Tuyển chọn 12 thi phẩm đặc sắc nhất của Quang Dũng

“Quán bên đường” là một thi phẩm mang âm hưởng dung dị, gần gũi nhưng lại chất chứa bao cảm xúc sâu lắng. Ngôn từ mộc mạc kết hợp với lối thể hiện đầy thi vị đã tạo nên một bản tình ca thầm lặng giữa người lính và cô gái nơi quán nhỏ giữa đường tản cư. Cùng lắng nghe lời thơ và cảm nhận nhé!

Lời bài thơ:

Tôi khách qua đường, trưa nắng gắt

Nghỉ nhờ đây quán lệch tường xiêu

Giàn mướp nghèo không hứa hẹn bao nhiêu

Mùa gạo đắt, đường xa, thưa khách vắng

Em đắp chăn dầy, tóc em trĩu nặng

Tôi mồ hôi ra ngực áo chan chan...

Đường tản cư bao suối lạ sương ngàn

Em mê sảng sốt hồng đôi má

Em có một mình nhà hoang vắng quá

Mảnh chăn đào em đắp, có hoa thêu

Hàng của em, chai lọ xác xơ nghèo

Tôi nhìn lại mảnh quần xưa đã vá

Tôi chợt nhớ chúng ta không nhà cửa

Em tản cư, tôi là lính tiền phương

Xa Hà Nội, cùng nhau, từ một thuở

Lòng rưng rưng thương nhau quá dọc đường

Tiền nước trả em rồi. Nắng gắt

Đường xa xa mờ núi và mây

Hồn lính vương vài qua sợi tóc

Tôi thương mà em đâu có hay...

“Lính râu ria” là một thi phẩm độc đáo, phản ánh chân thực vẻ đẹp bình dị và đầy tình người của những người lính thành thị trong kháng chiến. Qua lời thơ, ta bắt gặp những hình ảnh gần gũi, đời thường mà đầy cảm xúc, thấm đượm tình đồng bào, tình người nơi chiến trường.

Lời bài thơ:

Khuya khoắt sông bờ vắng

Lửa hồng quán tản cư

Lính mấy chàng vất vả

Tìm sống một đêm thơ

Một người kêu cà-phê

Một anh gọi thuốc lá

Một người nhìn sau trước...

- Chị ơi! Ly rượu nhỏ!

Rượu nhỏ một ly thôi

Một ly cho đỏ mặt

Cho lên hương cuộc đời

- Chị ơi! Cháu ngủ đâu

Rồi anh bế con chị

Anh lim dim cúi đầu

Cô bé cười chúm chím

Mắt non nhìn như sao

Đôi mắt nhìn như sao

Má hồng như trái mận

Mùa đang độ ngọt ngào!

Bàn tay như rễ cây

Bộ râu hơn bàn chải

Anh ôm con người ta

Anh ôm ghì nó mãi

Cô bé năm tháng trời

Tuổi anh vừa ba mươi

Vợ anh giờ này đâu?

Anh mỉm cười rười rượi

Khi anh về đã xa

Chị dọn hàng đi ngủ

Chép miệng trong hơi chăn

Chị buồn chi không rõ

Khuya khoắt sông bờ vắng

Tiếng súng rền xa xa

Lính mấy chàng phanh ngực

Hát nhẹ lên bài ca...

Kênh đào, cuối thu đông 1948

“Bố Hạ” là một khúc họa trữ tình giàu cảm xúc, ghi lại hành trình của thi sĩ trên cung đường lên miền đất Bố Hạ. Từng vần thơ mộc mạc, chân thành nhưng đậm chất hội họa, mang đến cho người đọc một miền ký ức sống động và thấm đẫm tình quê.

Lời bài thơ:

Cuối năm trên đường đi Bố Hạ

Tháng chạp mùa cam lửa đốm vườn

Bãi sỏi quanh co dòng nước chậm

Cheo leo cầu tạm vắt sông Thương

Xe ngựa bình yên leo dốc đỏ

Cuối năm trên đường đi Bố Hạ

Đỉnh đồi quán sậy dựng phên lau

Ngựa dừng rủ bụi than tàu hoả

Đường ấp chia tay khách hỏi chào

Cuối năm trên đường đi Bố Hạ

Ruộng bậc thang còn trơ gốc rạ

Rừng núi mờ xa khói trẻ trâu

Tơi nón trung du em về đâu

Nhớ ai trên đường đi Bố Hạ...

Rừng xa Yên Thế hùm thiêng nằm

Đồn cũ Phồn Xương rét cuối năm

Râu tóc tướng quân cờ nghĩa ruổi

Ngựa chiến băng đường dấu còn mới

Nép bóng vườn cam đường Bố Hạ

Mả Tây, tri huyện lập công làm

Bia ký quân thù trận Nhã Nam.

“Đường Trăng” là bản giao hưởng dịu dàng và sâu lắng về những con đường in dấu thời gian, hòa quyện giữa đời thực và huyền thoại. Qua từng hình ảnh và nhịp thơ, Quang Dũng đưa người đọc bước vào không gian lãng mạn, nơi chiến tranh và quê hương cùng hiện diện trong ánh trăng bàng bạc.

Lời bài thơ:

Đường ấy dừa trăng như cổ tích

đường vào những truyện thuở ngày xanh

đường qua bến lội ngang người cát

biển thuỷ triều dâng mặn nước lành

Đường ấy đi về qua bóng núi

miếu đêm soi lạnh xuống sông dài

lay động màn sương trên khói sóng

thuyền khơi ai gõ mạn xa khơi

Đường ấy sao khuya đầm nước mắt

trong vời như ngọc, lá tre xanh

giếng làng còn ướt trăng trên đá

chim ngủ xôn xao độn lá cành

Là những đường đi qua ngõ trúc

mẹ già thao thức ngó qua phên

hành quân trong đám người đêm ấy

biết có con thương của mẹ hiền

Là những đường trăng qua bến láng

hoa nhài thơm ngõ đượm quân trang

lớp này lớp khác người sang hết

thuyền lại nằm phơi dưới nguyệt vàng

Là bước quân đi đường kháng chiến

lòng thôn trăng giải biết bao nhiêu

bao nhiêu giấc ngủ làng thôn động

gà chợt nhầm canh chợt gáy theo.

“Cố Quận” là khúc hoài niệm da diết về quê xưa, nơi ánh trăng lặng lẽ rọi vào những miền ký ức xa xôi. Qua từng câu thơ, cảnh sắc làng quê hiện lên mộc mạc nhưng đầy cảm xúc: bóng cau lay động, tiếng ếch nhái rộn ràng, khói lam chiều bảng lảng, tất cả hòa quyện vào nỗi nhớ khắc khoải của người con xa xứ.

Lời bài thơ:

Trăng sáng vẫn vờn đôi bóng cau

Ngồi đây mà gửi nhớ phương nào

Gió mát lung linh vầng Bắc Đẩu

Tiếng hè ếch nhái rộn bờ ao.

Ngồi đây năm năm miền ly hương

Quê người đôi gót mải tha phương

Có những chiều chiều trăng đỉnh núi

Nhà ai chày gạo giã đêm sương

Tịch mịch sầu vơi bèo râm ran

Côn trùng im ỉm lối trăng tàn

Người ơi quê cũ đèn hoe ngọn

Tóc bạc trông chừng cảnh héo hon

Ngõ trúc quanh quanh sầu bóng lá

Trăng vàng rơi rắc nẻo nào xưa

Ngõ cũ không mong người trở lại

Mà mùi hoa mộc vẫn thơm đưa

Đốt khói lên rồi hương viễn vông

Dòng xanh thoáng biến cảnh hư không

U hiển liễu trai về quá khứ

Chuối vườn rũ lá đóm bay vòng

Em ơi, em ơi đêm dần vơi

Trông về phương ấy ngóng trông người

Trăng có soi qua vầng tóc bạc

Nẻo về cố quận nhớ thương ôi!

“Hồ Nam” là một bản hồi tưởng tha thiết của Quang Dũng – nơi lưu giữ ký ức về một miền quê đã xa, nơi từng in dấu những mối tình, cảnh sắc và con người thân quen. Bài thơ là dòng chảy cảm xúc dạt dào của một người trở về trong ký ức, giữa thực và mộng, giữa hiện tại và quá khứ. Hãy để lòng mình lặng lại trước những vần thơ trĩu nỗi nhớ quê xưa.

Lời bài thơ:

Ai biết Hồ Nam giờ ra sao?

Xa cách hồn quê động bóng cau

Đám cưới qua đò quai nón mới

Mười năm còn tưởng bóng cô dâu

Ai biết Hồ Nam giờ đổi thay

Bãi sỏi gầm quanh nước réo ngày

Em nhỏ tắm trâu chiều núi biếc

Giờ em chiến sĩ ở đâu đây

Ai nhớ Hồ Nam mây trắng xa

Giây nói tham mưu giăng mọi nhà

Tư lệnh cùng dân ăn cỗ giỗ

Đi rồi còn nhắc mãi quân ta

"Một hàng cau phơ phất

Một hàng mây xa xôi

Trong mưa chiều hiu hắt

Buồn lắm Hồ Nam ơi!"

Vàng cũ thời gian trang nhật ký

Bâng khuâng y tá mắt trông người

Chưa vào chiến dịch – quân y vắng

Quê nhà Hà Nội dạ như khơi.

11-5-1960

“Một phút thoáng qua” là một thi phẩm đặc biệt của Quang Dũng, khơi nguồn từ khoảnh khắc lãng mạn bên bến sông Thanh Hóa. Chỉ qua lời kể về một người con gái – cô giáo nơi vùng xã xa xôi – thi nhân đã để lòng mình xao động, vẽ nên bức tranh đầy chất mộng mơ và tiếc nuối. Mỗi câu thơ là một lời tự tình, một nỗi nhớ không tên, khắc khoải và trữ tình như bản nhạc chiều muộn vọng vang nơi tim người đọc.

Lời bài thơ:

Chưa gặp sao đành thương nhớ nhau?

Đôi phen số mệnh cũng cơ cầu

Người đi mang nửa hồn đơn lẻ

Tôi về hoài vọng một đôi câu

Khói thuốc chiều sông hỡi dáng người!

Phương nào đôi mắt ngó xa xôi

Nào ai biết được niềm u ẩn

Từng lắng nhiều trong những mảnh đời

Tôi viết chiều nay chiều tưởng vọng

Làm thơ mình lại tặng riêng mình

Sông trôi luống gợi dòng vô hạn

Biền biệt ngày xanh xa ngày xanh

Thời đại bao lần khô nước mắt

Hoa đèn riêng gửi chút tâm tư

Ngắn dài đã học người thiên cổ

Vạn đại sầu lên chẳng bến bờ

Chiều ấy em về thương nhớ ai?

Tôi chắc đường đi đã rất dài

Tim tím chiều hôm lên bóng núi

Dọc đường mờ những cánh hoa phai

Một chút linh hồn nhỏ

Đi về chân núi xanh

Màu tím chiều chầm chậm

Hoàng hôn nghe một mình

Giáo đường chuông rời rạc

Tan vỡ nhiều âm thanh

Một chút linh hồn nhỏ

Đi về chân núi xanh.

Bài thơ được viết trong bối cảnh kháng chiến chống thực dân Pháp, khi nhà thơ có dịp gặp gỡ một lương y giàu lòng nhân hậu. Ông lang không chỉ tiếp đón thi sĩ bằng tấm lòng chân tình mà còn khiến thi nhân cảm phục bởi trái tim trong sáng, không màng danh lợi, hết mình vì độc lập dân tộc. Thi phẩm là lời tri ân sâu sắc, ngợi ca phẩm chất cao đẹp của người thầy thuốc giữa thời loạn lạc.

Lời bài thơ:

Gian khổ đường ta ta cứ đi

Vững tâm theo kháng chiến trường kỳ

Trắng trong nguyền giữ lòng cam thảo

Son sắt càng thơm dạ quế chi

Non nước đã vương tơ đỗ trọng

Giàu sang đâu hám chữ đương qui

Lênh đênh dầu mấy lênh đênh nữa

Tin tưởng ngày mai rộng lối đi.

Bài thơ là khúc ca ngợi ca đèo Pha Đin – nơi giao thoa giữa trời đất Tây Bắc. Những vần thơ gợi mở một con đường hiểm trở nhưng cũng tuyệt đẹp, nơi từng bánh xe, từng bước chân dân công kháng chiến đã in dấu trong hành trình ra trận. Thiên nhiên hùng vĩ, con người quả cảm, và tình yêu sâu đậm với quê hương – tất cả quyện lại tạo nên một bản hùng ca vừa dữ dội vừa trữ tình.

Lời bài thơ:

Như từng đợt sóng bủa lên trời

Hùng vĩ Pha Đin gì sánh được

Lắc đầu tài xế thấm mồ hôi

Bến dốc chon von ngàn thước vực

Lên thì “Cổng trời” xuống vực thẳm

Uốn quanh đá trắng lượn vòng thang

Ngựa thồ đỉnh dốc nhỏ như kiến

Đi trong đường mây rắc bụi vàng

Đẹp như sơn thủy tranh đời Tống

Ầm tiếng xe lu vách đá vọng

Mờ ảo công trường hiện dưới lau

Đôi hạt cầu đường lán lưu động

Còn bay than bếp dưới hoa đào

Hùng vĩ Pha Đin gì sánh được

Đường của dân công đi dưới đuốc

Giọng hò Nghệ Tĩnh nức lòng quân

Gạo, muối đêm ngày vây hãm giặc

Đâu đây đứt pháo xích kêu giòn

Liệt sĩ tên còn xanh núi non

Cơn gió bóng mây qua đỉnh Việt

Mà như lau sậy có linh hồn

Dừng xe trông mây nhìn phương Nam

Hà Nội mốc đường cây bốn trăm

Hợp tác Bình Thuận rải chân dốc

Gạo quê Tiền Hải đã thơm rừng

Hùng vĩ Pha Đin gì sánh được

Giang sơn gấm vóc một miền Tây

Mới thấy yêu sao là Đất Nước

Pha Đin ngàn chớp nổi hồ mây.

Bài thơ "Tây Tiến" là bức chân dung đậm nét về đoàn binh Tây Tiến trong kháng chiến chống Pháp, khắc họa cảnh núi rừng Tây Bắc đầy thử thách, hiểm nguy nhưng cũng tràn ngập vẻ đẹp hùng vĩ. Qua đó, nhà thơ phản ánh tấm lòng căm thù giặc sâu sắc, tình yêu quê hương thiết tha, cùng hình ảnh người lính vừa gan dạ, vừa tinh nghịch, lãng mạn.

Lời bài thơ:

Sông Mã xa rồi Tây tiến ơi!

Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi

Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây, súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi

Anh bạn dãi dầu không bước nữa

Gục lên súng mũ bỏ quên đời!

Chiều chiều oai linh thác gầm thét

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người

Nhớ ôi Tây tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi

Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa

Kìa em xiêm áo tự bao giờ

Khèn lên man điệu nàng e ấp

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ

Người đi Châu Mộc chiều sương ấy

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ

Có nhớ dáng người trên độc mộc

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa

Tây tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

Áo bào thay chiếu, anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành

Tây tiến người đi không hẹn ước

Đường lên thăm thẳm một chia phôi

Ai lên Tây tiến mùa xuân ấy

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.

Phù Lưu Chanh, 1948

"Đôi mắt người Sơn Tây" là một bài thơ sâu sắc và đầy cảm xúc của tác giả, viết tặng người con gái mà ông yêu thương. Trong bối cảnh chiến tranh, hai người phải xa cách, bài thơ như lời thổn thức, hỏi han về cô gái và khát vọng về một ngày hòa bình để họ có thể gặp lại nhau.

Bài thơ đã được nhạc sĩ Phạm Đình Chương phổ nhạc năm 1972, trở thành ca khúc bất hủ qua tiếng hát ngọt ngào của Thái Thanh.

Lời bài thơ:

Em ở thành Sơn chạy giặc về

Tôi từ chinh chiến cũng ra đi

Cách biệt bao lần quê

Bất Bạt chiều xanh không thấy bóng Ba Vì

Vầng trán em vương nỗi nhớ quê hương

Đôi mắt em dịu buồn hướng Tây phương

Tôi thấy mây trắng xứ Đoài bay

Em có nhớ thương những ngày ấy?

Mẹ tôi em có từng gặp đâu không?

Những xác già nua nằm đầy cánh đồng

Tôi còn có đứa em bé nhỏ

Bao nhiêu xác trẻ trôi theo sông

Thu tử biệt, bóng giặc hoang tàn

Điêu tàn nối tiếp điêu tàn

Đất ong khô, suối lệ đầy tràn

Em đã bao ngày ôm lệ chan?

Đôi mắt người Sơn Tây

U uẩn chiều lưu lạc

Thương vườn ruộng chẳng nguôi

Bao giờ trở lại đồng Bương Cấn

Về núi Sài Sơn ngó lúa vàng

Sông Đáy chảy nhẹ qua Phủ Quốc

Sáo diều khuya thổi dưới trăng

Bao giờ tôi gặp em lần nữa?

Chắc đã thanh bình rộn tiếng ca

Hết sắc mùa chiến tranh xưa

Còn có bao giờ em nhớ tôi?

1949

"Đôi bờ" là một tác phẩm đầy cảm xúc của nhà thơ Quang Dũng, nơi những câu hỏi tu từ vang vọng nỗi nhớ nhung da diết dành cho người con gái trong cảnh chia ly. Qua từng vần thơ, tác giả dệt nên bức tranh tình yêu sâu lắng, bâng khuâng giữa hai miền xa cách.

Mời bạn lắng nghe và cảm nhận từng nhịp thơ ngọt ngào này!

Lời bài thơ:

Thương nhớ hững hờ, thương nhớ ai?

Sông dài mưa phủ từng lớp mờ

Mắt em có chạnh lòng cô quạnh

Khi heo may khẽ chạm một sớm mai?

Rét buốt mùa sau sắp tràn về

Bên này em, có nhớ bên kia

Mưa bụi giăng ngang phòng tuyến chiến

Chiều sông Tề lạnh buốt hiu hắt

Khói thuốc xanh, dòng xưa thức giấc

Đêm đêm sông Đáy lạnh đôi bờ

Thoáng thấy em về trong đáy cốc

Chuyện trò như giấc mộng đêm qua

Xa cách rồi, em người mỗi ngả

Đất nước ta vẫn nhớ thương nhau

Em đi áo mỏng mang hờn tủi

Dòng lệ thơ ngây có dạt dào?

1948