Top 6 Bài soạn về "Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự" lớp 9 hay nhất

Kiến thức cơ bản

Đối thoại là gì?

Đối thoại là hình thức trao đổi lời nói giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản, đối thoại được thể hiện qua các gạch đầu dòng để phân biệt lời nói của từng người tham gia (mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng).

Độc thoại là gì?

Độc thoại là những lời nói của một người không nhằm vào ai, hoặc nói với chính mình. Trong văn bản, khi người độc thoại phát âm to, câu nói sẽ có gạch đầu dòng trước. Khi không phát âm to, câu nói không có gạch đầu dòng và gọi là độc thoại nội tâm.

- Các hình thức đối thoại và độc thoại làm cho câu chuyện trở nên sinh động và gần gũi, giúp thể hiện tâm lý nhân vật sâu sắc hơn, từ đó làm câu chuyện thêm phần thú vị.

Tìm hiểu các yếu tố đối thoại và độc thoại trong văn bản tự sự

Trang 176 - 177 SGK

Yêu cầu: Đọc đoạn trích và trả lời các câu hỏi

Trả lời

a) Trong ba câu đầu của đoạn trích có hai gạch đầu dòng, dấu hai chấm, dấu hỏi và dấu chấm than thể hiện các cuộc đối thoại. Đây là dấu hiệu của cuộc trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người tản cư.

b) Câu “Hà, nằng gớm, vỗ nào..." là câu độc thoại của ông Hai, không phải đối thoại vì nó không liên quan đến cuộc trò chuyện của những người khác. Ông Hai nói câu này để “tảng lờ" câu chuyện mà những người tản cư đang bàn bạc.

c) Những câu như: “Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu...” là độc thoại nội tâm của ông Hai, ông tự chất vấn mình.

d) Qua các câu đối thoại, tác giả đã tạo ra tình huống cho câu chuyện, làm nổi bật thái độ căm ghét của những người kháng chiến đối với những kẻ đầu hàng giặc, đồng thời thể hiện lòng yêu nước và quyết tâm chống giặc của họ. Những câu độc thoại của ông Hai diễn tả cảm xúc bất ngờ, đau đớn khi nghe tin làng mình là “Việt gian”, làm tính cách ông thêm sinh động mà không cần miêu tả từ người kể chuyện.

Luyện tập

Câu 1 - Trang 178 SGK

Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích

Trả lời

- Lời nói ngập ngừng của bà Hai khi chuẩn bị thông báo tin làng mình làm Việt gian thể hiện sự lo lắng và sợ người khác nghe thấy tin này. Ông Hai không muốn trả lời và câu trả lời của ông cụt lủn thể hiện sự chán nản và đau khổ khi biết tin làng mình theo giặc.

Câu 2 - Trang 179 SGK

Viết một đoạn văn kể chuyện với các hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.

Gợi ý: Đoạn văn cần có các nhân vật đối thoại với nhau và những câu thể hiện tâm trạng của nhân vật tự nói với mình.

Đoạn văn mẫu

Chiều hôm đó, khi đi học về, tôi cảm thấy buồn bã vì một người bạn chuyển đi xa. Về đến nhà, tôi chẳng muốn ăn uống gì, chỉ nằm thừ ra giường. Mẹ gọi tôi xuống ăn cơm, tôi chỉ trả lời:

- Con mệt lắm, không muốn ăn, bố mẹ cứ ăn trước đi.

Tôi cuộn mình trong chăn, trách Hoa sao lại đi mà không báo trước. Cậu thật vô tâm, thật ích kỷ. Nếu cậu nói trước, tôi đã không buồn như thế này. Nghĩ thế, tôi lại khóc nức nở rồi thiếp đi lúc nào không biết. Sáng hôm sau, khi tỉnh dậy, tôi thấy một lá thư bên cạnh mình, nhìn nét chữ, tôi nhận ra ngay:

- Trời ơi, là thư của Hoa!

Từng dòng chữ Hoa viết giúp tôi hiểu lý do cậu ấy chuyển trường và tại sao không nói cho tôi biết. Tôi không còn giận Hoa nữa. Cậu ấy vẫn là người tôi yêu quý.

A. HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI

I. Tìm hiểu các yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Trong các tác phẩm tự sự, đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là những hình thức nghệ thuật giúp bộc lộ rõ nét tính cách và nội tâm của nhân vật.

Đối thoại là sự trao đổi lời nói giữa hai hoặc nhiều người, thể hiện qua các gạch đầu dòng ở đầu mỗi câu nói.

Độc thoại là khi một nhân vật nói với chính mình hoặc với ai đó trong tưởng tượng. Khi lời nói được phát ra thành tiếng, có gạch đầu dòng trước câu. Còn khi độc thoại không phát ra thành lời, đó chính là độc thoại nội tâm, không có dấu gạch đầu dòng.

Ví dụ 1:

Hôm nay lão Hạc đến thăm tôi. Thấy tôi, lão ngay lập tức nói:

Cậu Vàng đã chết rồi, ông giáo ạ!
Cụ bán nó rồi?
Bán rồi! Họ vừa bắt xong.
Lão cố làm vẻ vui nhưng mắt lão ầng ậc nước. Tôi chỉ muốn ôm lão mà khóc. (Nam Cao)

Ví dụ 2:

Chao ôi! Nếu không cố hiểu, chúng ta sẽ chỉ thấy những người quanh mình là gàn dở, xấu xa, tồi tệ… nhưng chẳng bao giờ ta thấy họ đáng thương. Vợ tôi không ác, chỉ là nàng quá khổ rồi. Một người đau chân sẽ không bao giờ quên nỗi đau đó để nghĩ đến chuyện khác. Khi đau khổ quá, con người chẳng còn nghĩ được đến ai khác, và bản chất tốt đẹp của họ bị vùi lấp bởi sự lo lắng, ích kỷ. Tôi biết vậy nên chỉ buồn mà không thể giận. (Nam Cao)

1. Đọc đoạn trích từ tác phẩm Làng của Kim Lân.

2. Trả lời câu hỏi:

a. Đoạn ba câu đầu cho thấy có ít nhất ba người phụ nữ tản cư đang trò chuyện, điều này thể hiện qua hai lượt trao đổi lời nói và hình thức gạch đầu dòng.

b. Câu “Hà, nắng gớm, về nào…” của ông Hai không phải là đối thoại. Vì đây là lời ông nói một mình, không có ai đáp lại, đó chính là độc thoại nội tâm của ông Hai.

c. Những câu như “Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?” hay “Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu…” là những câu ông Hai hỏi chính mình, không phát ra thành lời mà chỉ là suy nghĩ nội tâm của ông, nên không có dấu gạch đầu dòng.

d. Tác dụng của các hình thức ngôn ngữ trên:

Đối thoại làm cho câu chuyện thêm sinh động và chân thực. Độc thoại và độc thoại nội tâm giúp chúng ta thấu hiểu sâu sắc tâm trạng đau đớn của ông Hai khi nghe tin làng mình theo giặc.

B. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP

1. Phân tích tác dụng của đối thoại trong đoạn trích từ tác phẩm Làng của Kim Lân.

Cuộc đối thoại giữa vợ chồng ông Hai diễn ra không bình thường, thể hiện qua ba lượt lời của bà Hai và chỉ hai câu trả lời của ông Hai. Sau câu hỏi đầu của bà Hai, ông không đáp lại mà chỉ nằm im. Đến lượt hỏi thứ hai, ông Hai mới đáp lại bằng một câu ngắn gọn và giọng điệu gắt gỏng. Tác dụng của đối thoại này là làm nổi bật sự chán nản, buồn bã, thất vọng của ông Hai khi nghe tin làng mình theo giặc.

2. Viết một đoạn văn kể chuyện có sử dụng đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

Có người hỏi :

– Sao bảo làng chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?…

– Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!

Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:

– Hà, nắng gớm, về nào …

Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:

– Cha tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!

Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.

Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.

Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ trào ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu… Ông lão nắm tay lại mà rít lên:

– Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này !

(Kim Lân, Làng)

Trong ba câu đầu đoạn trích, ai nói với ai? Có mấy người tham gia nói chuyện? Dựa vào đâu để khẳng định đó là cuộc trò chuyện trao đổi qua lại?

Gợi ý: Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trên văn bản, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và đáp (mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng). Trong ba câu đầu đoạn trích trên, có ít nhất hai người phụ nữ; mỗi lời nói đều hướng tới người đối thoại; mỗi lượt lời được đánh dấu bằng một gạch đầu dòng. Đây là hình thức đối thoại.

2. Câu “Hà, nắng gớm, về nào…” của ông Hai có phải là đối thoại không? Vì sao? Trong đoạn trích còn câu nào tương tự như vậy?

Gợi ý: Đây không phải là đối thoại, vì: chỉ có một lượt lời, không tham gia vào câu chuyện của hai người đàn bà tản cư và cũng không hướng tới người đối thoại nào, không có ai đáp lại lượt lời này. Đây là lời độc thoại. Độc thoại là lời nói của một người nào đó không nhằm vào một ai hoặc nói với chính mình. Trên văn bản, khi lời độc thoại vang lên thành tiếng thì nó được đánh dấu bằng dấu gạch đầu dòng. Có thể thấy đặc điểm này qua câu độc thoại khác: “– Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này!”.

3. Câu “Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu …” có gì giống và khác với các câu độc thoại trên?

Gợi ý: Câu này giống với các câu độc thoại trên trừ hai điểm: không vang lên thành tiếng và không được đánh dấu bằng dấu gạch đầu dòng. Đây là lời độc thoại nội tâm.

4. Các hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong đoạn trích trên có tác dụng như thế nào trong việc tái hiện không khí của câu chuyện và thái độ những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ? Nhà văn đã sử dụng những hình thức diễn đạt này để khắc hoạ những diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai ra sao?

Gợi ý: Nhà văn đã sử dụng hình thức đối thoại và độc thoại để tái hiện không khí tản cư; làm cho câu chuyện sinh động như nó đang diễn ra thực sự trong thực tế; thể hiện thái độ căm phẫn, khinh bỉ của nhóm người tản cư đối với hành động phản bội của dân chợ Dầu. Đây cũng là tình huống quan trọng để nhân vật bộc lộ những diễn biến tâm lí, trạng thái tình cảm, qua đó tính cách nhân vật ông Hai được khắc hoạ rõ nét, có chiều sâu. Xét trong toàn bộ câu chuyện của truyện ngắn Làng, tình huống trên là một mốc lớn, cho thấy những biến chuyển trong con người ông Hai, có tác dụng lớn trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm.

II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG

1. Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích dưới đây:

Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo,… Vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.

– Này, thầy nó ạ.

Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.

– Thầy nó ngủ rồi à?

– Gì?

Ông lão khẽ nhúc nhích.

– Tôi thấy người ta đồn…

Ông lão gắt lên:

– Biết rồi!

Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi hiu hắt…

(Kim Lân, Làng)

Gợi ý:

– Đối thoại giữa ai với ai? Trong tình huống nào?

– Về vấn đề gì?

– Thái độ của từng người tham gia đối thoại được bộc lộ ra sao?

– Hình thức đối thoại trong đoạn trích có gì bất thường?

– Cuộc đối thoại gợi ra không khí gia đình ông Hai như thế nào khi nghe tin làng mình theo giặc?

– Chú ý phân tích lượt lời của ông Hai, tác dụng của đối thoại trong việc thể hiện tâm trạng buồn chán, thất vọng, đau khổ của một người quá yêu làng mình.

2. Viết một đoạn văn theo chủ đề tự chọn trong đó có sử dụng cả ba hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.

Gợi ý: Có thể viết đoạn văn theo chủ đề được gợi ý trong các đề bài ở Bài văn số 3.

I. Kiến thức cơ bản

1. Đọc hiểu văn bản

2.

a, Ba câu đầu đoạn trích kể lại câu chuyện của hai người tản cư với những lời thoại qua lại, tạo nên hình thức đối thoại rõ nét.

b, Câu “Hà, nắng gớm. Về nào…” không phải đối thoại vì người nói chỉ tự mình thốt ra mà không có ai đáp lại.

- Lời nói của người đàn bà tản cư: “cha mẹ tiên sư nhà chúng nó!... mỗi đứa một nhát!” không hướng tới ai và không có phản hồi.

→ Đây là dạng độc thoại.

Độc thoại xuất hiện thành tiếng với dấu gạch đầu dòng: “chúng bay ăn miếng cơm hay… nhục nhã thế này!”

c, Câu “Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian… bằng ấy tuổi đầu…” thể hiện độc thoại nội tâm.

d, Các hình thức đối thoại, độc thoại nội tâm góp phần làm sống động không khí văn bản, bộc lộ rõ nỗi căm phẫn của người tản cư với dân làng chợ Dầu, đồng thời khắc họa sâu sắc tâm trạng đau đớn, dằn vặt của ông Hai khi hay tin làng theo giặc.

II. Luyện tập

Câu 1 (trang 178 SGK Ngữ văn 9 tập 1)

- Cuộc đối thoại giữa hai vợ chồng ông Hai diễn ra không bình thường.

- Có ba lượt lời nhưng chỉ hai lượt có phản hồi.

+ Bà Hai nói đầu tiên, ông Hai không đáp.

+ Lời tiếp theo của bà Hai được ông Hai trả lời ngắn gọn: “gì”, “biết rồi”.

→ Qua đối thoại, người đọc cảm nhận rõ tâm trạng buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai.

Câu 2: Viết đoạn văn theo chủ đề tự chọn, trong đó sử dụng đồng thời đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.

Tôi vừa trải qua một tuần nằm viện vì bệnh. Hôm nay được ra viện, niềm vui xen lẫn lo lắng khi nghĩ về bài vở dồn ứ.

Vừa bước vào nhà, bé Hoa, em tôi, reo lên:

- Anh Hưng ơi! Có chị nhỏ hay đến lấy vở chép bài giúp anh. Chị còn cho em kẹo nữa cơ!

- Ừ.

Tôi lao vào phòng học, không kịp nhìn kẹo em đưa. Tay run run mở những trang giấy trắng. Có phải là Hà không nhỉ? Đúng rồi, chính Hà đã âm thầm giúp tôi suốt thời gian qua. Tâm trạng tôi bỗng dâng lên cảm xúc khó tả. Tôi thốt lên:

- Hà ơi! Cảm ơn bạn nhiều!

TÌM HIỂU YẾU TỐ ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ

1. Đọc đoạn trích

2. Trả lời câu hỏi

a. Ba câu đầu trong đoạn trích thể hiện cuộc đối thoại giữa ít nhất hai người phụ nữ tản cư. Dấu hiệu là sự luân phiên lời nói, từng lượt lời hướng đến người nghe, được thể hiện rõ qua dấu gạch đầu dòng.

b. Câu "Hà nắng gớm..." ông Hai nói một mình, không hướng tới ai và không có phản hồi. Đây là lời độc thoại, thể hiện sự bâng quơ, đánh trống lảng của ông. Câu tương tự trong đoạn là: "Ông lão nắm tay lại mà rít lên: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này!".

c. Những câu "Chúng nó... bằng ấy tuổi đầu" là độc thoại nội tâm của ông Hai, phát ra thành tiếng nhưng không có người nghe, phản ánh sự dằn vặt, đau đớn trong lòng khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc.

d. Các hình thức đối thoại tạo không khí chân thực, thể hiện rõ sự căm phẫn của người tản cư; đồng thời, độc thoại và độc thoại nội tâm giúp khắc họa sâu sắc tâm trạng đau đớn, giằng xé của nhân vật, làm cho câu chuyện thêm sống động và cảm động.

Phần II: LUYỆN TẬP

Trả lời câu 1 (trang 178 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

Cuộc đối thoại giữa hai vợ chồng ông Hai diễn ra không bình thường: bà nói ba lượt nhưng chỉ nhận được hai câu trả lời ngắn gọn, câu đầu không đáp lại, câu sau ông trả lời với từ "Gì?" và cuối cùng là "Biết rồi!". Qua đó, thể hiện tâm trạng chán chường, buồn bã và thất vọng sâu sắc của ông.

Trả lời câu 2 (trang 179 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

Buổi chiều hôm ấy, tôi trở về nhà trong nỗi buồn man mác vì người bạn thân chuyển đi. Tôi lảng tránh bữa cơm, nằm vùi trong chăn, chỉ vọng đáp mẹ vài câu qua cửa phòng:

- Con mệt quá, mẹ cứ ăn trước nhé.

Trong lòng tôi trách Hoa sao không nói trước, sao vô tâm và ích kỷ đến vậy. Nước mắt trào ra, tôi khóc nức nở rồi thiếp đi. Sáng hôm sau tỉnh dậy, bên cạnh có một lá thư của Hoa với những dòng chữ chân thành khiến tôi hiểu và tha thứ, giữ mãi tình bạn quý giá ấy.

A. KIẾN THỨC CỐT LÕI

1. Khám phá vai trò của đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

1.1. Đọc đoạn trích sau đây: Có người hỏi: - Sao bảo làng chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?... - Ấy thế mà giờ đây lại đổ đốn ra vậy! Ông Hai trả tiền nước, đứng lên, chép miệng, cười nhẹ rồi vươn vai nói to: - Hà, nắng thật gay gắt, về thôi... Ông lão giả vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói ồn ào của nhóm người mới tản cư vẫn vọng lại. Ông nghe rõ giọng chua chát của người đàn bà cho con bú: - Cha tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp bị bắt còn được thương, chứ bọn Việt gian bán nước thì cứ mỗi đứa nhận một nhát! Ông Hai cúi gằm mặt bước đi, lòng thoáng nghĩ về mụ chủ nhà. Về nhà, ông lão nằm vật lên giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay khác thường, lén lút ra chơi ở góc nhà. Nhìn lũ trẻ, lòng ông đau xót, nước mắt trào ra. Chúng cũng là con làng Việt gian sao? Cũng bị người ta khinh rẻ, hắt hủi sao? Khốn nạn thật, đã từng ấy tuổi đầu... Ông nắm chặt tay, rít lên: - Các con ăn cái gì mà lại làm kẻ Việt gian bán nước, nhục nhã đến thế này! (Kim Lân, Làng)

1.2. Suy ngẫm và trả lời câu hỏi:

a. Ba câu đầu đoạn trích ai đang nói với ai? Có bao nhiêu người tham gia cuộc trò chuyện? Dấu hiệu nào cho thấy đây là cuộc trao đổi qua lại?
b. Câu "Hà, nắng gớm, về nào…" ông Hai nói với ai? Đây có phải câu đối thoại không? Vì sao? Trong đoạn trích còn câu nào tương tự không?
c. Những câu: "Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu..." là ai nói với ai? Tại sao những câu này không có gạch đầu dòng như trước?
d. Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng gì trong việc thể hiện diễn biến câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ? Chúng giúp nhà văn thể hiện tâm lí nhân vật ông Hai ra sao?

Trả lời:

a. Ba câu đầu có dấu gạch đầu dòng, dấu hai chấm, dấu chấm hỏi và dấu chấm than thể hiện lời nói. Đây là cuộc đối thoại giữa ít nhất hai người tản cư trao đổi qua lại.
b. Câu "Hà, nắng gớm, về nào…" ông Hai nói một mình, không hướng đến ai, đó là độc thoại, không phải đối thoại vì nội dung không liên quan đến lời người khác. Câu tương tự: "Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì mà lại làm kẻ Việt gian bán nước nhục nhã thế này!".
c. Những câu này là độc thoại nội tâm của ông Hai, tự hỏi chính mình nên không có dấu gạch đầu dòng.
d. Qua đối thoại của người tản cư, tác giả thể hiện thái độ căm ghét những kẻ đầu hàng, đồng thời phản ánh tâm trạng bất an, xót xa của ông Hai khi nghe tin làng mình trở thành Việt gian, khiến tính cách ông hiện lên sâu sắc mà không cần lời người kể chuyện.

2. Ghi nhớ

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là các phương thức biểu hiện tâm lí và tính cách nhân vật trong văn bản tự sự.
Đối thoại là sự trao đổi lời nói giữa hai hoặc nhiều người, thường có dấu gạch đầu dòng mỗi lượt lời.
Độc thoại là lời nói của một người với chính mình hoặc ai đó tưởng tượng, khi phát thành lời có dấu gạch đầu dòng, khi không thành lời gọi là độc thoại nội tâm.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Luyện tập

Câu 1: Trang 178 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1

Phân tích tác dụng của đối thoại trong đoạn trích:

Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lặng lẽ xuống bếp châm lửa, ngồi tính tiền hàng. Vẫn những món tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo,... Với giọng rì rầm quen thuộc.

- Này, thầy nó ạ.

Ông Hai nằm rũ trên giường không nói gì.

- Thầy nó ngủ rồi à?

- Gì? Ông lão khẽ nhúc nhích.

- Tôi nghe người ta đồn… Ông lão gắt lên:

- Biết rồi!

Bà Hai im lặng. Gian nhà lặng đi…

(Kim Lân, Làng)

Bài làm:
Đối thoại ngắn gọn, dồn dập giữa ông Hai và bà Hai với ba lượt lời trao nhưng chỉ hai lượt đáp. Lời đầu bà Hai không được trả lời, lời thứ hai ông chỉ nhúc nhích, lời thứ ba ông trả lời cụt lủn. Cuộc đối thoại phản ánh tâm trạng buồn bã, đau khổ của ông Hai khi nghe tin làng theo giặc.

Câu 2: Trang 178 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1

Viết đoạn văn theo chủ đề tự chọn có sử dụng cả đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.

Bài làm tham khảo:
Kết thúc buổi liên hoan chia tay, tôi mang theo nỗi buồn nặng trĩu. Ngày mai tôi rời xa Hà Nội đi du học, nhưng người bạn thân Hằng lại không đến. Đang lặng lẽ suy nghĩ, bỗng có tiếng Lan từ phía sau vang lên:

- Cậu đang nghĩ gì mà vẻ mặt buồn thế?

Tôi quay lại, đáp:

- Ừ, không có gì.

- Tớ biết cậu buồn vì Hằng không đến, nhưng hãy thông cảm nhé, mẹ bạn ấy bị ốm phải nhập viện. Hằng gửi thư và quà kỉ niệm cho cậu đây.

Tôi mở thư, từng dòng khiến lòng bồi hồi xúc động. Hằng vẫn nhớ tất cả kỉ niệm giữa chúng tôi. Dù bận chăm mẹ, bạn ấy vẫn chu đáo. Tôi tự hỏi liệu có trách nhầm bạn? Lúc đó, cảm xúc trào dâng, tôi không kìm nổi mà thốt lên:

- Hằng ơi! Cậu mãi là người bạn tốt nhất đời tớ.