Top 6 bài soạn tác phẩm "Sang thu" của Hữu Thỉnh lớp 9 đáng đọc nhất

I. Đôi nét về tác giả
- Hữu Thỉnh (1942), tên khai sinh là Nguyễn Hữu Thỉnh, từng dùng bút danh Vũ Hữu.
- Quê tại Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc.
- Con đường sáng tác:
+ Nhập ngũ năm 1963, công tác trong ngành tuyên huấn quân đội, từ đó bén duyên với thơ ca.
+ Từng là Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam các khóa III, IV, V.
+ Năm 2000, giữ cương vị Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam.
+ Tác phẩm tiêu biểu: “Thương lượng với thời gian”, “Sang thu”, “Âm vang chiến hào”…
- Phong cách nghệ thuật: Thơ ông viết về cuộc sống thôn quê với chất mộc mạc, gần gũi mà sâu sắc, thể hiện tâm hồn nhạy cảm và tinh tế.
II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
- “Sang thu” được sáng tác vào cuối năm 1977, khi đất nước vừa thống nhất, in trong tập “Từ chiến hào đến thành phố”.
2. Bố cục bài thơ
- Khổ 1: Tín hiệu đầu thu được cảm nhận qua thiên nhiên.
- Khổ 2: Quang cảnh trời đất khi thu sang rõ nét hơn.
- Khổ 3: Những chuyển động nhẹ nhàng của tạo vật và suy tư về con người trong khoảnh khắc giao mùa.
3. Giá trị nội dung
- Bài thơ là sự cảm nhận tinh tế về bước chuyển giao từ hạ sang thu, thể hiện tình yêu tha thiết với thiên nhiên của tác giả.
4. Giá trị nghệ thuật
- Thể thơ năm chữ, hình ảnh sinh động, ngôn ngữ giản dị mà giàu cảm xúc, tạo nên một bức tranh mùa thu đầy sức gợi.
III. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1 (trang 71 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2): Sự đổi thay của đất trời được tác giả cảm nhận từ đâu và thông qua những hình ảnh nào?
Trả lời:
- Bằng khứu giác và xúc giác: hương ổi phả trong gió nhẹ.
- Bằng thị giác: sương chùng chình trước ngõ.
- Những chi tiết ấy cho thấy một tâm hồn yêu thiên nhiên và đầy rung cảm.
Câu 2: Phân tích cảm nhận tinh tế của nhà thơ về sự chuyển mình của không gian lúc thu về.
Trả lời:
- Sông lắng lại, dềnh dàng hơn.
- Chim vội vã tìm đường tránh rét.
- Đám mây như sợi lụa treo lưng chừng, nửa hạ - nửa thu.
- Mọi chi tiết đều thể hiện một tâm hồn gắn bó sâu sắc với thiên nhiên.
Câu 3: Theo em, câu thơ nào thể hiện rõ nhất vẻ đẹp riêng của thời điểm giao mùa? Hãy phân tích hai câu cuối:
“Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.”
Trả lời:
- Tả thực: sấm thu không còn dữ dội, hàng cây đã dạn dày trước mọi biến động.
- Ẩn dụ:
+ Sấm: những thử thách, bất ổn trong cuộc sống.
+ Hàng cây đứng tuổi: con người từng trải, điềm đạm trước phong ba.
- Hai câu thơ như một lời chiêm nghiệm nhẹ nhàng về cuộc đời.
IV. Luyện tập (trang 72 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2)
Viết đoạn văn ngắn cảm nhận của em về bài thơ “Sang thu”.
Tham khảo:
Khoảnh khắc giao mùa được Hữu Thỉnh cảm nhận bằng tất cả sự tinh tế của tâm hồn. Hương ổi, làn gió se, sương chùng chình… vẽ nên một khung cảnh chớm thu nhẹ nhàng mà sâu lắng. Sông lững lờ, chim vội vã, đám mây phân vân như níu kéo mùa hạ. Thiên nhiên vận động theo quy luật, cũng như con người trưởng thành qua năm tháng. “Sấm cũng bớt bất ngờ/Trên hàng cây đứng tuổi” – một hình ảnh ẩn dụ giàu tính triết lý về sự điềm tĩnh sau bao thăng trầm. Thơ Hữu Thỉnh không cầu kỳ mà lắng đọng, đưa người đọc chạm tới vẻ đẹp của thiên nhiên và chiều sâu của cảm xúc con người.

Kiến thức trọng tâm

Những điểm cần ghi nhớ trong bài học.

1. Nhà thơ Hữu Thỉnh sinh năm 1942, quê tại Tam Dương (Vĩnh Phúc), từng là lính Tăng - Thiết giáp và sau đó trở thành cán bộ văn hoá quân đội. Từ năm 2000, ông giữ chức Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam.

Ông đặc biệt gắn bó với nông thôn, và các sáng tác thơ của ông về con người, cuộc sống làng quê luôn giản dị mà thấm đẫm tinh thần nhân văn.

2. Bài thơ “Sang thu” ra đời năm 1977.

Bố cục bài thơ:
– Hai khổ đầu: Những cảm nhận tinh tế về khoảnh khắc thiên nhiên chuyển mình từ hạ sang thu.
– Khổ thơ cuối: Những suy tư nhẹ nhàng về triết lý sống, ẩn trong hình ảnh thiên nhiên sâu lắng.

Đọc - Hiểu văn bản

Câu 1 – SGK trang 71: Nhà thơ cảm nhận sự chuyển mùa bắt đầu từ đâu, qua những hình ảnh, hiện tượng nào?

Trả lời: Cảm xúc bất chợt và bâng khuâng của nhà thơ được thể hiện qua những dấu hiệu rất tinh tế của đất trời:

– Hương ổi lan trong gió se lạnh đầu thu.
– Làn sương như chùng chình dạo qua ngõ nhỏ.
– Tâm trạng ngỡ ngàng, thoáng chút ngập ngừng qua từ ngữ “bỗng”, “hình như”.

Câu 2 – SGK trang 71: Phân tích sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về sự chuyển biến trong không gian lúc sang thu.

Trả lời:
– Thu được cảm nhận qua từng chuyển động tinh vi:
+ Hương ổi chín nồng nàn hoà vào gió heo may.
+ Sương len lỏi chậm rãi, mơ màng qua lối nhỏ.
+ Sông trôi lặng lẽ, gợi sự yên bình.
+ Chim vội vã bay về phương xa, báo hiệu trời sắp lạnh.
+ Đám mây mùa hạ như chiếc cầu nối, vắt nửa thân sang mùa thu – một liên tưởng đầy nghệ thuật và giàu chất thơ.

Câu 3 – SGK trang 71: Hình ảnh và câu thơ nào thể hiện rõ nhất thời khắc chuyển mùa? Em hiểu gì về hai câu kết bài thơ?

Trả lời:
– Hình ảnh đặc sắc nhất: “Có đám mây mùa hạ – Vắt nửa mình sang thu” – một hình ảnh nhân hóa giàu liên tưởng, tạo nên ranh giới mỏng manh giữa hai mùa.
– Hai câu kết:
“Sấm cũng bớt bất ngờ – Trên hàng cây đứng tuổi”
+ Nghĩa tả thực: Tiếng sấm cuối hạ đã dịu lại, không còn bất ngờ và dữ dội.
+ Nghĩa ẩn dụ: “Sấm” là những biến cố của đời người; “hàng cây đứng tuổi” là hình ảnh của con người từng trải. Khi đã đi qua bão tố, con người trở nên bình thản và điềm tĩnh hơn.

Luyện tập

Đề bài: Viết đoạn văn ngắn thể hiện cảm nhận của nhà thơ Hữu Thỉnh về sự chuyển mùa trong bài thơ “Sang thu”.

Bài làm mẫu:

“Sang thu” là khoảnh khắc nhẹ nhàng mà sâu lắng – nơi thiên nhiên chuyển mình với hương ổi chín, sương giăng mờ lối, dòng sông lặng lờ trôi và mây khẽ nghiêng. Hữu Thỉnh đã mở ra cả không gian thu bằng cảm xúc tinh tế và nhân sinh quan sâu sắc. Nếu hình ảnh “đám mây mùa hạ – vắt nửa mình sang thu” là ranh giới mong manh giữa hai mùa, thì hai câu thơ cuối lại là minh chứng cho sự trưởng thành nội tâm con người. Bài thơ không chỉ tả cảnh mà còn gợi suy tư: sự đổi thay của thiên nhiên cũng chính là những chuyển động trong tâm hồn con người.

I. Khái quát về tác phẩm "Sang thu"

1. Tác giả: Hữu Thỉnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu cho cảm hứng mùa thu trong thi ca hiện đại Việt Nam.

2. Tác phẩm:

Bố cục bài thơ:
- Khổ 1: Những tín hiệu mỏng manh đánh thức khoảnh khắc giao mùa.
- Khổ 2: Cảnh vật thiên nhiên thấm đẫm chất thu.
- Khổ 3: Những suy tưởng sâu lắng, đầy từng trải của nhà thơ.

II. Cảm nhận nội dung bài thơ

Câu 1: Tín hiệu mùa thu được cảm nhận qua hương ổi phả trong làn gió se, sự chậm rãi của sông nước, cánh chim bắt đầu vội vã, đám mây hạ chạm ngõ thu, nắng nhạt dần và cơn mưa lặng lẽ thưa đi.

Tâm trạng nhà thơ là sự ngỡ ngàng, vấn vương, phản ánh tâm hồn nhạy bén trước chuyển biến tinh vi của thời khắc.

Câu 2: Hình ảnh hương ổi, gió, dòng sông, cánh chim, đám mây… tạo nên bức tranh giao mùa mang màu sắc Việt truyền thống. Hữu Thỉnh không chỉ ghi lại cảnh vật, mà còn thổi hồn vào từng khoảnh khắc bằng cảm quan xúc giác, thị giác và chiều sâu tâm tưởng.

Câu 3: Câu thơ “Có đám mây mùa hạ – Vắt nửa mình sang thu” là hình ảnh nhân hóa tuyệt đẹp, mang vẻ nên thơ, gợi cảm như một đường viền mong manh giữa hai mùa. Hai câu kết “Sấm cũng bớt bất ngờ – Trên hàng cây đứng tuổi” vừa mang ý nghĩa tả thực, vừa gợi ẩn dụ sâu xa: trải qua bao giông gió, con người trở nên điềm tĩnh và sâu lắng hơn trước những đổi thay của đời.

III. Luyện tập:

Câu 1:

Gợi ý đoạn văn: Mùa thu từ lâu đã là miền đất của thi ca. Trong “Sang thu”, Hữu Thỉnh góp một tiếng thơ dịu dàng, tinh tế khi phát hiện ra thu về qua hương ổi, làn gió se, dòng sông lững lờ, đám mây bâng khuâng và hàng cây trầm lặng. Từng hình ảnh đều thấm đẫm thi cảm và suy tư, góp phần làm giàu thêm bản giao hưởng mùa thu trong thơ Việt.

Bố cục

- Khổ 1 và 2: Những cảm xúc tinh tế trước sự chuyển mình nhẹ nhàng của đất trời vào thu.
- Khổ 3: Những chiêm nghiệm sâu sắc về con người trước dòng chảy cuộc sống.

Câu 1 (Trang 71 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Sự chuyển mùa được cảm nhận qua những dấu hiệu dịu nhẹ mà rất đỗi gần gũi: hương ổi thoảng qua gió se, sương lững thững qua ngõ, dòng sông dềnh dàng, cánh chim vội vã, và đám mây mùa hạ khẽ vắt mình sang thu. Những từ ngữ như “bỗng”, “hình như” thể hiện tâm trạng ngỡ ngàng, xao xuyến của nhà thơ trước sự đổi thay mơ hồ, mong manh mà đầy thi vị của thiên nhiên.

Câu 2 (Trang 71 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Sự cảm nhận tinh tế của Hữu Thỉnh về khoảnh khắc giao mùa thể hiện rõ qua từng chi tiết: hương ổi gợi nhớ quê hương, làn sương nhẹ nhàng lan tỏa, những cánh chim hối hả, nắng cuối hạ còn vương nhưng nhạt dần, và đặc biệt là đám mây mùa hạ như chiếc cầu nối giữa hai mùa. Mọi thứ như thấm đượm cảm xúc con người, mang hồn thơ riêng biệt.

Câu 3 (Trang 71 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

“Sấm cũng bớt bất ngờ – Trên hàng cây đứng tuổi” là hình ảnh kết thúc đầy ẩn dụ. Tiếng sấm – biểu tượng của những biến động – đã không còn làm rung động những hàng cây lâu năm. Cũng như con người, khi đã trải đời sẽ điềm tĩnh, vững vàng hơn trước những sóng gió bất ngờ. Một kết thúc đầy chất suy tưởng và thấm đẫm chất đời.

Luyện tập

Câu hỏi (Trang 72 SGK Ngữ văn 9, tập 2):

“Sang thu” là khúc giao mùa nhẹ nhàng nhưng sâu lắng. Qua những hình ảnh gợi cảm như hương ổi, làn sương, dòng sông, đám mây… nhà thơ khắc họa khoảnh khắc đất trời đổi thay bằng tâm hồn nhạy cảm, đầy yêu thương. Thiên nhiên không chỉ hiện ra bằng hình sắc mà còn đong đầy cảm xúc con người. Và khi mùa thu đến, trong cái chậm rãi của dòng sông, của nhịp sống, là những suy ngẫm về cuộc đời: người từng trải không còn chao đảo bởi “sấm”, bởi biến động – họ đứng vững như những “hàng cây đứng tuổi”.

Ý nghĩa - Giá trị

Nội dung: Bài thơ khơi dậy sự tinh tế trong cảm nhận thiên nhiên và nhân sinh quan nhẹ nhàng nhưng sâu sắc.

Nghệ thuật: Sử dụng thể thơ năm chữ kết hợp những hình ảnh gần gũi, biểu tượng, mang chất thơ và chất suy tưởng cao.

Trả lời câu 1 (SGK Ngữ văn 9, trang 71, tập 2):

Sự chuyển mình của đất trời sang thu hiện lên đầy tinh tế qua những tín hiệu nhẹ nhàng: hương ổi ngào ngạt phả vào làn gió se lạnh, sương thu lững thững giăng lối, dòng sông trôi chậm rãi, đàn chim sải cánh vội vã, mây mùa hạ ngả mình sang thu, nắng vơi dần, mưa nhẹ hơn. Tác giả ngỡ ngàng, xao xuyến, thể hiện bằng những từ như “bỗng”, “hình như”.

Trả lời câu 2:

- Những chuyển động khung cảnh khi thu sang được cảm nhận tinh tế qua:

+ Mùi hương: Ổi chín lan khắp không gian.

+ Hình ảnh: Gió se lạnh, sương mỏng, dòng sông chảy chậm, chim bay vội, mây trôi lững lờ, ánh nắng dịu nhẹ, cơn mưa thưa thớt, tiếng sấm thưa dần.

- Nghệ thuật ngôn ngữ: Những từ ngữ như “phả vào”, “chùng chình”, “dềnh dàng” gợi tả nhịp điệu khoan thai, mang theo cảm xúc giao mùa đầy tinh tế.

Trả lời câu 3:

- Hình ảnh đắt giá: "Có đám mây mùa hạ – vắt nửa mình sang thu" – gợi lên một chiếc cầu lặng lẽ nối giữa hai mùa, vừa cụ thể lại vừa gợi cảm xúc bâng khuâng, lưu luyến.

- Hai câu kết: “Sấm cũng bớt bất ngờ – Trên hàng cây đứng tuổi” thể hiện chiều sâu suy ngẫm về cuộc sống: con người từng trải, vững vàng trước biến động, cũng như hàng cây già điềm đạm trước cơn sấm bất chợt.

Luyện tập

Bài văn:

“Sang thu” của Hữu Thỉnh như một bức tranh thủy mặc, ẩn chứa tinh thần lắng đọng của đất trời và con người. Trong một sáng sớm nhẹ gió, nhà thơ như bừng tỉnh trước sự giao mùa dịu dàng. Mùi hương ổi len lỏi trong làn gió heo may báo hiệu thu sang. Sương phủ giăng như một tấm lụa mềm mại, dòng sông lặng lẽ trôi, chim vội vã bay qua. Những đám mây nửa xanh, nửa bạc như đang chênh vênh giữa hai mùa.

Nắng vẫn còn nhưng không còn gay gắt, mưa không còn ập đến bất ngờ. Và trong khoảng không ấy, sấm cũng bớt vang, nhường chỗ cho sự lặng im và tĩnh tại. Trên hàng cây cao, nhà thơ thấy được bóng dáng của những người từng trải – những “hàng cây đứng tuổi” bình tâm trước mọi dông gió đời người. Bài thơ không chỉ miêu tả một mùa sang mà còn khơi gợi những suy ngẫm sâu xa về con người, về sự trưởng thành trong lặng thầm của thời gian.

Bố cục

Gồm 3 phần rõ rệt:

- Khổ 1: Những dấu hiệu đầu tiên của mùa thu đang đến.

- Khổ 2: Cảnh sắc thiên nhiên trong nhịp chảy êm đềm của thời gian giao mùa.

- Khổ 3: Cảm thức nhân sinh sâu lắng qua hình ảnh thiên nhiên.

Nội dung chính:

Với sự cảm nhận tinh tế và lối quan sát giàu chất thơ, Hữu Thỉnh đã đưa người đọc vào thế giới mơ hồ giữa hai mùa, nơi mà thiên nhiên và con người cùng giao hòa trong khoảnh khắc chuyển mùa – một vẻ đẹp lặng lẽ nhưng đầy rung cảm.

I - KIẾN THỨC CỐT LÕI CẦN GHI NHỚ

1. Hữu Thỉnh, tên khai sinh Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh năm 1942 tại Tam Dương, Vĩnh Phúc. Ông nhập ngũ năm 1963 trong binh chủng Tăng - Thiết giáp, sau trở thành cán bộ tuyên huấn và nhà thơ quân đội. Ông từng giữ nhiều nhiệm vụ trong Hội Nhà văn Việt Nam và từ năm 2000 là Tổng thư ký, sau đó là Chủ tịch Hội.

2. Bài thơ Sang thu ra đời cuối năm 1977, lần đầu in trên báo Văn nghệ và được tái bản trong nhiều tuyển tập thơ sau đó.

3. Bài thơ là những rung động nhẹ nhàng, tinh tế trước khoảnh khắc giao mùa giữa hạ và thu, đồng thời gợi mở suy tư sâu lắng về giai đoạn chuyển mình của đời người: không còn trẻ nhưng chưa hẳn già, vừa chậm lại, vừa khẩn trương.

II - GỢI DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

Câu 1: Hữu Thỉnh cảm nhận sự chuyển mùa từ những tín hiệu gần gũi: hương ổi chín thoảng trong gió se lạnh, sương mờ ngoài ngõ – những dấu hiệu đặc trưng của mùa thu. Tiếp đó là hình ảnh dòng sông lững lờ, đàn chim vội vã, mây trời chia đôi giữa hai mùa, ánh nắng, cơn mưa nhạt dần, sấm bớt vang bên hàng cây già cỗi.

Câu 2: Cảm quan không gian được nhà thơ khai mở từ gần đến xa, từ thấp lên cao: từ hương ổi, làn gió se, sương giăng chậm, đến dòng sông dềnh dàng, đàn chim chuyển động, mây vắt ngang bầu trời. Ánh nắng mùa hạ vẫn còn, nhưng mưa và sấm đã thưa – một không gian giao mùa tĩnh tại và thâm trầm.

Câu 3: Hình ảnh "đám mây mùa hạ – vắt nửa mình sang thu" là điểm nhấn lãng mạn và độc đáo, như một chiếc cầu nối mơ hồ giữa hai mùa. Câu thơ khơi gợi cảm xúc giao hòa, bịn rịn của vạn vật khi đất trời chuyển mình.

Hai câu kết:

Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.

Gợi thực về hiện tượng thiên nhiên, đồng thời mang hàm nghĩa ẩn dụ: sấm tượng trưng cho biến cố, bất trắc, nhưng với những "hàng cây đứng tuổi" – hình ảnh của những con người từng trải – thì tất cả đều trở nên nhẹ nhàng, bình thản.

III - LUYỆN TẬP

Cần chú ý: khổ thơ đầu và khổ thứ hai là những cảm nhận trực quan bằng các giác quan, còn khổ cuối là sự chiêm nghiệm đầy chiều sâu. "Sang thu" không chỉ là sự dịch chuyển của đất trời, mà còn là ẩn dụ cho chặng đường đời của con người. Khi vũ trụ lớn bước vào thu, thì vũ trụ nhỏ - con người - cũng trải nghiệm một mùa chuyển mình trong tâm hồn.