hiện tâm hồn tác giả dù địa vị cao sang vẫn gắn bó máu thịt với làng quê bình dị.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: (Trang 76 - SGK Ngữ văn 7)
Bài "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, tương tự bài "Sông núi nước Nam"; gồm 4 câu, mỗi câu 7 chữ, vần hiệp ở câu 1, 2 và 4 (yên – biên – điền).

Câu 2: (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7)
“Nửa như có, nửa như không” gợi nên cảnh vật mờ ảo, linh động giữa thực và hư, với khói trắng bay nhẹ nhàng, tạo nên bức tranh thiên nhiên mơ mộng, phản ánh tâm trạng man mác, mơ hồ của con người.

Câu 3: (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7)
Bài thơ khắc họa khung cảnh làng quê lúc hoàng hôn, với tiếng sáo trẻ chăn trâu dẫn đàn trâu no đủ về nhà, cò trắng nhẹ nhàng đáp xuống đồng, làn khói mỏng và ánh chiều tà lưu luyến trên cánh đồng lúa xanh.

Câu 4: (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7)
Bức tranh thủy mặc của làng quê hiện lên yên bình, êm ả với sương khói bao phủ, tiếng sáo vang vọng, cò trắng chao lượn; tác giả như đắm chìm trong không gian chiều tà thơ mộng, tràn ngập tình yêu thương với quê hương và đất nước.

Câu 5: (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7)
Dù là vua, Trần Nhân Tông luôn gắn bó sâu sắc với cuộc sống thôn quê và dân dã, thể hiện sự quan tâm chân thành tới nhân dân, là nguồn sức mạnh giúp nhà Trần kiên cường chiến thắng quân Mông – Nguyên.

Câu 1 – Luyện tập (Trang 77 - SGK Ngữ văn 7)
Từ hình ảnh hai câu thơ cuối, hãy tưởng tượng và viết đoạn văn 5-6 dòng tả cảnh mục đồng thổi sáo dẫn trâu về nhà lúc chiều tà.
Bài làm:
Bóng chiều buông dần, mặt trời lặn sau núi xa. Những cánh cò nhẹ nhàng bay về tổ ấm. Gió mát lành xua tan cái oi bức của ngày hè. Đàn trâu thong thả trở về chuồng trên con đường làng quen thuộc, đuôi ve vẩy nhẹ nhàng. Trên lưng trâu, những cậu bé mục đồng thổi sáo vang vọng khắp đồng quê, tạo nên khung cảnh yên bình và gần gũi vô cùng.

Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên trong bài thơ "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra"
Bài làm:
Bài thơ là bức tranh thiên nhiên tuyệt mỹ về làng quê buổi chiều tà. Không gian mở ảo diệu của làng quê nhạt dần trong sương khói, ánh chiều mờ ảo hiện lên như nửa thực nửa hư. Hoàng hôn gợi lên cảm giác bình yên, thư thái trong lòng người thi sĩ, người xa quê lâu ngày nay trở về. Tiếng sáo trong trẻo của chú bé mục đồng vắt vẻo trên lưng trâu vang vọng, khiến khung cảnh thêm phần sinh động và vui tươi. Phía xa, từng đôi cò trắng nhẹ nhàng đáp xuống đồng, gợi lên cuộc sống bình dị, hữu tình nơi thôn dã. Qua vài nét vẽ tinh tế, thi sĩ đã tạo nên một không gian làng quê thơ mộng, đượm tình và đầy sức sống.

I. Tổng quan về bài thơ "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra"

1. Tác giả

Trần Nhân Tông (1258–1308), tên thật Trần Khâm, là con trưởng vua Trần Thánh Tông. Ông là vị vua yêu nước, anh hùng dân tộc, người lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên thành công rực rỡ. Đồng thời, ông cũng là nhà văn hóa, nhà thơ tiêu biểu của triều đại nhà Trần.

2. Tác phẩm

Bài thơ "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" là tác phẩm tiêu biểu thuộc thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, được sáng tác khi tác giả về thăm quê cũ tại phủ Thiên Trường.

II. Hướng dẫn soạn bài

1. Câu 1 trang 76 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Bài thơ có thể thơ giống với "Nam quốc sơn hà" của Lí Thường Kiệt, thuộc thể thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, gồm 4 câu, mỗi câu 7 chữ, vần hiệp ở câu 1, 2 và 4.

2. Câu 2 trang 77 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Cụm từ "nửa như có, nửa như không" thể hiện cảnh vật hoàng hôn mờ ảo, vừa có nét thực vừa ảo, với tiếng sáo diều vang vọng, cò trắng ẩn hiện trong làn khói, tạo nên không gian êm đềm và tĩnh lặng.

3. Câu 3 trang 77 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Cảnh vật được miêu tả lúc hoàng hôn, từ phủ Thiên Trường nhìn ra. Ánh sáng mờ ảo, tiếng sáo diều của trẻ chăn trâu vang xa, đàn trâu no đủ lững thững trở về chuồng, những bóng cò trắng nhẹ nhàng đáp xuống cánh đồng, tất cả hòa quyện nên khung cảnh yên bình, nên thơ.

4. Câu 4 trang 77 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Cảnh buổi chiều ở phủ Thiên Trường hiện lên vừa nên thơ vừa thanh bình. Dù không có núi non hùng vĩ, không gian làng quê giản dị nhưng đậm đà nét trữ tình Việt Nam. Tâm trạng tác giả chìm đắm trong không gian ấy, gắn bó sâu sắc với quê hương.

5. Câu 5 trang 77 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Dù là vị vua cao sang, Trần Nhân Tông mang trong mình tâm hồn thi sĩ, gắn bó gần gũi với dân làng, có tấm lòng nhân hậu và tình yêu quê hương tha thiết. Chính tinh thần ấy đã tạo nên sức mạnh dân tộc, góp phần vào chiến thắng vẻ vang trước quân Mông – Nguyên.

III. Luyện tập

Ánh chiều cuối ngày yếu dần, đường về làng vắng lặng trong ánh hoàng hôn. Tiếng sáo diều vi vu của trẻ chăn trâu vang vọng, đàn trâu thong thả đi dưới ánh chiều tà. Cánh đồng rộng lớn lặng yên, những bóng cò trắng thoáng ẩn hiện, nhẹ nhàng lướt qua. Tất cả tạo nên bức tranh hoàng hôn nhẹ nhàng, trữ tình.

I. Vài nét về tác giả Trần Nhân Tông

Trần Nhân Tông (1258–1308), tên thật Trần Khâm, là con trưởng vua Trần Thánh Tông. Ông là vị vua yêu nước, anh hùng dân tộc, nổi bật với tính cách khoan hòa, nhân ái, đã cùng vua cha lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên thành công rực rỡ. Năm 1299, ông về tu tại chùa Yên Tử và trở thành vị tổ đầu tiên của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Ông còn là nhà văn hóa, nhà thơ tiêu biểu của triều Trần.

II. Về tác phẩm "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra"

1. Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được viết khi tác giả trở về thăm quê cũ Thiên Trường (Nam Định ngày nay).

2. Bố cục:
- Hai câu đầu: Miêu tả cảnh thôn xóm vào buổi chiều tà.
- Hai câu cuối: Hình ảnh đồng quê mờ ảo, dân dã trong ánh chiều.

3. Giá trị nội dung: Cảnh buổi chiều phủ Thiên Trường là bức tranh làng quê yên bình, không cô đơn, vẫn tràn đầy sức sống hài hòa với thiên nhiên. Qua đó thể hiện tâm hồn thi sĩ dù ở địa vị cao vẫn sâu đậm gắn bó với quê hương.

4. Giá trị nghệ thuật:
- Sử dụng điệp ngữ và tiểu đối tài tình.
- Nhịp thơ mềm mại, hài hòa.
- Ngôn ngữ giàu chất họa họa.
- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt truyền thống.

III. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 76 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Bài thơ cùng thể thất ngôn tứ tuyệt với "Nam quốc sơn hà".

Đặc điểm: 4 câu, mỗi câu 7 chữ, vần chân hiệp ở câu 1, 2, 4 (yên - biên - điền).

Câu 2 (trang 76 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cụm từ "nửa như có nửa như không" (bán vô bán hữu) diễn tả phong cảnh mờ ảo, vừa thật vừa mơ, bức tranh thiên nhiên như họa đồ mơ hồ.

Câu 3 (trang 76 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cảnh vật lúc hoàng hôn với cò trắng đáp xuống ruộng, thôn xóm mờ trong khói chiều, tiếng sáo vang vọng, tạo nên bức tranh làng quê thanh bình, nên thơ.

Câu 4 (trang 76 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cảnh chiều tà phủ Thiên Trường đẹp dịu dàng: thôn xóm phủ sương mờ, trẻ mục đồng khuất dần, cò trắng chao liệng trên đồng, tác giả chìm đắm trong cảnh sắc và mở rộng tấm lòng với quê hương.

Câu 5 (trang 76 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Dù là vua, tác giả vẫn có tâm hồn thi sĩ, yêu thương và gần gũi với dân làng, không có khoảng cách quyền lực mà chan hòa tình cảm sâu sắc. Sự quan tâm ấy góp phần tạo nên sự đồng lòng, sức mạnh dân tộc trong hai cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên.

Luyện tập

Buổi chiều tà phủ khắp cảnh vật làng quê bằng làn nắng yếu ớt, khói mờ phủ kín không gian yên bình. Những đàn cò trắng chao liệng trên cánh đồng lúa xanh, đàn trâu lững thững trở về, mục đồng thổi sáo vang vọng trong cảnh vật tĩnh lặng. Bức tranh làng quê đẹp đẽ, thân thương dưới ánh mắt vị vua nhân hậu.

I. Về tác giả

Trần Nhân Tông (1258 - 1308), tên thật Trần Khâm, là con trưởng vua Trần Thánh Tông. Ông được biết đến như một vị vua yêu nước, anh hùng dân tộc, với tấm lòng khoan hòa và nhân ái, cùng vua cha lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên thành công vang dội. Năm 1299, ông lên chùa Yên Tử (nay thuộc Quảng Ninh) tu hành và trở thành vị tổ đầu tiên của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Ngoài vị vua anh minh, ông còn là nhà văn hóa và nhà thơ tiêu biểu của triều đại nhà Trần.

II. Về tác phẩm

Bài thơ "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" ra đời khi Trần Nhân Tông trở về thăm quê hương Thiên Trường (nay thuộc Nam Định). Tác phẩm được chia làm hai phần rõ rệt: hai câu đầu miêu tả cảnh thiên nhiên yên bình nơi phủ Thiên Trường; hai câu sau là sự hòa quyện tinh tế giữa con người với thiên nhiên mộc mạc.

III. Trả lời câu hỏi

Câu 1: Thể thơ của bài tương đồng với "Nam quốc sơn hà", đều là thất ngôn tứ tuyệt bốn câu mỗi câu bảy chữ, vần gieo hài hòa, ngôn ngữ cô đọng súc tích. Bài thơ đã truyền tải thành công hình ảnh làng quê trầm mặc, sống động và tình yêu quê hương nồng nàn của tác giả.

Câu 2: Cụm từ "nửa như có nửa như không" gợi lên không gian mờ ảo, mơ màng như tranh họa đồ, khiến người đọc khó phân biệt ranh giới giữa thực và mộng trong cảnh sắc thiên nhiên.

Câu 3: Cảnh vật được khắc họa vào buổi chiều tà, ánh sáng nhạt dần, tiếng sáo mục đồng vang xa, màu sắc hòa quyện giữa sắc trắng của cò và làn sương khói mờ ảo, thôn xóm lặng lẽ trong ánh chiều.

Câu 4: Cảnh tượng bình yên và thơ mộng ấy làm cho tâm hồn tác giả đắm say, gợi nhớ ký ức tuổi thơ và sự gắn bó sâu sắc với quê hương.

Câu 5: Dù là một vị vua quyền lực, Trần Nhân Tông vẫn luôn gần gũi và trân trọng cuộc sống dân gian. Thời nhà Trần không chỉ là thời kỳ đánh bại ngoại xâm oai hùng, mà còn là thời đại của những vị vua yêu nước, thương dân thật sự.

IV. Luyện tập

Hình ảnh buổi chiều khi bóng tối dần buông xuống, các chú mục đồng lững thững dẫn trâu về làng trên con đường xanh mướt, tiếng sáo vang vọng giữa không gian tĩnh lặng. Đàn cò trắng bay về tổ, bức tranh làng quê nhuốm màu hoàng hôn mờ ảo, như một kiệt tác hội họa tinh tế.

Trả lời câu 1 (trang 76 SGK Ngữ Văn 7 Tập 1):

Bài thơ "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" cùng thuộc thể thất ngôn tứ tuyệt Đường luật như bài "Nam quốc sơn hà" đã học trước đó.

- Bố cục gồm 4 câu, mỗi câu 7 chữ.

- Vần chân câu 1, 2 và 4 nối tiếp hài hòa (yên - biên - điền).

Trả lời câu 2 (trang 77 SGK Ngữ Văn 7 Tập 1):

Cụm từ "nửa như có nửa như không" (bán vô bán hữu) miêu tả cảnh sắc mơ hồ, vừa thực vừa hư, tạo nên không gian làng quê êm đềm phủ sương mờ ảo như bức tranh thủy mặc đầy huyền ảo.

Trả lời câu 3 (trang 77 SGK Ngữ Văn 7 Tập 1):

Cảnh vật được tác giả khắc họa lúc chiều tà, ánh sáng yếu dần như được bao phủ bởi lớp khói mờ. Tiếng sáo vang xa dẫn dắt đàn trâu về chuồng. Từng đôi cò trắng chao liệng nhẹ nhàng trên cánh đồng xanh mướt.

Trả lời câu 4 (trang 77 SGK Ngữ Văn 7 Tập 1):

Cảnh vật đơn sơ, bình dị hiện lên trong tâm tưởng tác giả như một bức tranh nên thơ, khiến lòng người ngây ngất tình yêu quê hương sâu sắc và sự yên bình trong tâm hồn nhà thơ - vị vua tài hoa.

Trả lời câu 5 (trang 77 SGK Ngữ Văn 7 Tập 1):

Dù là người đứng đầu đất nước, Trần Nhân Tông vẫn thể hiện sự gần gũi và yêu thương dân lành, biểu tượng cho triều đại nhà Trần không chỉ oai hùng trên chiến trận mà còn chan hòa với dân chúng trong đời sống thanh bình.

Luyện tập

Hình ảnh các chú mục đồng thổi sáo dẫn đàn trâu lững thững trên con đường quê dài, dưới ánh hoàng hôn nhạt dần. Tiếng sáo vi vu vang vọng khắp cánh đồng rộng, đàn cò trắng nhẹ nhàng bay lượn trên nền trời mờ ảo, tạo nên một khung cảnh làng quê vừa tĩnh lặng vừa sống động, đậm đà nét đẹp bình yên của miền quê Việt.

Bố cục

- Hai câu đầu: Cảnh làng quê tĩnh mịch dưới ánh chiều tà.

- Hai câu cuối: Khung cảnh đồng quê thanh bình, giản dị.

Nội dung chính

Bài thơ là tâm hồn nhà vua Trần Nhân Tông gửi gắm trong cảnh sắc mờ ảo của vùng đất Thiên Trường, làm sống dậy vẻ đẹp tinh tế, đậm chất thơ của miền quê Việt Nam.