Top 6 Bài Soạn Xuất Sắc Nhất "Đoàn Thuyền Đánh Cá" của Huy Cận Dành Cho Lớp 9

I. Đôi nét về tác giả
- Huy Cận (1919-2005), tên khai sinh là Cù Huy Cận
- Quê quán: Làng Ân Phú, huyện Dụ Quang, tỉnh Hà Tĩnh
- Sự nghiệp sáng tác:
+ Huy Cận từng nổi danh trong phong trào Thơ mới với tập thơ "Lửa thiêng".
+ Ông tham gia cách mạng trước năm 1945 và sau đó đảm nhiệm nhiều trọng trách trong chính quyền cách mạng, đồng thời là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam.
+ Năm 1996, ông được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Phong cách sáng tác:
+ Trước cách mạng, hồn thơ ông chất chứa nỗi buồn nhân thế.
+ Sau cách mạng, thơ ông chuyển mình với những cảm hứng tươi vui, tràn đầy hy vọng.
II. Đôi nét về tác phẩm "Đoàn thuyền đánh cá"
1. Hoàn cảnh sáng tác
Giữa năm 1958, trong chuyến đi thực tế dài ngày tại vùng mỏ Quảng Ninh, Huy Cận đã tìm thấy cảm hứng dạt dào từ thiên nhiên và con người nơi đây. Bài thơ ra đời trong khoảng thời gian ấy và được in trong tập "Trời mỗi ngày lại sáng".
2. Bố cục: 3 phần
- Phần 1 (2 khổ đầu): Cảnh đoàn thuyền ra khơi.
- Phần 2 (4 khổ tiếp theo): Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
- Phần 3 (khổ cuối): Cảnh đoàn thuyền trở về trong ánh bình minh.
3. Giá trị nội dung
Tác phẩm là khúc ca tráng lệ ngợi ca cuộc sống lao động tập thể của ngư dân trong công cuộc tái thiết đất nước. Đồng thời, bài thơ thể hiện niềm tự hào và tình yêu quê hương đất nước sâu sắc của tác giả.
4. Giá trị nghệ thuật
Bài thơ khéo léo xây dựng hình ảnh bằng liên tưởng sáng tạo và trí tưởng tượng phong phú. Âm hưởng khỏe khoắn, giọng điệu hào hùng hòa quyện với những sáng tạo nghệ thuật độc đáo.
III. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

Câu 1: Bài thơ được triển khai theo trình tự chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá. Bố cục bài thơ gồm:
- Phần 1 (2 khổ đầu): Cảnh đoàn thuyền ra khơi.
- Phần 2 (4 khổ tiếp): Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
- Phần 3 (khổ cuối): Cảnh đoàn thuyền trở về trong bình minh.
Thời gian trong bài thơ là vòng tuần hoàn từ hoàng hôn đến bình minh; không gian rộng lớn, bao la, gồm trời, biển, trăng sao.
Câu 2: Hình ảnh người lao động được miêu tả hài hòa với thiên nhiên rộng lớn bằng thủ pháp phóng đại, liên tưởng mạnh bạo:
- "Câu hát căng buồm cùng gió khơi".
- "Thuyền ta lái gió với buồm trăng".
- "Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời".
Con người hòa hợp với vũ trụ, thể hiện nhịp lao động hăng say, đầy cảm hứng lãng mạn, tôn vinh sức mạnh và vẻ đẹp của người lao động.
Câu 3: Những hình ảnh đẹp rực rỡ: "Mặt trời xuống biển như hòn lửa", "Thuyền ta lái gió với buồm trăng". Những hình ảnh này được xây dựng bằng sự quan sát hiện thực kết hợp liên tưởng phong phú, thể hiện vẻ đẹp kỳ ảo của thiên nhiên và con người lao động.
Câu 4: Bài thơ là khúc ca lao động với âm hưởng hào hùng, giọng điệu say mê, phơi phới, tạo nên bởi thể thơ linh hoạt, nhịp điệu sôi nổi, dạt dào cảm xúc.
Câu 5: Qua những bức tranh thiên nhiên và con người lao động, tác giả bộc lộ niềm say mê, tự hào trước vẻ đẹp của đất nước và cuộc sống lao động đầy ý nghĩa.
II. LUYỆN TẬP:
Khổ thơ cuối miêu tả cảnh đoàn thuyền trở về trong ánh bình minh. Tiếng hát rộn ràng của người lao động thể hiện niềm vui chiến thắng sau một đêm lao động vất vả. Hình ảnh "Mặt trời đội biển nhô màu mới" biểu trưng cho sự khởi đầu, niềm tin vào tương lai tươi sáng của con người lao động.
Hình ảnh "Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi" khép lại bài thơ trong niềm hân hoan và khát vọng về một cuộc sống trù phú, đầy triển vọng.

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả

Huy Cận (1919 - 2005), tên thật là Cù Huy Cận, quê gốc Hà Tĩnh. Ông là một trong những gương mặt nổi bật của phong trào Thơ mới với tập thơ "Lửa thiêng" đầy ấn tượng. Tham gia cách mạng từ trước năm 1945, ông đã đảm nhận nhiều vị trí quan trọng trong chính quyền và trở thành một nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam. Những đóng góp to lớn của Huy Cận đã được ghi nhận bằng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
Tác phẩm chính: "Lửa thiêng" (1940), "Trời mỗi ngày lại sáng" (1958), "Đất nở hoa" (1960), "Bài thơ cuộc đời" (1963), "Những năm sáu mươi" (1968), "Ngôi nhà giữa nắng" (1978), "Hạt lại gieo" (1984)... Ông qua đời năm 2005 tại Hà Nội.

2. Tác phẩm

Bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá" được sáng tác năm 1958 trong chuyến đi thực tế tại Quảng Ninh và in trong tập thơ "Trời mỗi ngày lại sáng." Tác phẩm khắc họa hình ảnh đẹp, tráng lệ, và sự hòa quyện giữa thiên nhiên với con người lao động. Qua bài thơ, Huy Cận bộc lộ niềm tự hào và tình yêu mãnh liệt với quê hương, đất nước.
Bài thơ sử dụng những hình ảnh độc đáo, sáng tạo cùng âm hưởng khỏe khoắn, lạc quan, tràn đầy cảm hứng lãng mạn, khắc sâu vẻ đẹp của thiên nhiên và con người lao động Việt Nam.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: (Trang 142 - SGK Ngữ văn 9) Phân tích bố cục bài thơ dựa trên trình tự chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá.

Đáp án:
Bố cục gồm ba phần:
- Hai khổ đầu: Khung cảnh đoàn thuyền lên đường trong niềm háo hức.
- Bốn khổ giữa: Hình ảnh đoàn thuyền trên biển cả bao la.
- Khổ cuối: Cảnh đoàn thuyền trở về trong ánh bình minh rực rỡ.
Bài thơ thể hiện sự thay đổi thời gian từ hoàng hôn tới bình minh và không gian rộng lớn của biển cả, nơi con người hòa mình vào thiên nhiên.

Câu 2: (Trang 142 - SGK Ngữ văn 9) Tác giả đã khắc họa hình ảnh người lao động như thế nào?

Đáp án:
Hình ảnh người lao động hiện lên trong không gian biển cả bao la, thông qua các câu thơ:
- "Câu hát căng buồm cùng gió khơi"
- "Thuyền ta lái gió với buồm trăng"
Tác giả sử dụng các biện pháp nhân hóa, so sánh, kết hợp cảm hứng lãng mạn để miêu tả người lao động với sức mạnh và vẻ đẹp tràn đầy sinh khí.

Câu 3: (Trang 142 - SGK Ngữ văn 9) Phân tích những hình ảnh đặc sắc trong các khổ thơ.

Đáp án:
- "Mặt trời xuống biển như hòn lửa"
- "Sóng đã cài then, đêm sập cửa"
Những hình ảnh này tạo nên bức tranh thiên nhiên tráng lệ, làm nổi bật vẻ đẹp và ý chí của con người lao động giữa thiên nhiên bao la.

Câu 4: (Trang 142 - SGK Ngữ văn 9) Âm hưởng và giọng điệu bài thơ được xây dựng như thế nào?

Đáp án:
Bài thơ có giọng điệu sôi nổi, khỏe khoắn, sử dụng linh hoạt thể thơ và cách gieo vần, tạo nên khúc ca về lao động và niềm vui sống.

Câu 5: (Trang 142 - SGK Ngữ văn 9) Cảm nhận của tác giả về thiên nhiên và con người lao động qua bài thơ?

Đáp án:
Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên và sự ngưỡng mộ với những con người lao động hăng say, tràn đầy nhiệt huyết, khắc sâu niềm tự hào về đất nước tươi đẹp.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

Huy Cận là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, sau Cách mạng tháng Tám ông nhanh chóng hòa mình vào cuộc sống lao động của nhân dân.

2. Tác phẩm

"Đoàn thuyền đánh cá" được sáng tác từ cảm hứng trong chuyến đi thực tế tại vùng mỏ Quảng Ninh.

Bố cục

- Hai khổ đầu: Đoàn thuyền ra khơi.
- Bốn khổ tiếp: Cảnh đánh cá trên biển.
- Khổ cuối: Đoàn thuyền trở về.

II. Phân tích chi tiết

- Không gian bài thơ: Hùng vĩ, rộng lớn, kéo dài từ hoàng hôn đến bình minh.

- Hình ảnh người lao động: Hiện lên giữa thiên nhiên bao la, qua các biện pháp nghệ thuật như nhân hóa, so sánh, lãng mạn.

- Âm hưởng bài thơ: Khỏe khoắn, phơi phới, nhờ vào cách gieo vần sáng tạo và nhịp thơ biến hóa.

- Khúc ca lao động: Là niềm vui và niềm tự hào của con người trước cuộc sống mới.

Bố cục:

- Phần 1 (2 khổ thơ đầu): Cảnh đoàn thuyền đánh cá rời bến

- Phần 2 (bốn khổ thơ tiếp): Hình ảnh lao động đầy sức sống trên biển

- Phần 3 (khổ thơ cuối): Đoàn thuyền trở về trong ánh bình minh

Hướng dẫn phân tích bài thơ:

Câu 1: Bài thơ được chia làm 3 phần: Khởi hành, lao động trên biển và hồi kết. Cảm hứng chủ đạo là sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người.

Câu 2: Hai khổ đầu miêu tả khoảnh khắc ra khơi, cảnh hoàng hôn đẹp rực rỡ với ánh mặt trời như "hòn lửa" và sự tĩnh lặng của biển cả. Tâm thế người dân chài ngập tràn lạc quan và háo hức.

Câu 3: Bốn khổ thơ giữa tái hiện cảnh lao động nhiệt huyết giữa biển cả bao la. Hình ảnh các loài cá và ánh sáng rực rỡ của đêm hòa quyện trong bức tranh đầy màu sắc. Vẻ đẹp của biển và con người lao động hòa quyện đầy ấn tượng.

Câu 4: Bài thơ ca ngợi tinh thần làm chủ thiên nhiên và niềm vui trong lao động qua lời thơ sôi nổi và nhịp điệu linh hoạt. Tác giả đã dựng nên bức tranh tráng lệ, vang dội, thể hiện niềm tin yêu cuộc sống.

Câu 5: Huy Cận thổi hồn vào thiên nhiên, con người lao động với niềm tin yêu và hy vọng. Bài thơ là khúc ca lao động tươi đẹp, khắc họa hình ảnh ngư dân tràn đầy sức sống và niềm tự hào.

Trả lời câu 1 (trang 142 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

Bài thơ mở ra theo hành trình của đoàn thuyền đánh cá từ lúc ra khơi đến lúc trở về. Dựa vào mạch cảm xúc này, bố cục bài thơ như sau:

* Bố cục:

- Hai khổ đầu: Cảnh đoàn thuyền ra khơi, mang trong mình niềm hân hoan và khát vọng chinh phục biển cả.

- Bốn khổ tiếp: Hình ảnh lao động trên biển với vẻ đẹp hùng vĩ và sức mạnh của con người hòa quyện với thiên nhiên.

- Khổ cuối: Đoàn thuyền trở về khi bình minh ló rạng, khép lại một đêm lao động ngập tràn ý nghĩa.

* Không gian, thời gian:

- Không gian trải dài từ mặt biển bao la đến bầu trời đầy sao, gió và trăng hòa quyện, tạo nên bức tranh thiên nhiên rộng lớn, khoáng đạt.

- Thời gian miêu tả sự tuần hoàn của vũ trụ: từ hoàng hôn buông xuống, đêm dần bao phủ, cho đến lúc bình minh rạng rỡ báo hiệu một ngày mới.

Trả lời câu 2 (trang 142 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

- Bài thơ khắc họa một đêm lao động của đoàn thuyền giữa biển cả mênh mông. Hình ảnh đoàn thuyền ra khơi trong đêm tối được miêu tả sống động, hùng tráng qua các động từ mạnh và sắc thái miêu tả giàu cảm xúc.

- Bốn khổ thơ miêu tả hình ảnh biển cả, thiên nhiên và con người hòa quyện trong cảnh lao động kỳ vĩ. Những câu thơ giàu nhạc điệu, hình ảnh tráng lệ như "buồm trăng," "vẩy bạc," "sao lùa" làm nổi bật sự mạnh mẽ, kiêu hùng của con người giữa đại dương bao la.

Trả lời câu 3 (trang 142 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

- Khổ 3: Hình ảnh con thuyền nhỏ bé trước biển cả trở nên vĩ đại nhờ bút pháp lãng mạn, với những hình ảnh đầy liên tưởng sáng tạo: "lái gió," "buồm trăng," "mây cao." Những liên tưởng độc đáo này đã nâng tầm hình ảnh lao động bình dị trở thành biểu tượng của sức mạnh và niềm tin.

Trả lời câu 4 (trang 142 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

- Bài thơ với bốn lần nhắc đến từ "hát," tựa như một bản trường ca ca ngợi lao động. Giọng điệu rộn rã, nhịp thơ linh hoạt, vần thơ đa dạng tạo nên âm hưởng vừa sôi nổi, vừa bay bổng, gợi cảm giác vui tươi và tự hào.

Trả lời câu 5 (trang 142 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

- Từ những hình ảnh tráng lệ của thiên nhiên đến sự miệt mài, hăng say của con người, bài thơ toát lên niềm vui và niềm tin mãnh liệt vào cuộc sống. Đó là cái nhìn đầy tin yêu và hào hứng của Huy Cận khi chứng kiến sức sống mạnh mẽ trong lòng thiên nhiên và lao động.

Luyện tập:

Viết đoạn văn phân tích khổ thơ đầu và khổ thơ cuối của bài thơ.

- Khổ đầu: Mặt trời lặn xuống đại dương tựa "hòn lửa" đỏ rực, sóng nước và màn đêm giao thoa thành bản hòa ca của tự nhiên. Tiếng hát của ngư dân như ngọn lửa bùng cháy, tiếp thêm sức mạnh cho những cánh buồm no gió, tượng trưng cho khí thế phấn khởi dựng xây đất nước.

- Khổ cuối: Bình minh rạng rỡ trên mặt biển, ánh nắng hồng cùng niềm vui của những người lao động đã kết thúc một đêm dài trong niềm vui và tự hào. Cánh buồm trắng trở về bến mang theo những giấc mơ no đủ, là biểu tượng cho hạnh phúc và sự tái sinh không ngừng.

Nội dung chính:

Bài thơ là bản trường ca ca ngợi sức mạnh lao động tập thể, thể hiện niềm tự hào trước cảnh sắc thiên nhiên đất nước và sự hăng say lao động xây dựng cuộc sống mới.

Kiến thức trọng tâm

1. Tác giả

Huy Cận (1919 – 2005), tên đầy đủ là Cù Huy Cận, quê tại làng Ân Phú, huyện Vụ Quang, tỉnh Hà Tĩnh. Ông là gương mặt nổi bật trong phong trào Thơ mới với tập thơ "Lửa thiêng" (1940). Huy Cận tham gia cách mạng từ trước năm 1945 và giữ nhiều trọng trách trong chính quyền sau Cách mạng tháng Tám. Ông cũng là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thơ hiện đại Việt Nam và được Nhà nước trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1996).

2. Tác phẩm

"Đoàn thuyền đánh cá" được sáng tác năm 1958, thời điểm miền Bắc bước vào công cuộc xây dựng cuộc sống mới sau kháng chiến chống thực dân Pháp. Lấy cảm hứng từ chuyến thực tế tại vùng mỏ Quảng Ninh, bài thơ khắc họa hình ảnh lao động hào hứng, tràn đầy niềm tin. Tác phẩm nằm trong tập thơ "Trời mỗi ngày lại sáng".

Bố cục:

- Khổ 1, 2: Cảnh đoàn thuyền ra khơi trong niềm hứng khởi.

- Khổ 3 đến 6: Công việc đánh cá sôi nổi suốt đêm trên biển.

- Khổ 7: Đoàn thuyền trở về giữa ánh bình minh.

Đọc - hiểu văn bản

Câu 1

Bài thơ đi theo trình tự chuyến ra khơi, từ cảnh xuất phát, hoạt động lao động đến lúc trở về. Không gian bao la của biển cả và thời gian tuần hoàn từ hoàng hôn đến bình minh làm nền cho cuộc sống lao động sinh động.

Câu 2

Hình ảnh người lao động hiện lên mạnh mẽ, hòa quyện cùng thiên nhiên qua các biện pháp nghệ thuật phóng đại, liên tưởng giàu sức gợi: "Câu hát căng buồm cùng gió khơi", "Thuyền ta lái gió với buồm trăng".

Câu 3

Bài thơ sử dụng hình ảnh tráng lệ như "Mặt trời xuống biển như hòn lửa", "Cá song lấp lánh đuốc đen hồng", thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên trong cảm hứng lãng mạn.

Câu 4

Bài thơ mang âm hưởng như một khúc ca lao động với thể thơ tự do, kết hợp nhịp điệu biến hóa, gieo vần linh hoạt tạo sự rộn ràng và khỏe khoắn.

Câu 5

Tác giả Huy Cận nhìn nhận cuộc sống lao động bằng ánh mắt tươi sáng, tự hào, thể hiện tinh thần hòa hợp với thiên nhiên và lòng yêu đời mãnh liệt.

Kết luận

"Đoàn thuyền đánh cá" là khúc ca tráng lệ về lao động, thiên nhiên và cuộc sống mới, chứa đựng những sáng tạo độc đáo về hình ảnh và âm hưởng hào hùng, lạc quan.