Top 6 Bài soạn "Củng cố, mở rộng trang 47" (Ngữ văn 6 - SGK Kết nối tri thức) tinh tuyển nhất

Câu 1 trang 37 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Hãy lập bảng hệ thống kiến thức theo mẫu dưới đây để phân tích đặc trưng của thể loại truyện cổ tích:

STT

Thành tố nghệ thuật

Đặc điểm nổi bật

1- Chủ đề

2 - Nhân vật

3 - Cốt truyện

4 - Ngôn ngữ kể chuyện

5- Yếu tố huyền ảo

Hướng dẫn phân tích

Hoàn thành bảng với các thông tin sau:

STT

Thành tố nghệ thuật

Đặc điểm nổi bật

1 - Chủ đề

- Thường phản ánh những mâu thuẫn trong quan hệ gia đình và xã hội, khắc họa số phận con người và khát vọng đổi đời.

2- Nhân vật

- Được xây dựng theo lối ước lệ, đại diện cho các loại người trong xã hội, phân chia thành:

+ Nhân vật lương thiện (chính diện)

+ Nhân vật gian ác (phản diện)

3 - Cốt truyện

- Xoay quanh các mẫu nhân vật điển hình: người tài giỏi, dũng sĩ, mồ côi, em út, con riêng, người nghèo khổ hoặc có ngoại hình khác thường.

- Trình tự kể chuyện theo dòng thời gian tuyến tính, thể hiện rõ quan hệ nhân-quả.

4- Ngôn ngữ kể chuyện

- Thường mở đầu bằng công thức không gian/thời gian phiếm chỉ.

- Có tính biến hóa linh hoạt, tạo ra nhiều dị bản từ cùng một cốt truyện gốc.

5- Yếu tố huyền ảo

- Xuất hiện có chừng mực dưới hình thức các nhân vật thần kỳ (bụt, tiên) hoặc vật phẩm phép thuật, nhằm giải quyết các tình huống khó khăn.

Câu 2 trang 38 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm hiểu các phiên bản khác nhau (truyện văn xuôi, thơ, kịch bản, phim hoạt hình...) của hai tác phẩm Thạch Sanh và Cây khế. Phân tích điểm tương đồng và khác biệt giữa các hình thức thể hiện này.

Gợi ý phân tích

- Tác phẩm Thạch Sanh

• Bản văn xuôi (Bùi Mạnh Nhị chủ biên)
• Bản thơ (Dương Thanh Bạch)

→ Tương đồng: Giữ nguyên hệ thống nhân vật và chuỗi sự kiện chính (xuất thân, bị Lý Thông hãm hại, diệt yêu quái, cứu công chúa, đánh lui quân xâm lược)

→ Khác biệt:

• Văn xuôi: Thiên về tường thuật khách quan các sự kiện
• Thơ: Đậm chất trữ tình với nhiều chi tiết miêu tả, bộc lộ cảm xúc nhân vật và góc nhìn tác giả

Câu 3 trang 39 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Trình bày quan niệm cá nhân (khoảng 5 - 7 câu) về "Thế giới cổ tích" qua trí tưởng tượng của em.

Gợi ý triển khai

(1) Tuổi thơ em gắn liền với những câu chuyện cổ tích bà kể. (2) Trong tâm trí em luôn hiện hữu một vương quốc cổ tích lý tưởng. (3) Đó là nơi ngập tràn ánh sáng của tình yêu thương và lẽ công bằng. (4) Con người sống chan hòa, lương thiện và chân thành. (5) Sự giúp đỡ lẫn nhau trở thành lẽ sống tự nhiên. (6) Cái ác bị đẩy lùi, chỉ còn lại những trái tim nhân hậu. (7) Đó chính là thế giới em hằng mơ ước.

Câu 1 (trang 47 sgk Ngữ văn 6 tập 2)

Bảng hệ thống đặc trưng truyện cổ tích

STT

Thành tố nghệ thuật

Đặc điểm nổi bật

1

Chủ đề

Khắc họa cuộc đời những kiểu nhân vật điển hình, phản ánh mâu thuẫn gia đình - xã hội, gửi gắm bài học nhân sinh sâu sắc về lẽ sống lương thiện, khát vọng vươn tới cái đẹp.

2

Nhân vật

Xây dựng theo mô-típ: người bất hạnh (mồ côi, em út), dũng sĩ tài ba, nhân vật thông minh/ngốc nghếch, loài vật biết nói. Nhân vật mang tính ước lệ, chưa được cá thể hóa sâu.

3

Cốt truyện

Xoay quanh những tình huống phi thường (dũng sĩ diệt yêu quái, người xấu xí tài giỏi...), trình tự kể chuyện tuyến tính rõ ràng, nhấn mạnh quan hệ nhân-quả.

4

Ngôn ngữ

Mở đầu bằng công thức "Ngày xửa ngày xưa", kết thúc với hình ảnh hạnh phúc viên mãn. Lời kể uyển chuyển, tạo nhiều dị bản từ cốt truyện gốc.

5

Yếu tố kì ảo

Thế giới thần tiên đan xen hiện thực qua hình ảnh bụt tiên, vật phẩm phép thuật, nhằm thể hiện triết lý nhân sinh sâu sắc.

Câu 2 (trang 48 sgk Ngữ văn 6 tập 2)

Thạch Sanh - Lý Thông (Dương Thanh Bạch):

Ngẫm xưa cổ tích còn vương
Đạo trời báo ứng tỏ tường chẳng sai
Kẻ gian dối trá miệt mài
Vinh thân phản bạn dẫy đầy mưu sâu
Phú quý phù du được đâu
Về sau quả báo dãi dầu khổ đau
Người hiền dù khó nghèo nào
Giúp đời chẳng ngại gian lao nhọc nhằn
Chẳng màng so đo hơn thua
Tâm an nhẹ bước dẫu chưa đủ đầy
Chuyện xưa đất cũ Cao Bình
Vợ chồng Thạch lão hiếm tình nối dõi
Lặng thầm cầu khấn khắp nơi
Việc nhân việc nghĩa trọn đời không quên
Tiếng lành thấu tận thiên đình
Ngọc Hoàng động lòng sai Thái tử giáng sinh...

1. Khám phá thế giới truyện cổ tích

1.1. Đặc điểm nghệ thuật độc đáo

- Truyện cổ tích là viên ngọc quý trong kho tàng văn học dân gian, nơi trí tưởng tượng bay bổng hòa quyện với những bài học nhân văn sâu sắc. Những câu chuyện kỳ ảo này phản ánh khát vọng về công lý và hạnh phúc của người xưa.

- Nét đặc trưng làm nên sức hấp dẫn:

+ Xung đột giữa thiện và ác, giữa ước mơ và hiện thực

+ Hệ thống nhân vật mang tính biểu tượng cao

+ Yếu tố thần kỳ như cánh cửa mở vào thế giới phi thường

+ Kết cấu chặt chẽ theo dòng thời gian với mối liên hệ nhân quả rõ ràng

+ Ngôn từ mộc mạc nhưng giàu sức gợi, bắt đầu bằng những công thức quen thuộc "Ngày xửa ngày xưa..."

1.2. Hành trình qua các tác phẩm tiêu biểu

- Cây khế: Bài học về lòng biết ơn và sự trừng phạt cho kẻ tham lam

- Thạch Sanh: Khúc ca về người anh hùng dân gian

- Vua chích chòe: Câu chuyện cảm động về tình yêu chân chính

2. Khơi nguồn sáng tạo

Câu 1. Bức tranh toàn cảnh về nghệ thuật truyện cổ tích:

Chủ đề: Cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác, khát vọng vươn tới hạnh phúc

Nhân vật: Được xây dựng theo lối ước lệ, đại diện cho các phe phái rõ ràng

Cốt truyện: Mạch lạc, tuần tự với những bước ngoặt kịch tính

Lời kể: Giàu nhạc tính, phảng phất chất thơ

Yếu tố kỳ ảo: Phép màu như món quà của số phận dành cho người lương thiện

Câu 2. Góc nhìn đa chiều qua các phiên bản:

- Thạch Sanh: Từ trang sách đến màn ảnh rộng, từ câu chuyện dân gian đến những vần thơ truyền cảm

- Cây khế: Điện ảnh hóa thành thông điệp sống động về đạo lý làm người

Dù được kể bằng hình thức nào, hạt nhân giá trị vẫn nguyên vẹn - đó là triết lý "Ở hiền gặp lành" được truyền tải qua nghệ thuật độc đáo của mỗi loại hình.

Câu 3. Phiêu lưu vào xứ sở thần tiên:

Bước chân tôi lạc vào vương quốc diệu kỳ, nơi cỏ cây thì thầm những câu chuyện cổ. Những tán cây nghiêng mình trò chuyện, dòng suối róc rách kể chuyện ngày xưa. Tôi gặp chú hươu sao với đôi mắt hiền lành dẫn lối vào khu rừng bí ẩn. Nơi ấy, những bông hoa biết cười, viên đá thạch anh biết nói, và cây trầu không quấn quýt bên thân cau như tình nghĩa vợ chồng thủy chung. Thế giới ấy đẹp như giấc mơ, nhưng ẩn chứa bao bài học sâu sắc về lẽ sống ở đời.

3. Tiếng nói từ thế giới kỳ ảo

Câu hỏi: Cây khế - góc nhìn từ vị thần linh

Tôi là Chim Thần, nhân chứng của bao số phận. Hôm nay, tôi muốn kể lại câu chuyện đã làm rung động bao thế hệ. Chuyện kể về hai anh em với hai tính cách đối lập - một tham lam, một nhân hậu. Người em nghèo khó nhưng chăm chỉ, được tôi ban tặng vàng bạc vì lòng tốt của anh. Kẻ anh tham lam đã phải trả giá bằng mạng sống vì lòng tham vô đáy. Câu chuyện nhỏ nhưng là bài học lớn về đạo lý nhân sinh: Sự tử tế sẽ được đền đáp xứng đáng, còn lòng tham chỉ dẫn đến diệt vong. Đó là quy luật ngàn đời của cuộc sống.

Câu 1 (trang 47 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Bảng phân tích đặc trưng thể loại truyện cổ tích

Câu 2 (trang 48 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Phân tích bản diễn Nôm Thạch Sanh:

Ngẫm trong cổ tích ngày xưa
Ẩn điều đạo lý sâu xa thấm nhuần
Kẻ bất nhân, kẻ bất lương
Lọc lừa dối trá tìm đường vinh thân...

→ Nghệ thuật văn vần cô đọng, truyền tải triết lý nhân sinh sâu sắc

Câu 3 (trang 48 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Nắng vàng như mật ong trải dài khắp khu vườn. Những đám mây bồng bềnh lơ đãng không đủ để làm dịu đi cái nắng hè rực rỡ. Gió mơn man khẽ đung đưa những tán lá. Ẩn sau màu xanh mướt mát ấy là những chùm hoa e ấp. Dọc lối đi, những khóm xương rồng kiêu hãnh khoe sắc dưới nắng. Ôi! Khung cảnh thần tiên tựa chốn bồng lai!

Câu 1 (trang 47 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Bảng đặc trưng nghệ thuật truyện cổ tích

Câu 2 (trang 48 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Khám phá đa dạng hình thức thể hiện:

- Cây khế:
• Phiên bản hoạt hình sống động
• Sách nói truyền cảm

- Thạch Sanh:
• Điện ảnh hóa đầy ấn tượng
• Truyện thơ Nôm giàu chất trữ tình

Nhận xét: Mỗi hình thức nghệ thuật mang đến trải nghiệm độc đáo riêng, từ sự tưởng tượng phong phú khi đọc sách đến sự sinh động trực quan của điện ảnh.

Câu 3 (trang 48 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Bước chân vào lâu đài cổ tích, tôi như lạc vào thế giới diệu kỳ. Những tháp chuông vút cao in bóng trên nền trời xanh thẳm. Trong sảnh lớn, các nàng công chúa duyên dáng cùng các hoàng tử tuấn tú nhảy múa theo điệu nhạc du dương. Hương thơm ngào ngạt từ những món ăn cung đình tỏa khắp không gian. Chim hót líu lo trên những cành cây tỏa bóng mát. Tất cả tạo nên bức tranh sống động như giấc mơ giữa đời thực.

Câu 1. Bảng phân tích đặc trưng nghệ thuật truyện cổ tích

Câu 2. Khám phá đa dạng hình thức thể hiện truyện cổ tích

- Thạch Sanh:
• Phiên bản văn xuôi truyền thống
• Tác phẩm thơ mang đậm tính triết lý

- Cây khế:
• Phiên bản điện ảnh sống động
• Các bản kể dân gian đa dạng

Nhận xét: Dù ở hình thức nào, các tác phẩm vẫn giữ nguyên lõi giá trị nhân văn, chỉ khác biệt ở cách thức truyền tải và cảm nhận.

Câu 3. Hành trình vào thế giới cổ tích

Bước chân tôi lạc vào ngôi làng cổ tích đẹp như tranh vẽ. Những mái nhà tranh ấm áp nép mình dưới hàng cây xanh mướt. Người dân trong làng với trang phục truyền thống đang hối hả với công việc thường ngày. Đột nhiên, ánh mắt tôi dừng lại ở góc vườn nhỏ - nơi cây khế trĩu quả vàng óng đang đung đưa trong nắng. Một chú chim thần khổng lồ với bộ lông sặc sỡ đang thưởng thức những trái khế chín mọng. Khoảnh khắc ấy khiến tôi nhận ra mình đã bước vào thế giới diệu kỳ mà ngày bé mẹ vẫn thường kể.