Top 6 bài soạn nổi bật về "Người kể trong văn bản tự sự" lớp 9

A. HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI

I. Vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự

Trong văn bản tự sự, ngoài việc sử dụng ngôi thứ nhất (xưng "tôi"), còn có thể áp dụng ngôi thứ ba để người kể không xuất hiện trực tiếp mà vẫn có thể hiểu hết mọi tình huống, cảm xúc của các nhân vật, và sự kiện. Người kể ngôi thứ ba có mặt ở mọi nơi trong câu chuyện, như một quan sát viên vô hình, hiểu rõ và khái quát tất cả mọi điều.

Với vai trò này, người kể chuyện không chỉ dẫn dắt người đọc qua các sự kiện mà còn làm sống dậy từng nhân vật, tình huống, giúp tái hiện những chi tiết về con người và cảnh vật.

II. Đọc hiểu

1. Đọc đoạn trích từ tác phẩm "Lặng lẽ Sa Pa" của Nguyễn Thành Long.

2. Trả lời câu hỏi:

a. Đoạn trích miêu tả khoảnh khắc chia tay giữa người họa sĩ già, anh thanh niên và cô gái, mang đậm tính cảm động và chia ly.

b. Người kể câu chuyện không phải là một trong ba nhân vật, mà là một nhân vật khách quan, một người quan sát từ xa, không can thiệp vào câu chuyện. Ngôi kể thứ ba thể hiện rõ qua những mô tả như “giọng cười đầy tiếc nuối”, hay “cô kỹ sư mặt đỏ ửng...” thể hiện sự khách quan trong việc miêu tả nhân vật.

c. Những câu như “giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ” hay “những người con gái sắp xa ta…” là lời nhận xét của người kể về anh thanh niên, một lời nhận xét pha lẫn cảm xúc và suy tư. Đây là một ví dụ của ngôi kể thứ ba, nhưng vẫn mang đậm âm hưởng nội tâm của nhân vật.

d. Qua cách kể của người kể chuyện, ta có thể nhận ra rằng họ dường như chứng kiến mọi sự việc và hiểu rõ từng chi tiết, từ hành động đến cảm xúc của các nhân vật.

B. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP

1. Đọc đoạn trích từ tác phẩm "Trong lòng mẹ" của Nguyên Hồng dẫn trong SGK, trang 194.

2. Trả lời câu hỏi:

a. So với đoạn văn trong "Lặng lẽ Sa Pa", cách kể trong "Trong lòng mẹ" có sự khác biệt rõ rệt:

Người kể trong đoạn này là nhân vật "tôi" – chú bé trong cuộc gặp gỡ xúc động với mẹ sau một thời gian dài xa cách. Ngôi kể này mang lại cảm giác gần gũi, dễ dàng truyền tải cảm xúc sâu sắc của nhân vật, nhưng cũng có hạn chế về tính khách quan.

b. Chọn một trong ba nhân vật (người họa sĩ già, anh thanh niên hoặc cô kỹ sư nông nghiệp) và biến đoạn văn thành ngôi thứ nhất. Khi thay đổi ngôi kể, tất cả các chi tiết về nhân vật, sự kiện và lời văn đều phải thay đổi để phù hợp với cảm nhận cá nhân của người kể.

I. Vai trò của người kể trong văn bản tự sự

1. Đọc đoạn văn

2. Trả lời câu hỏi:

a. Đoạn văn kể về khoảnh khắc chia tay giữa ba nhân vật: người họa sĩ già, anh thanh niên và cô gái, là một khoảnh khắc xúc động, đầy sự tạm biệt và luyến tiếc.

b. Người kể chuyện trong đoạn văn này không phải là một trong ba nhân vật chính, mà là một người đứng ngoài cuộc, có thể là tác giả hoặc một người chứng kiến sự việc, với giọng văn khách quan, không chịu sự chi phối của bất kỳ nhân vật nào.

c. Câu văn “giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ” hay “những người con gái sắp xa ta…” là những nhận xét của người kể về anh thanh niên, giúp làm sáng tỏ những suy nghĩ và cảm xúc thầm kín của nhân vật. Những lời này không xuất phát từ anh thanh niên, vì nếu người kể là anh ta, câu chuyện sẽ không còn giữ được sự khách quan.

d. Dựa trên người kể chuyện, đối tượng miêu tả, ngôi kể, cách nhìn và giọng văn, ta có thể thấy người kể dường như chứng kiến toàn bộ câu chuyện, thấu hiểu những suy nghĩ, cảm xúc của ba nhân vật.

II. Luyện tập bài người kể trong văn bản tự sự

Câu 1 trang 193 SGK Ngữ văn lớp 9 tập 1

So sánh đoạn văn của Nguyên Hồng và đoạn văn của Nguyễn Thành Long:

Người kể trong đoạn văn của Nguyên Hồng là nhân vật "tôi", là chú bé trong lần gặp gỡ đầy xúc động với mẹ sau thời gian xa cách. Ngôi kể thứ nhất tạo ra một không gian cảm xúc sâu lắng, dễ dàng tiếp cận với nội tâm nhân vật, nhưng đồng thời cũng có hạn chế khi thiếu tính khách quan.

Câu 2 trang 193 SGK Ngữ văn lớp 9 tập 1

Học sinh có thể lựa chọn nhân vật để biến đổi ngôi kể sao cho phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể trong câu chuyện.

I. Vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự

1. Đọc đoạn trích

2.

- Đoạn trích kể lại khoảnh khắc chia tay đầy cảm xúc giữa ba nhân vật: anh thanh niên, ông họa sĩ và cô kỹ sư.

- Người kể chuyện trong đoạn văn này không phải là một trong các nhân vật, mà là một người giấu mặt, ẩn mình nhưng lại thấu hiểu và quan sát mọi điều diễn ra.

- Những câu như “giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ”, “những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy…” thể hiện những nhận xét, đánh giá của người kể chuyện về anh thanh niên, cũng như về cảm xúc thầm kín của nhân vật.

- Người kể chuyện dường như thấy hết mọi thứ, từ hành động đến tâm tư của từng nhân vật. Qua cách thể hiện này, ta nhận thấy người kể không chỉ chứng kiến sự việc mà còn thấu hiểu sâu sắc tất cả những gì diễn ra trong câu chuyện:

Căn cứ vào ngôi kể, chủ thể và đối tượng được miêu tả, có thể thấy người kể chuyện nắm rõ mọi chi tiết, mọi cảm xúc của các nhân vật trong câu chuyện này.

II. Luyện tập

Bài 1 (trang 193 SGK Ngữ văn 9 tập 1)

Đọc đoạn trích

Bài 2 (trang 193 SGK Ngữ văn 9 tập 1)

a. So với đoạn trích trong "Lặng lẽ Sa Pa", đoạn trích trong "Trong lòng mẹ" của Nguyên Hồng có sự khác biệt rõ rệt:

- Người kể trong "Trong lòng mẹ" là nhân vật "tôi" – chú bé Hồng, người chính trong câu chuyện.

- Ưu điểm của ngôi kể thứ nhất là có thể diễn tả trực tiếp tâm tư, tình cảm của nhân vật, giúp người đọc cảm nhận sâu sắc diễn biến nội tâm phức tạp của nhân vật.

- Tuy nhiên, ngôi kể này cũng có hạn chế, khi thiếu tính khách quan, dễ gây ra sự đơn điệu trong cách thể hiện các nhân vật và sự kiện.

b. Nếu lựa chọn người kể là cô kỹ sư, đoạn văn có thể được viết lại như sau:

Nghe tiếng anh thanh niên kêu lên “Trời ơi, chỉ còn 5 phút nữa!” và ngay sau đó là một giọng nói đầy tiếc nuối, tôi cũng không khỏi bối rối. Liệu cuộc chia tay của chúng tôi đã đến gần đến vậy? Chúng tôi chưa kịp nói gì với nhau. Rồi cả nhà họa sĩ kia nữa, người đã luôn đồng hành cùng chúng tôi.

Vừa đứng dậy, tôi nghe anh thanh niên kêu lên:

- Ôi, cô quên chiếc khăn tay rồi!

Tôi vội quay lại, cầm lấy chiếc khăn, mặt nóng bừng vì bối rối. Cả nhà họa sĩ cũng bước ra cửa, rồi quay lại bắt tay anh thanh niên:

- Chào anh! Chắc chắn tôi sẽ quay lại! Chúng ta sẽ gặp lại nhau, phải không?

Tôi lặng lẽ tiến đến, đưa tay ra cho anh nắm. Anh nắm lấy tay tôi nhẹ nhàng, dường như hơi run. Tôi nhìn anh thẳng vào mắt, không nói gì, anh cũng im lặng, nhưng dường như chúng tôi đã hiểu nhau mà không cần lời nói. Tôi thì thầm:

- Chào anh!

Phần I: VAI TRÒ CỦA NGƯỜI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰ

1. Đọc đoạn trích

2. Trả lời câu hỏi

a. Câu chuyện kể về ai và về điều gì?

b. Ai là người kể lại câu chuyện trên?

c. Những câu như "giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ"... là nhận xét của ai, và về ai?

d. Hãy nêu những căn cứ cho thấy người kể chuyện như thể thấy và biết mọi điều về các nhân vật, từ hành động đến tâm tư, tình cảm của họ.

Trả lời:

a. Câu chuyện kể về khoảnh khắc chia tay đầy cảm xúc giữa ba nhân vật: người họa sĩ già, cô kỹ sư, và anh thanh niên.

b. Người kể trong đoạn văn này không trực tiếp tham gia vào câu chuyện, mà chỉ là người quan sát, không thuộc bất kỳ nhân vật nào trong ba nhân vật kể trên. Những câu văn mô tả như “Anh thanh niên vừa vào, kêu lên”; “Cô kỹ sư nhếch mép, mặt đỏ ửng”; “Người họa sĩ già bỗng quay lại” cho thấy sự khách quan trong miêu tả. Nếu người kể là một trong ba nhân vật, ngôi kể và cách viết sẽ có sự thay đổi, như sử dụng “tôi” hay tên của một nhân vật để kể lại câu chuyện.

c. Các câu như “giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ” hay “những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa…” là những nhận xét của người kể chuyện về anh thanh niên và cảm xúc của anh. Câu “những người con gái...” đặc biệt, người kể chuyện như đang nhập vào tâm trạng của anh thanh niên, nhưng vẫn giữ được sự khách quan của một người quan sát, không phải là lời nói trực tiếp của anh thanh niên.

d. Dựa vào chủ thể kể chuyện, ngôi kể, điểm nhìn và cách sử dụng ngôn từ, ta có thể thấy người kể chuyện này dường như hiểu rõ từng hành động, cảm xúc, suy nghĩ của các nhân vật.

Phần II: LUYỆN TẬP

Trả lời câu 1 (trang 194 SGK Ngữ văn 9 Tập 1):

So sánh đoạn văn của Nguyên Hồng với đoạn văn của Nguyễn Thành Long để thấy sự tương đồng và khác biệt. Ai là người kể trong mỗi đoạn văn? Ngôi kể này có ưu điểm và hạn chế gì?

Trả lời:

- Trong đoạn văn của Nguyên Hồng, người kể là nhân vật “tôi” (ngôi thứ nhất) – chú bé trong cuộc gặp gỡ cảm động với mẹ sau bao ngày xa cách.

- Ngôi kể này giúp người kể đi sâu vào nội tâm, dễ dàng miêu tả những biến chuyển tinh tế trong tâm hồn nhân vật “tôi”. Tuy nhiên, ngôi kể này hạn chế trong việc miêu tả khách quan, dễ khiến giọng văn trở nên đơn điệu, thiếu sự đa dạng trong cách nhìn nhận sự việc.

Trả lời câu 2 (trang 194 SGK Ngữ văn 9 Tập 1):

Chọn một trong ba nhân vật làm người kể, và chuyển đoạn trích từ phần I sao cho phù hợp với ngôi kể thứ nhất.

Trả lời:

Ví dụ, nếu chọn cô gái làm người kể, đoạn văn sẽ thay đổi như sau: "Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để tôi không phải quay lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn trong cuốn sách và đưa lại cho tôi. Nhưng tôi không thể viết: 'Tôi nhếch mép, mặt đỏ ửng', vì tôi chỉ có thể cảm nhận mặt mình đỏ, nhưng không thể thấy được điều đó. Chỉ có thể diễn tả cảm xúc của chính mình, không thể nhìn từ bên ngoài vào."

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự

1.1. Đọc đoạn trích sau – Trời ơi, chỉ còn năm phút! Tiếng anh thanh niên bất ngờ cất lên, giọng cười pha lẫn tiếc nuối. Anh vội vã chạy ra phía sau, rồi nhanh chóng quay lại, tay cầm chiếc làn. Người họa sĩ già chậm rãi đứng dậy. Cô gái cũng từ từ đứng lên, chỉnh lại chiếc ghế và bước đến gần bác già. “Ôi! Cô quên chiếc mùi soa này rồi!” Anh thanh niên kêu lên, tay nhanh chóng đưa chiếc khăn tay vo tròn trong cuốn sách trả lại cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn rồi vội vã quay đi. Đến cửa, người họa sĩ già bất ngờ quay lại, nắm lấy tay anh thanh niên và lắc mạnh: “Chắc chắn tôi sẽ quay lại. Tôi có thể ở lại với anh một vài hôm không?” Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra, để anh thanh niên nắm, một cách nhẹ nhàng, rõ ràng, như thể họ đang trao cho nhau một vật gì quý giá chứ không chỉ là một cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh – những người con gái chuẩn bị xa ta, biết rằng sẽ không bao giờ gặp lại, nhìn ta lần cuối cùng như vậy… – “Chào anh.”

1.2. Suy nghĩ và trả lời câu hỏi:

a. Đoạn trích kể về ai và về sự việc gì?
b. Người kể chuyện trong đoạn này là ai? Có dấu hiệu nào cho thấy nhân vật trong câu chuyện không phải là người kể chuyện?
c. Những câu như “giọng cười nhưng đầy tiếc nuối”; “những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy…” là nhận xét của ai, và về ai?
d. Hãy nêu những căn cứ để nhận xét: Người kể chuyện dường như hiểu rõ mọi sự việc, cảm xúc và tâm trạng của các nhân vật.

Trả lời:

a. Đoạn trích kể về anh thanh niên, cô gái và người họa sĩ già. Câu chuyện miêu tả khoảnh khắc chia tay đầy lưu luyến giữa anh thanh niên với cô gái và bác họa sĩ già.

b. Người kể chuyện sử dụng ngôi thứ ba. Người kể không phải là một trong ba nhân vật, vì nếu là họ, câu chuyện sẽ được kể theo ngôi “tôi” hoặc tên của một trong ba người này.

c. Các câu như “giọng cười nhưng đầy tiếc nuối” hay “những người con gái sắp xa ta…” là nhận xét của người kể về cảm xúc của anh thanh niên. Người kể chuyện như nhập vai anh thanh niên để thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của anh khi chia tay cô gái.

d. Người kể chuyện đã kể lại sự việc một cách chi tiết và rõ ràng, từ cảm xúc đến hành động của từng nhân vật. Những suy nghĩ và tình cảm thầm kín của các nhân vật cũng được thể hiện qua cách người kể chuyện dẫn dắt câu chuyện.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

LUYỆN TẬP

Câu 1, 2: Trang 193 SGK Ngữ văn lớp 9 Tập 1 Đọc đoạn trích sách giáo khoa và trả lời các câu hỏi:

a. So với đoạn trích ở mục I (trong Lặng lẽ Sa Pa), cách kể ở đoạn này có gì khác? Hãy làm sáng tỏ bằng việc trả lời các câu hỏi sau: Người kể chuyện ở đây là ai? Ngôi kể này có ưu điểm gì và hạn chế gì so với ngôi kể ở đoạn trên?

b. Chọn một trong ba nhân vật (người họa sĩ già, cô kỹ sư, anh thanh niên) làm người kể chuyện, và chuyển đoạn văn trích ở mục I thành một đoạn văn khác sao cho phù hợp với ngôi thứ nhất.

Bài làm: a. Trong đoạn trích từ tác phẩm “Trong lòng tôi”, người kể chuyện xưng “tôi” và là nhân vật cậu bé trong câu chuyện. Câu chuyện được kể qua góc nhìn và trải nghiệm của nhân vật này. Ưu điểm của ngôi kể này là người kể có thể bộc lộ suy nghĩ, cảm xúc sâu sắc nhất của mình, nhưng hạn chế là không thể miêu tả và chứng kiến tất cả những gì diễn ra ngoài sự trải nghiệm của nhân vật.

b. Nếu chọn anh thanh niên làm người kể, đoạn văn có thể được chuyển thành: “Trời ơi, chỉ còn năm phút nữa thôi! Tôi giật mình nói to, giọng cười pha lẫn tiếc nuối. Tôi chạy nhanh ra phía sau nhà rồi quay lại, tay cầm chiếc làn. Người họa sĩ già đứng dậy, và cô gái cũng theo đó, sửa lại chiếc ghế rồi bước đến gần bác già. Tôi vừa vào và kêu lên: “Ôi! Cô còn quên chiếc mùi soa này!” Tôi đưa chiếc khăn tay còn vo tròn trong cuốn sách cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn rồi vội quay đi. Đến cửa, người họa sĩ già bất ngờ quay lại, nắm lấy tay tôi và nói: “Chắc chắn tôi sẽ quay lại. Tôi có thể ở lại với anh một vài hôm không?” Cô gái từ biệt, đưa tay ra cho tôi nắm, nhẹ nhàng như trao một vật gì quý giá chứ không phải chỉ là một cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt tôi, như thể những người con gái sắp xa ta, sẽ không bao giờ gặp lại…”